Quảng cáo của chính phủ khuyến khích người dân đăng ký nhận thẻ My number. Ngày 5/10, Chính phủ Nhật Bản bắt đầu gửi bản đăng ký thông tin cấp thẻ mã số 12 chữ số (My Number) tới mọi cư dân trong nước để chuẩn bị cho việc sử dụng bắt đầu trong năm mới, trong khi mối lo ngại của cộng đồng về việc rò rỉ hoặc lạm dụng thông tin cá nhân vẫn chưa được giải đáp ổn thỏa.
Văn phòng Nội các Nhật bản đã trực tiếp tổ chức một cuộc khảo sát cho thấy hầu hết dân chúng chưa thực sự hiểu rõ lợi ích của việc chuyển đổi cũng như hệ thống máy tính của các đơn vị quản lý hành chính như quận, tỉnh, thành phố đã chậm chạp trong việc chuẩn bị.
Vì vậy, Chính phủ Nhật đang vào cuộc một cách nhanh chóng để phổ biến thông tin tới người dân từ việc nói rõ các tiện ích của việc sử dụng thẻ My Number cho tới kế hoạch chi tiết, lộ trình thực hiện My Number.
Vậy thực chất My Number là gì?
Tên gọi My Number lần đầu tiên được đưa ra vào năm 2013 với mục đích tạo điều kiện cho cơ quan thuế và các cơ quan quản lý khác để khám phá việc trốn thuế, lao động ngoài giờ và các trường hợp gian lận phúc lợi xã hội như trợ cấp, bảo hiểm, ngoài ra sẽ dễ dàng hơn khi đơn giản hóa thủ tục hành chính cho người dân.
Giống như nhiều nước phát triển, Nhật Bản cũng đã áp dụng quản lý hành chính công dân thông qua mã số từ lâu. Hiện nay, tại Nhật tồn tại các mã số cơ bản như sau: Mã số lương hưu, mã số bảo hiểm y tế, số hộ chiếu, số bằng lái xe, mã số thuế, mã số bảo hiểm thất nghiệp, mã số công dân.
Các mã số này được các cơ quan khác nhau quản lý. Điều này gây ra bất cập là thông tin không thống nhất và việc quản lý chồng chéo gây ra bất tiện cho người dân, tạo ra nhiều kẻ hở trong quản lý hành chính.
Nếu bạn đang sống tại Nhật chắc chắn nhiều khi bạn cảm thấy khá nhiêu khê vì khi đi xin gia hạn tư cách lưu trú thì Cục Quản lý Xuất nhập cảnh yêu cầu nộp chứng nhận đã nộp thuế. Nhưng, khi bạn ra Văn phòng Quận xin thì họ lại không chịu cấp. Khi đó bạn tự hỏi: "Tại sao Cục Quản lý Xuất nhập cảnh không quản lý luôn việc nộp thuế của bạn?"
Để giải quyết những bất cập trên đây, Chính phủ Nhật quết định hợp nhất tất các thông tin tồn tại riêng lẻ lại vào một chiếc thẻ với mã số với 12 con số. Đây chính là "My number."
My Number là thẻ chứa 12 mã số được cấp riêng cho từng người dân bao gồm cả người nước ngoài đang sống ở Nhật trên 6 tháng có giấy chứng nhận cư trú hợp pháp.
Mã số thẻ sẽ không thay đổi trong suốt cuộc đời, thẻ My Number sẽ được sử dụng khi làm thủ tục hành chính liên quan tới: Các thủ tục kê khai, giấy tờ liên quan đến thuế; An sinh xã hội: lương hưu, bảo hiểm y tế, bảo hiểm điều dưỡng, trợ cấp sinh hoạt, trợ cấp trẻ nhỏ... Các thủ tục liên quan đến các biện pháp phòng chống thiên tai thảm họa như việc chi trả tiền trợ cấp tái thiết cuộc sống do thiên tai.
Thử lấy một ví dụ về việc chi trả tiền trợ cấp an sinh sẽ thấy việc sử dụng thẻ quản lý mới giúp hiệu quả hoá thủ tục hành chính, nâng cao tính tiện lợi cho người dân: Từ trước tới nay người dân phải đi xin giấy tờ liên quan tới thu nhập ở Văn phòng Quận hay công ty rồi làm đơn chi trả, nhưng sau khi áp dụng thẻ này, tất cả các thông tin được quản lý bởi các cơ quan liên quan sẽ được kết nối.
Những giấy tờ phải nộp kèm sẽ được giản lược, thời gian chờ đợi cũng được rút ngắn như vậy sẽ giảm được gánh nặng về chi phí và thời gian. Khi nhận trợ cấp lương hưu, bệnh tật, nhờ việc các cơ quan chức năng có sự liên kết, đồng sở hữu thông tin, điều đó sẽ đảm bảo việc chi trả một cách minh bạch và công bằng.
Theo ông Hiromichi Morita, một thành viên lập kế hoạch trong Ban Thư ký Nội các, đồng thời là người giám sát dự án, cho biết "Với hệ thống My Number, chúng tôi mong muốn tạo ra một xã hội công bằng hơn nhiều, nơi mà chính phủ có thể xác định thu nhập của người dân một cách chính xác hơn và không có chỗ cho hành vi sai trái như trốn thuế và nhận bất hợp pháp các phúc lợi xã hội, đó là mục tiêu cuối cùng của chúng tôi."
Ngoài ra, thẻ My Number còn được cộng dồn các tiện ích khác chỉ bằng việc đơn giản là nạp thêm dữ liệu số vào con chip trong thẻ và người dân sẽ sử dụng để thay thế cho thẻ thư viện, thẻ chứng nhận đăng ký con dấu, sở hữu xe... tùy vào dịch vụ công theo quy định của từng thành phố, từng vùng. Hơn nữa thẻ còn có thể sử dụng cho việc xác nhận các giấy tờ, ủy quyền trên hệ thống hành chính điện tử.
Kế hoạch áp dụng My Number
Theo lộ trình từ 5/10/2015 cho tới hết năm chính phủ sẽ gửi thông báo mã số và phiếu đăng ký cấp thẻ. Tháng 1/2016 phát hành và bắt đầu quản lý theo mã số cá nhân My Number.
Tháng 1/2017: Khai trương cổng thông tin điện tử. Mọi người có thể truy cập vào cổng thông tin để kiểm tra thông tin của bản thân. Tháng 7/2017 các tỉnh, thành phố sẽ được kết nối với nhau thông qua hệ thống này. Điều này sẽ giúp những người chuyển tới một địa phương khác dễ dàng nhận được những dịch vụ công mà không cần phải đi qua những rắc rối khi chứng minh các thông tin cá nhân ở địa phương cũ.
Từ năm 2018 các số tài khoản ngân hàng sẽ được liên kết với mã ID (mã công dân, mã thẻ căn cước) của thẻ My Number. Chính phủ Nhật Bản cũng dự kiến kết nối số tài khoản ngân hàng và My Number sẽ trở nên bắt buộc từ năm 2021.
My Number sẽ ảnh hưởng như thế nào?
Về cơ bản thì những người nước ngoài có tư cách lưu trú hợp pháp tại Nhật sẽ được hưởng những tiện lợi mà My Number đưa lại giống như đối với người dân Nhật Bản như sẽ bớt được thời gian chạy đi xin chứng nhận chỗ này chỗ kia khi gia hạn thời gian lưu trú hay xin bảo hiểm, trợ cấp...
Bên cạnh tiện lợi này thì sẽ có khó khăn là việc quản lý thu nhập sẽ chặt chẽ hơn. Nếu như từ trước nay thời gian làm thêm của người nước ngoài (sinh viên, tu nghiệp sinh... bị giới hạn làm việc 28h/tuần) khá lỏng lẻo để họ có thể làm chui và "chui lọt" nhờ việc quản lý thuế là do Phòng thuế và Văn phòng Quận nắm (nên rất nhiều thông tin đi làm quá giờ không rơi vào tay Cục Quản lý Xuất nhập cảnh) thì sau khi áp dụng cách quản lý bằng My Number mọi thông tin về thu nhập hàng tháng của bạn Cục Quản lý Xuất nhập cảnh đều nắm hết.
Vì mỗi người sẽ được cấp một mã số cá nhân và sử dụng suốt đời. Trừ những trường hợp đặc biệt ra thì về nguyên tắc là không thể thay đổi. Do vậy với người nước ngoài dù nhập cảnh vào Nhật nhiều lần thì cũng sẽ sử dụng một mã số duy nhất. Nói cách khác, mọi thông tin trong quá khứ của bạn sẽ được quản lý chặt chẽ và không có hy vọng gian lận.
Có thể nói một cách không quá là việc áp dụng sử dụng thẻ My Number thành công sẽ giúp chính phủ Nhật Bản thiết lập lại toàn bộ trật tự xã hội mà nền tảng dựa trên việc mỗi công dân trở thành một công dân số của một chính phủ điện tử./.
