Trong bối cảnh mô hình kinh tế-xã hội kế hoạch hóa, tập trung, quan liêu, bao cấp không còn phát huy hiệu quả, Đại hội lần thứ VI Đảng Cộng sản Cuba tháng 4/2011 đã thông qua chủ trương "cập nhật" mô hình phát triển kinh tế-xã hội.
Theo phân tích của các nhà kinh tế và cách giải thích trên báo chí Cuba, có thể hiểu khái niệm "cập nhật" mô hình kinh tế bao hàm những thay đổi theo hướng xóa bỏ bao cấp, tinh giảm biên chế, phát triển kinh tế tự doanh, mở cửa thị trường nội địa, coi trọng hợp tác kinh tế và đầu tư nước ngoài nhằm nâng cao hiệu quả lao động, thúc đẩy sản xuất phát triển, đưa đất nước ra khỏi những khó khăn, hạn chế hiện nay; phát triển nhanh, bền vững, đồng thời bảo vệ vững chắc những thành quả mà cách mạng Cuba đã đạt được trong hơn 50 năm qua.
Sau Đại hội, Đảng Cộng sản Cuba đã tổ chức học tập, quán triệt, cụ thể hóa các nghị quyết của Đại hội tại tất cả các địa phương, từ các cấp tỉnh, thành phố cho đến các quận, huyện và các chi bộ đảng trong các cơ quan, nhà máy, xí nghiệp, trường học… trong cả nước.
Theo lộ trình cập nhật mô hình kinh tế, trong tám tháng qua, nhiều đổi thay đang diễn ra trên quốc đảo này. Công tác khuyến nông với việc giao đất hoang cho nông dân, tăng giá thu mua nông phẩm, cắt giảm các bếp ăn tập thể, giảm dần bao cấp của nhà nước và xóa bỏ các chế độ miễn phí không hợp lý, cấp phép kinh doanh cho tư nhân, từng bước dỡ bỏ việc áp dụng hệ thống đồng tiền kép trong các giao dịch và thanh toán.
Nhà nước cũng đã cho phép mở rộng mô hình kinh tế tự doanh, cắt giảm lực lượng lao động dôi dư trong khu vực nhà nước, thực hiện chính sách thu thuế mới và áp dụng một số biện pháp khác với mục đích xóa bỏ dần việc tập trung hóa quá mức cũng như những hạn chế không còn phù hợp trong tình hình hiện nay.
Chỉ trong một thời gian ngắn, hơn 100.000 người sản xuất nhỏ ở nông thôn đã được giao đất để sản xuất và được phép bán sản phẩm ra thị trường.
Về diện tích, 1,3 triệu hécta trong tổng số 1,9 triệu hécta đất hoang hóa do nhà nước quản lý đã được giao cho các hộ nông dân, trong đó 79,2% đã được đưa vào canh tác.
Để tạo thuận lợi hơn cho nông dân, từ đầu tháng Tám, chính phủ đã quyết định giảm giá của 150 loại thiết bị và vật liệu nông nghiệp cần thiết trong canh tác với mức giảm cao nhất lên tới 70%.
Quyết định trên được đưa ra nhằm đáp ứng yêu cầu của những người nông dân cá thể và nhất là sau khi một loạt cuộc khảo sát trên thị trường cho thấy có rất nhiều sản phẩm được bày bán nhưng nông dân không thể mua được do giá đắt hơn nhiều so với khả năng của họ.
Trung tâm Quản lý đất đai Quốc gia Cuba cũng đang nghiên cứu khả năng tăng thời gian cho nông dân sử dụng đất. Theo quy định hiện nay, các hộ nông dân cá thể chỉ được sử dụng đất canh tác trong thời gian tối đa là 10 năm và đối với các hợp tác xã thời gian quy định là 25 năm.
Về việc mở rộng mô hình kinh tế tự doanh, đến nay đã có hơn 350.000 người được cấp phép kinh doanh trong 181 loại ngành nghề và dịch vụ khác nhau và điều đó đã đem lại một luồng gió mới trong hoạt động kinh tế của xã hội Cuba.
Chính phủ Cuba hy vọng tiến trình này sẽ tạo được nhiều việc làm cho xã hội, tạo điều kiện cho việc tái cơ cấu lực lượng lao động tại các cơ quan, xí nghiệp nhà nước.
Kết quả này cũng hỗ trợ cho chính phủ trong việc sắp xếp lại lực lượng lao động, cắt giảm khoảng 1,3 - 1,5 triệu lao động dôi dư trong các cơ quan nhà nước.
Theo số liệu chính thức, đến nay có khoảng 30% số người xin giấy phép hoạt động trong lĩnh vực kinh tế ngoài quốc doanh từng làm trong khu vực nhà nước.
Để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các thành phần kinh tế tự doanh phát triển, tăng hiệu quả sản xuất và thúc đẩy sức tiêu thụ nội địa, trong thời gian qua, Chính phủ Cuba cũng đã quyết định sửa đổi một số quy định quan trọng trong chính sách tín dụng và lĩnh vực bán lẻ.
Từ đầu tháng Tám, những người tham gia thành phần kinh tế tự doanh đã được phép mở tài khoản vãng lai (trước đây người dân Cuba chỉ được mở tài khoản tiết kiệm) để thực hiện các giao dịch.
Những người lao động tự do và nông dân hoạt động sản xuất cá thể cũng được vay từ ngân hàng khoản tín dụng từ 3.000 peso (khoảng 120 USD) trở lên để phục vụ cho hoạt động kinh doanh và sản xuất.
Ngoài ra, tất cả các công dân Cuba có nhu cầu sửa chữa hoặc xây mới nhà cửa sẽ được quyền vay tín dụng từ mức 1.000 peso (40 USD) trở lên để mua vật liệu xây dựng.
Gần đây, Ngân hàng Nhà nước Cuba đã có chủ trương cho các hộ gia đình tham gia mô hình kinh tế tự doanh được vay vốn để mở rộng kinh doanh, đồng thời những người làm nghề tự do cũng được phép trao đổi, giao dịch và cung cấp dịch vụ cho các cơ quan, công ty, xí nghiệp quốc doanh theo giá thỏa thuận, chứ không nhất thiết phải theo giá quy định của nhà nước.
Từ giữa năm 2011, Chính phủ Cuba đã thông báo sẽ cho phép người dân được quyền mua bán, chuyển đổi bất động sản cũng như có quyền được mua bán ôtô theo những quy định mới phù hợp với thực tế hiện nay ở Cuba.
Hàng nghìn cửa hàng bán vật liệu xây dựng đã được mở ở các địa phương, tạo điều kiện cho người dân có thể tự sửa chữa nhà cửa của mình mà không phải phụ thuộc hoàn toàn vào nhà nước như trước đây.
Số lượng ôtô được giao dịch cũng lên tới hàng nghìn chiếc. Trên các đường phố ở Cuba không thiếu các dòng xe được liệt vào hạng "sang" mang biển vàng (biển tư nhân).
Theo các chuyên gia kinh tế Cuba, những biện pháp trên đã bước đầu phát huy tác dụng, đem lại luồng sinh khí mới trong đời sống xã hội ở nước này.
Tiến trình điều chỉnh mô hình kinh tế cho phù hợp với thực tiễn hiện tại của Cuba mới chỉ đi những bước đầu tiên.
Nhìn nhận tình hình một cách khách quan, có thể thấy rằng những kết quả kinh tế-xã hội đạt được dù còn khiêm tốn nhưng đã giúp nhân dân Cuba có cơ sở để tin tưởng trên con đường vượt qua mọi khó khăn, thử thách.
Có thể nói rằng những quyết sách, những thay đổi quan trọng trong đường lối phát triển kinh tế, xây dựng đất nước tại Đại hội VI của Đảng Cộng sản Cuba đã và đang đi vào cuộc sống trên đất nước Cuba.
Cuối tháng 1/2012, Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Cuba sẽ tiến hành nghiên cứu, thảo luận các đề xuất thay đổi phương thức làm việc của các cơ quan lãnh đạo nhằm củng cố sức chiến đấu, tăng cường năng lực nắm bắt thực tiễn và đảm bảo tính kế thừa của Đảng.
Cuba đang có những bước đi rất tích cực nhưng không vội vàng và cân nhắc thận trọng. Chủ tịch Cuba Raul Castro đã nêu rõ: "Việc củng cố thể chế đất nước sẽ đảm bảo cho chính sách đổi mới và không gây nguy hại cho tính kế thừa chủ nghĩa xã hội ở Cuba.
Trong tiến trình cập nhật hóa mô hình kinh tế, kế hoạch hóa vẫn được ưu tiên, tuy nhiên xu hướng thị trường cũng sẽ được xem xét. Chỉ có chủ nghĩa xã hội mới có khả năng chiến thắng những khó khăn và bảo tồn những thành quả của cách mạng.
Mục tiêu của những điều chỉnh là nhằm đảm bảo tính kế thừa chủ nghĩa xã hội, phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng đời sống nhân dân"./.
Theo phân tích của các nhà kinh tế và cách giải thích trên báo chí Cuba, có thể hiểu khái niệm "cập nhật" mô hình kinh tế bao hàm những thay đổi theo hướng xóa bỏ bao cấp, tinh giảm biên chế, phát triển kinh tế tự doanh, mở cửa thị trường nội địa, coi trọng hợp tác kinh tế và đầu tư nước ngoài nhằm nâng cao hiệu quả lao động, thúc đẩy sản xuất phát triển, đưa đất nước ra khỏi những khó khăn, hạn chế hiện nay; phát triển nhanh, bền vững, đồng thời bảo vệ vững chắc những thành quả mà cách mạng Cuba đã đạt được trong hơn 50 năm qua.
Sau Đại hội, Đảng Cộng sản Cuba đã tổ chức học tập, quán triệt, cụ thể hóa các nghị quyết của Đại hội tại tất cả các địa phương, từ các cấp tỉnh, thành phố cho đến các quận, huyện và các chi bộ đảng trong các cơ quan, nhà máy, xí nghiệp, trường học… trong cả nước.
Theo lộ trình cập nhật mô hình kinh tế, trong tám tháng qua, nhiều đổi thay đang diễn ra trên quốc đảo này. Công tác khuyến nông với việc giao đất hoang cho nông dân, tăng giá thu mua nông phẩm, cắt giảm các bếp ăn tập thể, giảm dần bao cấp của nhà nước và xóa bỏ các chế độ miễn phí không hợp lý, cấp phép kinh doanh cho tư nhân, từng bước dỡ bỏ việc áp dụng hệ thống đồng tiền kép trong các giao dịch và thanh toán.
Nhà nước cũng đã cho phép mở rộng mô hình kinh tế tự doanh, cắt giảm lực lượng lao động dôi dư trong khu vực nhà nước, thực hiện chính sách thu thuế mới và áp dụng một số biện pháp khác với mục đích xóa bỏ dần việc tập trung hóa quá mức cũng như những hạn chế không còn phù hợp trong tình hình hiện nay.
Chỉ trong một thời gian ngắn, hơn 100.000 người sản xuất nhỏ ở nông thôn đã được giao đất để sản xuất và được phép bán sản phẩm ra thị trường.
Về diện tích, 1,3 triệu hécta trong tổng số 1,9 triệu hécta đất hoang hóa do nhà nước quản lý đã được giao cho các hộ nông dân, trong đó 79,2% đã được đưa vào canh tác.
Để tạo thuận lợi hơn cho nông dân, từ đầu tháng Tám, chính phủ đã quyết định giảm giá của 150 loại thiết bị và vật liệu nông nghiệp cần thiết trong canh tác với mức giảm cao nhất lên tới 70%.
Quyết định trên được đưa ra nhằm đáp ứng yêu cầu của những người nông dân cá thể và nhất là sau khi một loạt cuộc khảo sát trên thị trường cho thấy có rất nhiều sản phẩm được bày bán nhưng nông dân không thể mua được do giá đắt hơn nhiều so với khả năng của họ.
Trung tâm Quản lý đất đai Quốc gia Cuba cũng đang nghiên cứu khả năng tăng thời gian cho nông dân sử dụng đất. Theo quy định hiện nay, các hộ nông dân cá thể chỉ được sử dụng đất canh tác trong thời gian tối đa là 10 năm và đối với các hợp tác xã thời gian quy định là 25 năm.
Về việc mở rộng mô hình kinh tế tự doanh, đến nay đã có hơn 350.000 người được cấp phép kinh doanh trong 181 loại ngành nghề và dịch vụ khác nhau và điều đó đã đem lại một luồng gió mới trong hoạt động kinh tế của xã hội Cuba.
Chính phủ Cuba hy vọng tiến trình này sẽ tạo được nhiều việc làm cho xã hội, tạo điều kiện cho việc tái cơ cấu lực lượng lao động tại các cơ quan, xí nghiệp nhà nước.
Kết quả này cũng hỗ trợ cho chính phủ trong việc sắp xếp lại lực lượng lao động, cắt giảm khoảng 1,3 - 1,5 triệu lao động dôi dư trong các cơ quan nhà nước.
Theo số liệu chính thức, đến nay có khoảng 30% số người xin giấy phép hoạt động trong lĩnh vực kinh tế ngoài quốc doanh từng làm trong khu vực nhà nước.
Để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các thành phần kinh tế tự doanh phát triển, tăng hiệu quả sản xuất và thúc đẩy sức tiêu thụ nội địa, trong thời gian qua, Chính phủ Cuba cũng đã quyết định sửa đổi một số quy định quan trọng trong chính sách tín dụng và lĩnh vực bán lẻ.
Từ đầu tháng Tám, những người tham gia thành phần kinh tế tự doanh đã được phép mở tài khoản vãng lai (trước đây người dân Cuba chỉ được mở tài khoản tiết kiệm) để thực hiện các giao dịch.
Những người lao động tự do và nông dân hoạt động sản xuất cá thể cũng được vay từ ngân hàng khoản tín dụng từ 3.000 peso (khoảng 120 USD) trở lên để phục vụ cho hoạt động kinh doanh và sản xuất.
Ngoài ra, tất cả các công dân Cuba có nhu cầu sửa chữa hoặc xây mới nhà cửa sẽ được quyền vay tín dụng từ mức 1.000 peso (40 USD) trở lên để mua vật liệu xây dựng.
Gần đây, Ngân hàng Nhà nước Cuba đã có chủ trương cho các hộ gia đình tham gia mô hình kinh tế tự doanh được vay vốn để mở rộng kinh doanh, đồng thời những người làm nghề tự do cũng được phép trao đổi, giao dịch và cung cấp dịch vụ cho các cơ quan, công ty, xí nghiệp quốc doanh theo giá thỏa thuận, chứ không nhất thiết phải theo giá quy định của nhà nước.
Từ giữa năm 2011, Chính phủ Cuba đã thông báo sẽ cho phép người dân được quyền mua bán, chuyển đổi bất động sản cũng như có quyền được mua bán ôtô theo những quy định mới phù hợp với thực tế hiện nay ở Cuba.
Hàng nghìn cửa hàng bán vật liệu xây dựng đã được mở ở các địa phương, tạo điều kiện cho người dân có thể tự sửa chữa nhà cửa của mình mà không phải phụ thuộc hoàn toàn vào nhà nước như trước đây.
Số lượng ôtô được giao dịch cũng lên tới hàng nghìn chiếc. Trên các đường phố ở Cuba không thiếu các dòng xe được liệt vào hạng "sang" mang biển vàng (biển tư nhân).
Theo các chuyên gia kinh tế Cuba, những biện pháp trên đã bước đầu phát huy tác dụng, đem lại luồng sinh khí mới trong đời sống xã hội ở nước này.
Tiến trình điều chỉnh mô hình kinh tế cho phù hợp với thực tiễn hiện tại của Cuba mới chỉ đi những bước đầu tiên.
Nhìn nhận tình hình một cách khách quan, có thể thấy rằng những kết quả kinh tế-xã hội đạt được dù còn khiêm tốn nhưng đã giúp nhân dân Cuba có cơ sở để tin tưởng trên con đường vượt qua mọi khó khăn, thử thách.
Có thể nói rằng những quyết sách, những thay đổi quan trọng trong đường lối phát triển kinh tế, xây dựng đất nước tại Đại hội VI của Đảng Cộng sản Cuba đã và đang đi vào cuộc sống trên đất nước Cuba.
Cuối tháng 1/2012, Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Cuba sẽ tiến hành nghiên cứu, thảo luận các đề xuất thay đổi phương thức làm việc của các cơ quan lãnh đạo nhằm củng cố sức chiến đấu, tăng cường năng lực nắm bắt thực tiễn và đảm bảo tính kế thừa của Đảng.
Cuba đang có những bước đi rất tích cực nhưng không vội vàng và cân nhắc thận trọng. Chủ tịch Cuba Raul Castro đã nêu rõ: "Việc củng cố thể chế đất nước sẽ đảm bảo cho chính sách đổi mới và không gây nguy hại cho tính kế thừa chủ nghĩa xã hội ở Cuba.
Trong tiến trình cập nhật hóa mô hình kinh tế, kế hoạch hóa vẫn được ưu tiên, tuy nhiên xu hướng thị trường cũng sẽ được xem xét. Chỉ có chủ nghĩa xã hội mới có khả năng chiến thắng những khó khăn và bảo tồn những thành quả của cách mạng.
Mục tiêu của những điều chỉnh là nhằm đảm bảo tính kế thừa chủ nghĩa xã hội, phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng đời sống nhân dân"./.
Hoài Nam (TTXVN/Vietnam+)
