Các đại biểu dành phút mặc niệm trước phù điêu đồng chí Châu Văn Liêm và cuộc biểu tình ngày 4/6/1930. (Ảnh: Đức Hạnh/TTXVN) Ngày 4/6, Ủy ban Nhân dân tỉnh Long An tổ chức Lễ kỷ niệm 90 năm cuộc biểu tình của gần 5.000 nông dân huyện Đức Hòa và ngày hy sinh của đồng chí Châu Văn Liêm (4/6/1930-4/6/2020).
Tham dự buổi lễ có nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang; Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Long An Phạm Văn Rạnh cùng các lão thành cách mạng, cán bộ và nhân dân Long An.
Tại buổi lễ, Bí thư Tỉnh ủy Phạm Văn Rạnh đã ôn lại truyền thống đấu tranh cách mạng của quân và dân quận Đức Hòa (tỉnh Chợ Lớn trước đây) và huyện Đức Hòa (tỉnh Long An ngày này), cũng như cuộc biểu tình của gần 5.000 nông dân tại ngã tư Đức Hòa cách đây vừa tròn 90 năm do đồng chí Châu Văn Liêm lãnh đạo.
Đồng chí Châu Văn Liêm có bí danh là Việt, sinh ngày 29/6/1902 tại ấp Rạch Tra (làng Thới Thạnh, quận Ô Môn, tỉnh Cần Thơ).
Năm 1930, đồng chí Châu Văn Liêm là một trong 7 đại biểu tham dự Hội nghị hợp nhất 3 tổ chức cộng sản trong nước để thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam tại Hồng Công (Trung Quốc).
Sau hội nghị, đồng chí Châu Văn Liêm và đồng chí Nguyễn Thiệu được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cử về nước thực hiện công tác thống nhất các tổ chức cộng sản từ Khánh Hòa đến Cà Mau.
Tuy hoạt động ở địa bàn tỉnh Chợ Lớn không lâu nhưng đồng chí Châu Văn Liêm đã để lại dấu ấn rõ nét đối với phong trào cách mạng của địa phương.
Đầu tháng 3/1930, sau khi thực hiện nhiệm vụ hợp nhất các tổ chức của Đảng Cộng sản Việt Nam ở Nam Kỳ, đồng chí Châu Văn Liêm được cử làm Bí thư Liên Tỉnh ủy Chợ Lớn-Gia Định.
Đồng chí đã chọn quận Đức Hòa (tỉnh Chợ Lớn) làm địa bàn đứng chân để xây dựng cơ sở và lãnh đạo phong trào cách mạng.
Hoạt động của đồng chí Châu Văn Liêm đã có tác động to lớn đối với sự hình thành và phát triển của tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam ở Đức Hòa, tạo tiền đề cho sự thành lập Quận ủy Đức Hòa vào tháng 5/1930 do đồng chí Võ Văn Tần làm Bí thư.
Việc thành lập các tổ chức cộng sản đã thúc đẩy phong trào cách mạng ở quận Đức Hòa nói riêng và tỉnh Chợ Lớn nói chung phát triển mạnh mẽ.
[Thủ tướng Chính phủ có ý kiến về một số kiến nghị của Tỉnh ủy Long An]
Ngày 4/6/1930, thực hiện chủ trương của Liên Tỉnh ủy Chợ Lớn-Gia Định do đồng chí Châu Văn Liêm làm Bí thư, để hưởng ứng và chia lửa cho cuộc biểu tình của nhân dân Chợ Mới-Long Xuyên, Quận ủy Đức Hòa đã lãnh đạo, huy động khoảng 5.000 nông dân trong quận, tập trung tại khu vực ngã tư Đức Hòa vào lúc 17 giờ, tiến về quận lỵ biểu tình chống sưu cao, thuế nặng và chống đàn áp.
Trước khí thế đấu tranh mạnh mẽ của quần chúng, Quận trưởng Huỳnh Văn Đẩu (còn gọi là Sành) rất khiếp sợ, không dám trực diện với nhân dân, phải xin điều binh tiếp viện.
Đến 20 giờ, lực lượng tiếp viện của thực dân Pháp từ hướng Chợ Lớn kéo đến, trong đó có cảnh sát Hóc Môn, Chợ Lớn và 20 lính mã tà có vũ trang của Sở Cảnh sát Sài Gòn do tên cò Dreuil chỉ huy.
Quận trưởng Huỳnh Văn Đẩu ra lệnh giải tán đoàn biểu tình, đe dọa quần chúng nhân dân và truy xét để tìm người cầm đầu cuộc biểu tình.
Trong tình thế cực kỳ căng thẳng, đồng chí Châu Văn Liêm - người lãnh đạo cao nhất của cuộc biểu tình, tiến lên phía trước gặp tên cò Dreuil để đưa bản yêu sách, đồng thời trực tiếp vạch trần những hành động dã man và tội ác của địch bằng tiếng Pháp.
Cuộc tranh luận kéo dài khoảng 15 phút thì bất ngờ tên cò Dreuil rút súng lục bắn vào giữa ngực đồng chí Châu Văn Liêm và ra lệnh nã súng vào đoàn biểu tình, làm nhiều người chết và bị thương.
Sau đó, địch điều thêm lực lượng, bắt đi khoảng 100 người thì cuộc biểu tình mới chấm dứt.
Các đại biểu dâng hương tưởng niệm tại phù điêu đồng chí Châu Văn Liêm và cuộc biểu tình ngày 4/6/1930. (Ảnh: Đức Hạnh/TTXVN) Sau khi đồng chí Châu Văn Liêm hy sinh, nhân dân đã đem thi thể đồng chí về ấp Nhơn Hòa, làng Đức Hòa. Khi người dân chưa kịp mai táng thì thi thể của đồng chí đã bị bọn tề làng gom chung với những người chết và bị thương trong cuộc biểu tình để đem về Chợ Lớn phi tang.
Cuộc biểu tình ngày 4/6/1930 và gương hy sinh oanh liệt của đồng chí Châu Văn Liêm đã để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử đấu tranh chống thực dân Pháp dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Sự kiện này được xem là đỉnh cao của phong trào cách mạng tỉnh Tân An-Chợ Lớn năm 1930 và là cuộc biểu dương lực lượng chưa từng có của nhân dân Nam Bộ lúc bấy giờ.
Di tích lịch sử Ngã tư Đức Hòa tọa lạc tại điểm giao nhau giữa tỉnh lộ 824 và 825 thuộc Khu phố 3, thị trấn Đức Hòa, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An.
Là nơi ghi dấu những sự kiện quan trọng qua các thời kỳ lịch sử, khu vực ngã tư Đức Hòa đã được Bộ Văn hóa-Thông tin xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc gia ngày 5/9/1989.
Để phát huy giá trị lịch sử Khu di tích, năm 1995, tỉnh Long An đã trùng tu, tôn tạo di tích lịch sử Ngã tư Đức Hòa, trong đó có hạng mục phù điêu tái hiện sự kiện đồng chí Châu Văn Liêm lãnh đạo cuộc biểu tình ngày 4/6/1930.
Công trình nhằm tôn vinh và thể hiện lòng tri ân đối với những cống hiến lớn lao và hy sinh xương máu của các thế hệ cách mạng tiền bối, đồng thời thể hiện tinh thần yêu nước, bất khuất trước giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam nói chung và nhân dân Long An nói riêng.
Ngày nay, Di tích lịch sử Ngã tư Đức Hòa, trong đó có hạng mục tượng đài đồng chí Võ Văn Tần và phù điêu đồng chí Châu Văn Liêm, đã trở thành công trình văn hóa-lịch sử trọng điểm của tỉnh Long An, là địa chỉ đỏ phục vụ công tác về nguồn, học tập, tìm hiểu và tự hào với truyền thống cách mạng của cha ông.
Bí thư Tỉnh ủy Long An Phạm Văn Rạnh khẳng định 90 năm qua dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Long An đã giành được những thắng lợi quan trọng trong đấu tranh giải phóng quê hương cũng như trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Những thành tựu quan trọng ấy có cội nguồn từ truyền thống đấu tranh cách mạng đầy khó khăn, gian khổ nhưng rất đỗi hào hùng của Đảng bộ và nhân dân Long An, mà khởi đầu là cuộc biểu tình lớn nhất Nam Bộ của gần 5.000 nông dân tại ngã tư Đức Hòa và gương hy sinh oanh liệt của đồng chí Châu Văn Liêm./.
