Ảnh chỉ có tính chất minh họa. (Nguồn: TTXVN) “Việt Nam cần dừng lại các dự án nhiệt điện than trong quy hoạch chưa xây dựng.” Đây là một trong 10 kiến nghị vừa được Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam (VSEA) và Liên minh Phòng chống bệnh không lây nhiễm Việt Nam phát đi chiều 25/10, nhằm giúp Việt Nam giảm nguy cơ ô nhiễm môi trường do nhiệt điện than.
Kiến nghị trên được đưa ra sau khi Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh ban hành chỉ thị số 11/CTBCT ngày 19/10/2016 về việc bảo vệ môi trường trong toàn ngành công thương.
Theo thông tin từ VSEA, các nhà máy nhiệt điện than chiếm khoảng 50% trong nhóm các dự án có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường hoặc có những tồn tại trong chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường cần giám sát đặc biệt theo chỉ thị nêu trên.
Báo cáo tổng hợp về tác động môi trường và xã hội của than và nhà máy nhiệt điện than tại Việt Nam của VSEA cũng chỉ ra rằng các nhà máy Hải Phòng I và II, Quảng Ninh, Thái Bình I và II, Mạo Khê, Vĩnh Tân II, Vũng Áng I và II, và Duyên Hải I đang là nguồn gây ô nhiễm không khí, nước và ảnh hưởng tới sinh kế của người dân địa phương.
Hiện tại, các cộng đồng dân cư xung quanh các nhà máy nhiệt điện than đang phải đối mặt hàng ngày với những lo lắng về ô nhiễm môi trường sống, ảnh hưởng tới sinh kế, thậm chí bức xúc khiếu kiện.
Cũng theo quy hoạch, vào năm 2030 tại đồng bằng sông Cửu Long, nơi vốn đang chịu tổn thương nặng nề do biến đổi khí hậu và tác động của việc dùng nước trên thượng nguồn, sẽ có tới 14 nhà máy nhiệt điện than với tổng công suất lắp đặt hơn 18,000 MW. Đây sẽ là hiểm họa khôn lường cho hệ sinh thái nước và nguồn lợi thủy sản của khu vực này.
Trước các mối lo ngại trên, VSEA và Liên minh Phòng chống Bệnh không lây nhiễm Việt Nam ủng hộ yêu cầu của ngài Bộ trưởng về các biện pháp quản lý tro xỉ và hoàn thiện hệ thống quan trắc tự động mà các chủ đầu tư dự án nhiệt điện than phải tuân thủ. Tuy nhiên, đây mới chỉ là giải pháp tình thế để khắc phục hậu quả.
Vì thế, để ngăn chặn sớm “các vi phạm gây hủy hoại môi trường sống,” VSEA và Liên minh Phòng chống Bệnh không lây nhiễm Việt Nam đã đưa ra 10 kiến nghị sau:
1. Chính phủ xem xét, đánh giá lại một cách cẩn trọng Quy hoạch điện VII Điều chỉnh theo nguyên tắc không đánh đổi môi trường và sức khỏe cộng đồng lấy dự án, giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhiệt điện than và tham vấn rộng rãi với các bên liên quan để huy động các sáng kiến, giải pháp phát triển hiệu quả, bền vững.
2. Chính phủ dừng lại các dự án nhiệt điện than trong quy hoạch chưa xây dựng để xem xét kỹ lưỡng hiệu quả lợi ích và tác động, tổn thất đối với toàn xã hội và nền kinh tế.
3. Đánh giá tác động sức khỏe phải bắt buộc thực hiện trong quá trình đánh giá tác động môi trường xã hội và nguy cơ gia tăng bệnh không lây nhiễm của các dự án nhiệt điện đồng thời Bộ Y tế cần có vai trò trong quá trình này.
4. Chính phủ sớm ban hành các cơ chế chính sách hỗ trợ tạo điều kiện cho mọi thành phần kinh tế và người dân tham gia phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, đưa lại lợi ích kinh tế, y tế, xã hội, không nguy hại tới môi trường.
5. Bộ Công Thương và Bộ Tài nguyên Môi Trường công bố các chỉ số vượt Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về ô nhiễm môi trường của từng nhà máy cụ thể để đảm bảo minh bạch thông tin và giám sát hiệu quả.
6. Thông tin về Kế hoạch quản lý môi trường của dự án, kế hoạch giải quyết vấn đề tro xỉ của nhiệt điện than của các công ty cần được công khai để chính quyền, hội đồng nhân dân, đại biểu quốc hội, các tổ chức khoa học phi lợi nhuận và người dân chủ động tham gia vào hoạt động giám sát việc tuân thủ.
7. Kết quả đo đạc từ hệ thống quan trắc tự động của các nhà máy nhiệt điện than cần phải được công khai và cập nhật hàng ngày để các cơ quan địa phương, tổ chức xã hội và người dân chủ động tham gia vào hoạt động giám sát việc tuân thủ và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
8. Bộ Tài nguyên và Môi Trường cần nâng cấp cập nhật các tiêu chuẩn phát thải của Việt Nam theo tiêu chuẩn quốc tế và đưa vào quá trình sửa đổi Luật bảo vệ môi trường.
9. Bộ Công Thương và Bộ Tài Nguyên và Môi trường thành lập đường dây nóng để tiếp nhận và phản hồi thông tin của công dân về việc thực hiện pháp luật bảo vệ môi trường đối với nhiệt điện nói riêng và các vấn đề nóng về ô nhiễm môi trường nói chung của cả nước.
10. Nếu các công ty nhiệt điện than có tên trong danh sách giám sát đặc biệt của Bộ Công Thương tiếp tục không tuân thủ pháp luật về bảo vệ môi trường và các yêu cầu đưa ra trong chỉ thị của Bộ này, cần yêu cầu dừng vận hành nhà máy và không được phép tham gia đầu tư các dự án mới./.
