Điều trị cho bệnh nhân HIV/AIDS tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp. (Ảnh: TTXVN) Việt Nam đã trải qua gần 30 năm đương đầu với HIV/AIDS. Đây là một quá trình lâu dài với nhiều khó khăn và kết quả đạt được đáng khích lệ.
Năm nay, Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS, tệ nạn ma túy, mại dâm phát động trong cả nước Tháng hành động Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm 2016, từ ngày 10/11-10/12.
Nhân tháng hành động quốc gia về phòng chống HIV/AIDS, để hiểu rõ hơn về tình hình dịch bệnh này ở Việt Nam, phóng viên đã có cuộc trao đổi với tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long - Cục trưởng Cục phòng chống HIV/AIDS, Bộ Y tế.
Hơn 215.000 trường hợp nhiễm HIV
- Xin Cục trưởng cho biết, tình hình dịch HIV/AIDS tại Việt Nam hiện nay như thế nào?
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long: Trong 10 tháng đầu năm, trên phạm vi cả nước đã phát hiện mới hơn 8.000 người nhiễm HIV, số người chuyển sang giai đoạn AIDS là 5.266 người, số người nhiễm HIV tử vong gần 1.600 người.
Ước tính hết năm 2016, cả nước có khoảng 10.000 người nhiễm HIV mới được phát hiện, 6.500 người chuyển sang AIDS và có khoảng 2.000 người nhiễm HIV tử vong.
Cho đến nay, số người nhiễm HIV báo cáo còn sống trên toàn quốc là hơn 215.600 trường hợp nhiễm HIV, số người ở giai đoạn AIDS là 88.868 người và số người nhiễm HIV đã tử vong là 89.412 trường hợp.
Số người xét nghiệm HIV phát hiện mới tiếp tục giảm, tuy nhiên mức độ giảm không đáng kể so với cùng kỳ 2015. Số tử vong ở mức 2.000 trường hợp mỗi năm và sẽ có xu hướng tăng lên ở các tỉnh dịch đã lâu năm. Bên cạnh đó, mức độ bao phủ về điều trị ở Việt Nam vẫn còn hạn chế, nên tác động làm tăng nguy cơ tử vong.
- Ông có thể lý giải, tại sao Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm 2016 Việt Nam lại chọn chủ đề “Hướng tới mục tiêu 90-90-90”?
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long: Các mục tiêu 90-90-90 là những dấu mốc quan trọng có tính chiến lược cần đạt được trong phòng, chống HIV/AIDS nói chung, cũng như để có thể kết thúc dịch HIV/AIDS vào năm 2030.
Việt Nam hướng tới 90% số người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm HIV của mình. 90% số người đã chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị ARV. 90% số người được điều trị bằng ARV kiểm soát được tải lượng virus ở mức thấp (dưới ngưỡng phát hiện).
Năm 2016 là năm thứ hai liên tiếp, Việt Nam tiếp tục chọn chủ đề này là do xuất phát chủ yếu từ tình hình thực tế dịch HIV/AIDS ở Việt Nam tuy đã khống chế ở mức dưới 0,30% trong cộng đồng dân cư được 8 năm gần đây. Chúng ta luôn đạt được “03 giảm”: giảm số người mới nhiễm HIV; giảm số người chuyển sang giai đoạn AIDS và giảm số người tử vong do AIDS”, tuy nhiên, số người mới phát hiện nhiễm HIV hàng năm vẫn còn nhiều.
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long - Cục trưởng Cục phòng chống HIV/AIDS. (Ảnh: PV/Vietnam+) Dịch HIV/AIDS vẫn diễn biến khó lường
- Theo ông, đường lây truyền bệnh HIV tại Việt Nam hiện nay có thay đổi gì đáng lưu ý?
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long: Mô hình dịch HIV/AIDS tại Việt Nam thay đổi từ lây truyền chủ yếu qua đường máu (tiêm chích ma túy) sang đường quan hệ tình dục không an toàn.
Những người nhiễm HIV mới trong giai đoạn hiện nay không còn tập trung trong nhóm có hành vi nguy cơ cao như trước đây nữa, mà sự lây nhiễm HIV đã và đang xảy ra nhiều trong nhóm những người dễ bị tổn thương như vợ, bạn tình của người nhiễm HIV, vợ/bạn tình của người tiêm chích ma túy.
Điều đó có nghĩa là, mặc dù chúng ta đã làm giảm được tốc độ lây lan của HIV, nhưng dịch HIV/AIDS vẫn diễn biến khó lường và tiềm ẩn các yếu tố có thể gây bùng nổ dịch nếu chúng ta không có những biện pháp ứng phó toàn diện và quyết liệt hơn.
Do vậy kiểm soát sự lây nhiễm HIV trong cộng đồng, tiếp tục làm giảm nhanh, tiến tới thực hiện thành công mục tiêu 90-90-90 vẫn là ưu tiên của Chiến lược quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020 và tầm nhìn 2030.
- Công tác phòng, chống HIV/AIDS trong thời gian qua đã đạt được các thành tựu/kết quả chủ yếu như thế nào thưa ông?
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long: Việt Nam đã trải qua gần 30 năm đương đầu với HIV/AIDS. Trong suốt thời gian gần 3 thập kỷ đó, Việt Nam đã triển khai một cách đồng bộ công tác dự phòng, can thiệp giảm tác hại, chăm sóc, điều trị và đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ, được bạn bè quốc tế đánh giá là điểm sáng trong khu vực về công tác phòng, chống HIV/AIDS.
Chúng ta đã triển khai thực hiện chương trình điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone. Đến cuối tháng 8/2016, Chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone đã được triển khai tại 62 tỉnh/thành phố với 265 cơ sở và điều trị cho hơn 50.000 bệnh nhân.
Chương trình chăm sóc, hỗ trợ và điều trị người nhiễm HIV đã tập trung triển khai tại các cơ sở y tế tuyến tỉnh, tuyến huyện, với nhiều cơ sở cấp phát thuốc ARV ở tuyến xã, với các gói dịch vụ chăm sóc kết hợp giữa cơ sở y tế với dịch vụ chăm sóc dựa vào gia đình và cộng đồng.
Tính đến 30/6/2016, trên toàn quốc có khoảng trên 110.000 bệnh nhân đang điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV) tại 407 cơ sở điều trị, tăng gần 4.000 người so với cuối năm 2015. Tỷ lệ bệnh nhân đang điều trị ARV đạt 48% tổng số người nhiễm HIV hiện còn sống được báo cáo.
Lồng ghép các biện pháp
- Ông có thể cho biết các khó khăn thách thức trong công tác phòng, chống HIV/AIDS trong thời gian tới?
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long: Hiện nay, mặc dù dịch HIV/AIDS ở Việt Nam tiếp tục có xu hướng giảm, tuy nhiên vẫn chưa đảm bảm tính bền vững và vẫn tiềm ẩn những nguy cơ bùng phát nếu chúng ta không tiếp tục có những biện pháp can thiệp mạnh mẽ và hiệu quả.
Hiện nay, mức độ bao phủ của các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS còn rất hạn chế. Bơm kim tiêm, bao cao su mới chỉ đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu và nay tiếp tục giảm do nguồn viện trợ quốc tế cắt giảm. Điều trị Methadone mới chỉ đạt được 57% chỉ tiêu Chính phủ giao. Điều trị ARV mới đáp ứng được 49% số người nhiễm HIV được phát hiện. Dịch vụ dự phòng và chăm sóc HIV/AIDS ở miền núi, vùng sâu, vùng xa vẫn còn khó tiếp cận.
Trong khi đó, nguồn lực cho công tác phòng, chống HIV/AIDS còn nhiều khó khăn, kinh phí từ ngân sách nhà nước cấp cho các chương phòng, chống AIDS liên tục bị cắt giảm. Bởi vậy, những tỉnh không có dự án quốc tế tài trợ gặp nhiều khó khăn trong triển khai các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS, nên chủ yếu là cung cấp các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS thụ động. Do vậy, các hoạt động can thiệp giảm tác hại, tư vấn xét nghiệm HIV, huy động và kết nối, chuyển gửi điều trị ARV hầu như không được triển khai tại cộng đồng.
Dự kiến trong thời gian từ năm 2017, các tổ chức quốc tế đa phương và song phương sẽ giảm nhanh việc tài trợ cho phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam và nếu còn thì chủ yếu hỗ trợ chúng ta về kỹ thuật, do vậy, các hoạt động phòng chống HIV/AIDS, đặc biệt việc đảm bảo điều trị cho bệnh nhân AIDS sẽ bị ảnh hưởng rất lớn.
Việc này đòi hỏi phải nhanh chóng chuyển bệnh nhân sang hệ thống điều trị thanh toán qua bảo hiểm y tế, tuy nhiên, hiện nay tỷ lệ bệnh nhân có thẻ bảo hiểm còn rất thấp.
- Vậy những giải pháp nào trong công tác phòng chống HIV/AIDS được ưu tiên giai đoạn tới (2016-2020)?
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long: Trước tiên chúng ta cần nhanh chóng chuyển đổi hoạt động phòng, chống HIV/AIDS chủ yếu dựa vào viện trợ sang hình thức lồng ghép, phân cấp và dựa vào ngân sách trong nước bao gồm ngân sách Trung ương, địa phương và bảo hiểm y tế. Giải pháp này nhằm dồn tổng lực để đạt được mục tiêu 90-90-90 vào năm 2020.
Bên cạnh đó là công tác kiện toàn mạng lưới phòng, chống HIV/AIDS bao gồm từ Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS, các phòng khám và điều trị HIV/AIDS để lồng ghép các dịch vụ và phân cấp về tuyến cơ sở. cộng đồng các dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV, điều trị Methadone, điều trị ARV.
Cuối cùng, chúng ta vẫn cần phải huy động được các nguồn lực và đảm bảo tài chính cho công tác phòng, chống HIV/AIDS từ các nguồn khác nhau như nhà nước, tổ chức quốc tế, bảo hiểm y tế và cả các nguồn lực từ doanh nghiệp hoặc xã hội hóa một số các dịch vụ…
Việc huy động các nguồn lực trên để đảm bảo duy trì, mở rộng và nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS, kể cả khi các nguồn tài trợ quốc tế bị cắt giảm…
Xin trân trọng cảm ơn ông!./.
