Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu. (Ảnh: Thống Nhất/TTXVN) Sáng 12/4, lần đầu tiên, một hội nghị trực tuyến với sự tham dự của lãnh đạo 63 tỉnh thành trong cả nước tìm giải pháp phát triển ngành dược liệu đã diễn ra dưới sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam tại điểm cầu Lào Cai.
Trong phát biểu khai mạc hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đề nghị lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương tìm các giải pháp khắc phục cho được những hạn chế, bất cập của ngành dược liệu cổ truyền Việt Nam; thống nhất những giải pháp để quyết tâm đưa ngành sản xuất dược liệu đi vào quỹ đạo phát triển mạnh mẽ, phát huy tiềm năng, lợi thế ngàn đời nay của đất nước.
Đánh giá cao lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương trong cả nước tham dự, theo dõi hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, điều này thể hiện sự quan tâm lớn của chính quyền các cấp đối với nền y học cổ truyền Việt Nam và phát triển vùng dược liệu để từ đó, vận dụng, triển khai tại địa phương mình, ngành mình.
Nhắc lại lịch sử trên 4.000 năm của đất nước, Thủ tướng cho biết, những văn bản chỉ đạo đầu tiên về phát triển dược liệu đã được ban hành từ thời nhà Lý, thế kỷ thứ 10. Lịch sử đã ghi nhận cha ông ta từ Chu Văn An, Tuệ Tĩnh, Lê Hữu Trác đã ban hành những bộ sách quý để áp dụng y học cổ truyền, bảo vệ sức khỏe nhân dân. Điều này khẳng định đất nước Việt Nam có một truyền thống quý báu trong y học cổ truyền với nhiều loài cây thuốc quý.
Thủ tướng nêu rõ, trong giai đoạn phát triển mới, Nhà nước luôn xác định y học hiện đại kết hợp với y học cổ truyền. Với điều kiện tự nhiên đặc thù 3/4 là rừng, núi, Việt Nam có trên 5.000 cây thuốc quý có khả năng chữa bệnh. Đây là một lợi thế ở tất cả các địa phương trên cả nước để phát triển phục vụ nhân dân và tiến tới xuất khẩu đem lại nguồn thu cho nền kinh tế.
Trên tinh thần đó, Thủ tướng nhấn mạnh, mục tiêu của hội nghị này nhằm nhận thức lại cho đúng; đồng thời tập trung hình thành chủ trương, biện pháp phát triển dược liệu Việt Nam thời gian đến cho phù hợp với tiềm năng dược liệu của đất nước.
“Đặt vấn đề như vậy để thấy những chủ trương của Đảng, Nhà nước rất quan tâm y học cổ truyền, xác định y học cổ truyền là một kho báu để khai thác tiềm năng lợi thế đó”, Thủ tướng nói. “Vì vậy, tại hội nghị này, chúng ta thảo luận xem cái gì cản trở, làm cách nào tạo đột phá tiềm năng to lớn này”. Những cây dược liệu không chỉ giúp xóa đói giảm nghèo mà có thể giúp một bộ phận không nhỏ nhân dân ấm no, hạnh phúc, giàu có.
Thủ tướng cũng đề nghị thảo luận thực trạng dược liệu Việt Nam để thấy rõ bất cập hiện nay mà “có ý kiến cho rằng còn rẻ hơn cả khoai lang, thậm chí nói rằng chúng ta ăn bã còn cái tinh túy, dinh dưỡng, tốt đẹp người ta lấy mất rồi”.
Lĩnh vực dược liệu như chưa phát huy được ở mọi vùng miền, chưa được quy hoạch phát triển theo chuỗi giá trị dẫn nên hiệu quả thấp; sản xuất manh mún, hiệu quả thấp; không có đầu ra bền vững; năng suất thấp, thất thoát lớn. Công tác chế biến còn bất cập, nhiều loại dược liệu quý có nguy cơ cạn kiệt. Ngoài ra, việc nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ dược liệu còn manh mún, sản phẩm còn nhỏ lẻ, chưa đáp ứng nhu cầu thị trường nội địa và xuất khẩu.
Từ đó, đề xuất những chính sách, nhất là cơ chế, giải pháp đột phá để làm rõ, thu hút đầu tư, khuyến khích người dân, doanh nghiệp nuôi trồng, bảo đảm chất lượng, hiệu quả tốt nhất cây dược liệu.
Thủ tướng chỉ đạo hội nghị ngoài đánh giá thực trạng cần đề xuất những chính sách, cơ chế để thu hút đầu tư, nhất là các doanh nghiệp tham gia nuôi trồng, chế biến dược liệu. Thủ tướng nêu yêu cầu cần đặt vấn đề đầu tư, sản xuất loại dược liệu gì, ở đâu; cần coi dược liệu là sản phẩm quốc gia, áp dụng chính sách cơ chế đặc thù để khuyến khích.
Thủ tướng nêu vấn đề, có thể coi dược liệu là nông nghiệp công nghệ cao được không để áp dụng chính sách phát triển dược liệu như đối với nông nghiệp công nghệ cao, đồng thời đề cập đến yêu cầu có thể áp dụng cơ chế bảo vệ bí mật quốc gia đối với những loại dược liệu quý hiếm của đất nước.
Theo Bộ Y tế, Việt Nam được đánh giá là một quốc gia có tiềm năng lớn về dược liệu trong khu vực Đông Nam Á và trên thế giới. Thống kê của Viện Dược liệu cho thấy, tính đến nay đã ghi nhận 5.117 loài thực vật và nấm, 408 loài động vật và 75 loại khoáng vật có công dụng làm thuốc ở Việt Nam.
Trong số đó, khoảng 70 loài có tiềm năng khai thác với tổng trữ lượng khoảng 18.000 tấn/năm, như Diếp cá (5.000 tấn), Cẩu tích (1.500 tấn), Lạc tiên (1.500 tấn), Rau đắng đất (1.500 tấn)... Đặc biệt, Việt Nam sở hữu nhiều loài dược liệu quý, hiếm, đặc hữu như Sâm Ngọc Linh, Ba kích, Châu thụ, Ngân đằng…
Quá trình điều tra về tri thức bản địa đã tổng hợp được danh lục các loài cây thuốc từ cộng đồng các dân tộc và thu thập, sưu tầm được gần 1.300 bài thuốc dân gian trên cả nước. Những tri thức bản địa này là cơ sở quan trọng nhằm hỗ trợ cho việc sàng lọc, nghiên cứu phát triển sản phẩm phục vụ công tác phòng và chữa bệnh của nhân dân.
Đáng chú ý, thị trường tiêu thụ dược liệu, các sản phẩm dược liệu là rất lớn do thói quen và truyền thống phòng, chữa bệnh bằng y học cổ truyền của nhân dân.
Hiện nay, không chỉ Việt Nam mà trên thế giới, với xu hướng “Trở về thiên nhiên,” việc sử dụng các thuốc từ dược liệu của người dân ngày càng tăng hơn do ít có những tác động có hại và phù hợp với quy luật sinh lý của cơ thể hơn so với thuốc hóa dược.
Tại Việt Nam, nhu cầu dược liệu trong nước khoảng gần 60.000-80.000 tấn/năm, trong đó phần lớn là sử dụng trong sản xuất thuốc, thực phẩm chức năng, trong hệ thống khám chữa bệnh. Phần còn lại dùng cho một số lĩnh vực khác như để sản xuất mỹ phẩm, thực phẩm, hương liệu… và xuất khẩu.
Cũng theo đánh giá của Bộ Y tế, giá trị kinh tế đem lại từ việc nuôi trồng dược liệu cao hơn hẳn so với các loại cây lương thực khác (cao hơn gấp 5-10 lần trồng lúa). Thí dụ, trồng Đương quy có thể cho thu nhập từ 90-100 triệu đồng/ha/năm; cây Actiso thu nhập từ 60-80 triệu đồng/ha/năm, trong khi cây lúa chỉ từ 20 đến 40 triệu đồng/ha/năm. Vì vậy, phát triển dược liệu đang và sẽ là một hướng bền vững, ổn định nhằm góp phần xóa đói giảm nghèo cho nhiều vùng trong cả nước.
Trước đó, sáng sớm 12/4, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã tới thị sát quy trình sản xuất, chế biến cao atiso tại Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Traphaco Sapa, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai./.
