Cựu chiến binh Triệu Quang Lai nhận được nhiều bằng khen, giấy khen vì có đóng góp cho công tác tìm kiếm hài cốt liệt sỹ. (Ảnh: Đỗ Trưởng/TTXVN) Mặc dù năm nay đã ngoài 70 tuổi nhưng cựu chiến binh Triệu Quang Lai vẫn nhớ rõ từng tên tuổi và quê quán của các liệt sỹ mà ông đã tìm thấy trong suốt hơn 20 năm qua.
Không quản khó khăn, vất vả, mỗi khi có thân nhân liệt sỹ nhờ giúp đỡ, cựu chiến binh Triệu Quang Lai lại vác balô lên đường đi tìm đồng đội còn nằm đâu đó trong những cánh rừng, đưa các anh trở về quê hương.
Ngôi nhà đơn sơ của gia đình ông Triệu Quang Lai ở thôn Nghi Sơn, xã Quế Hiệp, huyện Quế Sơn (Quảng Nam) nằm dưới chân núi Hòn Tàu, từ lâu đã là địa chỉ quen thuộc của nhiều người khi đi tìm hài cốt liệt sỹ hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ, ở chiến trường Quảng Nam.
Ông Lai là người dân tộc Dao đỏ, quê ở xã Đức Thông, huyện Thạch An, tỉnh Cao Bằng. Tháng 5/1966, ông Lai đã xung phong nhập ngũ khi cuộc kháng chiến chống Mỹ đang chuẩn bị bước vào giai đoạn ác liệt nhất.
Được tổ chức phân công học lớp sơ cấp quân y Tây Bắc, cuối năm 1967, ông Lai lên đường vào Nam làm Y tá của Đội điều trị 16 của Quân khu 5, phục vụ công tác chăm sóc thương binh ở Mặt trận đường 9- Khe Sanh (tỉnh Quảng Trị).
Từ năm 1969-1972, ông là Y tá trưởng của Đại đội bảo vệ, Trung đoàn 220, Quân khu 5 đóng tại huyện Nam Giang (tỉnh Quảng Nam).
Từ năm 1972- 1975, ông Triệu Quang Lai chuyển công tác về một đơn vị thuộc Cục Hậu cần Quân khu 5 hoạt động trên địa bàn huyện Quế Sơn. Đất nước thống nhất, ông phục viên trở về quê ở Cao Bằng.
Do nặng lòng với mảnh đất xứ Quảng, một năm sau, ông Triệu Quang Lai đã quyết định quay trở lại huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam để lập nghiệp và xây dựng gia đình ở đây.
Việc tham gia đi tìm hài cốt liệt sỹ đối với ông Triệu Quang Lai đến như một cơ duyên. Hơn 20 năm qua, ông Lai đã tham gia tìm kiếm, cất bốc được 20 bộ hài cốt liệt sỹ, có quê ở nhiều tỉnh, thành phố như Thái Nguyên, Hải Dương, Hải Phòng, Hà Nội…
[Truy điệu và an táng 186 hài cốt liệt sỹ hy sinh tại Campuchia]
Hài cốt các liệt sỹ được tìm thấy chủ yếu nằm ở khu vực núi Hòn Tàu - một dãy núi trải dài giữa huyện Quế Sơn, Nông Sơn và Duy Xuyên của tỉnh Quảng Nam.
Trong những năm cuối của cuộc kháng chiến chống Mỹ, Hòn Tàu đã từng được Đặc Khu ủy Quảng Đà chọn làm căn cứ cách mạng nên vị trí này thường xuyên bị quân địch đánh phá ác liệt, nhiều cán bộ, chiến sỹ cách mạng đã hy sinh ở đây.
Liệt sỹ Đào Ngọc Điểu quê ở thành phố Hải Phòng là liệt sỹ đầu tiên mà cựu chiến binh Triệu Quang Lai tìm thấy.
Năm 1996, ông Triệu Quang Lai tình cờ gặp người thân của Liệt sỹ Đào Ngọc Điểu tới tìm hiểu thông tin về nơi liệt sỹ được chôn cất.
Với trí nhớ về những vị trí chiến trường xưa, ông đã cùng với thân nhân liệt sỹ khăn đùm, cơm gói mất 4 ngày liền đi lên núi Hòn Tàu mới tìm được hài cốt của Liệt sỹ Đào Ngọc Điểu.
Theo cựu chiến binh Triệu Quang Lai, do hoàn cảnh chiến tranh ác liệt, các liệt sỹ thường được chôn cất sơ sài, qua thời gian, địa hình địa vật thay đổi khiến việc tìm kiếm gặp rất nhiều khó khăn.
Nhiều trường hợp thân nhân liệt sỹ sau nhiều ngày đi tìm kiếm không có kết quả, nản quá đã muốn bỏ cuộc, ông Lai đã tìm cách động viên, phân tích lại những thông tin để triển khai hướng tìm mới.
Ông Triệu Quang Lai chia sẻ, việc tìm hài cốt liệt sỹ nhiều lúc như “mò kim dưới đáy bể,” nhưng khi có niềm tin công việc tìm kiếm sẽ trở nên thuận lợi, đôi khi có những sự tình cờ, ngẫu nhiên đặc biệt.
Năm 2008, ông Lai cùng với thân nhân liệt sỹ quê ở tỉnh Hải Dương đến xã Duy Tây, huyện Duy Xuyên để tìm kiếm hài cốt liệt sỹ. Khi mọi người tìm được vị trí chôn cất, tiến hành cất bốc xong lại phát hiện thêm 4 bộ hài cốt liệt sỹ khác nằm ở gần đó.
Chính quyền địa phương đã làm lễ truy điệu đưa hài cốt các liệt sỹ về yên nghỉ tại Nghĩa trang Liệt sỹ của xã.
Sau đó, thông tin về 4 liệt sỹ trên được tìm thấy trong hồ sơ lưu trữ của địa phương và đã thông báo đến người thân các liệt sỹ.
Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã Quế Hiệp Trần Phước Tám cho biết thầm lặng giúp đỡ nhiều gia đình tìm được hài cốt liệt sỹ, cựu chiến binh Triệu Quang Lai được người dân trong xã quý trọng.
Mặc dù điều kiện kinh tế vẫn còn nhiều khó khăn nhưng gia đình ông luôn sẵn sàng giúp đỡ về chỗ ăn ở, phương tiện đi lại cho những thân nhân liệt sỹ từ các nơi tìm tới.
Là bệnh binh 2/3, giờ đây tuổi đã cao nhưng cựu chiến binh Triệu Quang Lai vẫn mong muốn tiếp tục đóng góp công sức để đưa được nhiều liệt sỹ trở về với quê hương.
Ông đã được Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Ủy ban Nhân dân tỉnh và Hội Cựu chiến binh các cấp tỉnh Quảng Nam tặng nhiều Bằng khen, Giấy khen.
Nhưng có lẽ, phần thưởng lớn nhất đối với ông là được nhìn thấy những giọt nước mắt xúc động của thân nhân các liệt sỹ khi tìm thấy mộ người thân./.
