Một ôtô đỗ cạnh cột parking meter. (Nguồn: Vietnam+) Khi đô thị phát triển, quản lý giao thông, trong đó có vấn đề quản lý lưu lượng ôtô và bãi đỗ ôtô, là một trong những bài toán khó. Đây là vấn đề mà nhiều nước trên thế giới đang lúng túng tìm giải pháp.
Tokyo, với dân số hơn 30 triệu người, một siêu đô thị của thế giới, đã xử lý bài toán đỗ ôtô như thế nào trong bối cảnh số lượng ôtô ngày một tăng lên nhưng diện tích để làm bãi đỗ ngày càng thu hẹp?
Các quy định đồng bộ và kết nối chặt chẽ
Trong quá trình tìm hiểu về cách thức quản lý đỗ ôtô tại thủ đô Tokyo, chúng tôi bất ngờ khi được biết một trong những thủ tục quan trọng khi xin cấp đăng ký ôtô là chủ sở hữu phương tiện phải có giấy chứng nhận đã có chỗ đỗ cố định cho ôtô đang xin đăng ký. Nơi đỗ này không phải là các điểm đỗ ôtô trên đường.
Ông Muranaka Zyunzi, Ban Pháp chế giao thông, Cục Giao thông, Cảnh sát quốc gia Nhật Bản (NPA), cho biết quy định này đã được đưa vào áp dụng 56 năm qua.
Vào năm 1945, Nhật Bản bước vào thời kỳ phục hồi sau chiến tranh.Trong giai đoạn kinh tế đang phát triển đó, ngành công nghiệp ôtô đặc biệt phục hồi nhanh. Năm 1945, Nhật Bản chỉ có 140.000 ôtô nhưng đến năm 1962, con số này lên đến 5.200.000, tăng gấp 37 lần.
Vì lượng ôtô tăng quá nhanh, tai nạn giao thông và tắc nghẽn giao thông trở thành vấn đề lớn trong xã hội vào thời điểm đó. Các cơ quan chức năng buộc phải nhanh chóng tìm ra giải pháp để giải quyết vấn nạn này.
Cơ sở quan trọng để hình thành luật trên là số thời gian ôtô không hoạt động cao hơn rất nhiều so với thời gian ôtô tham gia giao thông. Vì thế, luật về xác nhận nơi đỗ cố định được ban hành để ngăn chặn tình trạng đỗ ôtô bừa bãi, buộc chủ phương tiện phải sở hữu nơi đỗ cố định riêng biệt cho mỗi ôtô tại các bãi đỗ không phải là điểm đỗ trên đường.
Một bãi đỗ trên đường có khung thời gian sử dụng từ 9 giờ sáng đến 8 giờ tối. (Nguồn: Vietnam+) Nếu như chủ ôtô sinh sống ở các khu vực mật độ dân cư thấp, việc sở hữu một nơi đỗ ôtô không phải là điều khó khăn vì họ dễ dàng biến một phần diện tích đất ở thành gara ôtô cá nhân.
Tuy nhiên, tại các đô thị lớn, đặc biệt các đô thị có mật độ dân cư cao như Tokyo, đây là một vấn đề không hề dễ dàng.
Như vậy, để chiếc ôtô có thể tham gia giao thông, trước hết chủ phương tiện phải tự giải quyết bài toán đỗ xe của mình.
Chính vì vậy, tại thủ đô Tokyo, nơi mà giá đất đắt đỏ nhất thế giới, chúng ta thường bắt gặp nhiều ngôi nhà dù diện tích đất khá khiêm tốn song họ vẫn phải sử dụng toàn bộ tầng một để làm gara ôtô gia đình.
Quy định về việc sở hữu nơi đỗ ôtô được xem là chế tài cơ sở, là cột trụ quan trọng cho việc giải quyết bài toán đỗ xe. NPA đánh giá sau 56 năm, đến nay, quy định này vẫn đang phát huy hiệu quả.
Tuy nhiên, NPA cũng nhấn mạnh để quy định trên phát huy hiệu quả, cần phải có sự phối hợp với nhiều quy định khác, trong đó đặc biệt quan trọng là điều luật cấm đỗ ôtô trên đường từ sau 3 giờ sáng.
Theo giải thích của NPA, quy định này có thể hiểu cấm đỗ ôtô qua đêm. NPA cho biết việc kiểm tra các ôtô đỗ trên đường được tiến hành nghiêm ngặt trong 8 tiếng ban đêm nhằm ngăn ngừa tình trạng các lái xe để xe trên đường qua đêm.
Nếu phát hiện ôtô vi phạm, cơ quan chức năng sẽ tịch thu ôtô, lái xe hoặc chủ phương tiện bắt buộc phải nộp tiền phạt, trong đó có chi phí cẩu ôtô về nơi xử phạt.
Quy định cấm đỗ ôtô trên đường qua đêm kết hợp với giấy xác nhận của cảnh sát về sở hữu nơi đỗ cố định cho mỗi ôtô là hệ thống giải pháp hiệu quả ngăn chặn tình trạng gian lận giấy tờ và đỗ ôtô bừa bãi.
[Hà Nội quyết xoá bỏ các điểm trông giữ xe trái phép ở quận Hoàng Mai]
Nếu chủ phương tiện khi nộp đơn xin đăng ký ôtô tìm cách gian lận để được cảnh sát xác nhận có nơi đỗ cố định cho ôtô, hành vi gian dối này rất dễ bị phát hiện khi vào ban đêm, thời điểm mà ôtô thường không tham gia giao thông, chủ ôtô buộc phải đỗ ôtô trên đường qua đêm vì không có nơi đỗ ôtô trên thực tế.
Bãi đỗ xe trả tiền theo thời gian đỗ. (Nguồn: Vietnam+) Tuy nhiên, loại bỏ hoàn toàn việc đỗ ôtô trên đường giao thông sẽ đẩy các lái xe vào tình trạng bế tắc khi cần một điểm đỗ tạm thời trong lúc tham gia giao thông.
Để giải quyết vấn đề này, Nhật Bản đã quy hoạch các điểm ôtô được phép đỗ trong thời gian ngắn trên một số tuyến đường với việc đưa hệ thống parking meter vào sử dụng.
Các cột parking meter màu trắng được lắp đặt theo tỷ lệ mỗi khoảng trống có diện tích đủ một ôtô đỗ sẽ có một cột parking meter.
Chức năng của các cột parking meter là đếm thời gian đỗ ôtô và thu tiền phí đỗ. Mức phí đỗ ôtô khá thấp so với mặt bằng giá cả của Tokyo, tối đa là 300 yen/lần đỗ.
NPA cho biết số tiền thu được từ khoản phí này sẽ được đầu tư trở lại cho việc vận hành và phát triển các điểm đỗ ôtô trên đường.
Tuy nhiên, điều cần lưu ý là thời gian đỗ ôtô tại các điểm đỗ trên đường có gắn hệ thống parking meter bị giới hạn. Tùy từng khu vực mà thời gian đỗ bị giới hạn từ 40-60 phút cho một lần đỗ và các điểm đỗ này thường chỉ được phép sử dụng từ 8 giờ sáng đến 9 giờ tối hằng ngày.
Nếu đỗ ôtô lâu hơn so với thời gian quy định, lái xe sẽ bị các nhân viên có trách nhiệm xuất vé phạt. Nếu đỗ ôtô ngoài khung thời gian được phép sử dụng, ôtô có thể sẽ bị đưa về nơi xử lý và lái xe hoặc chủ phương tiện phải đến nộp tiền phạt.
Thay vì cấm đỗ ôtô hoàn toàn trên đường, Nhật Bản đã quy hoạch các đoạn đường thích hợp để làm điểm đỗ ôtô trong thời gian ngắn
Như vậy, thay vì cấm đỗ ôtô hoàn toàn trên các tuyến đường, việc quy hoạch các đoạn đường thích hợp để làm điểm đỗ ôtô trong thời gian ngắn sẽ giúp giảm thiểu sự nguy hiểm đối với hoạt động giao thông.
Ông Muranaka Juynji cho rằng việc đỗ ôtô quá khó khăn thì số trường hợp vi phạm sẽ càng tăng, vì vậy cần có thêm biện pháp phù hợp để việc đỗ ôtô tạm thời tại các đô thị không trở thành là “cơn đau đầu” đối với các lái xe.
Theo số liệu do NPA cung cấp, năm 2011, không tính các điểm đỗ ôtô trên đường, thủ đô Tokyo có 2.300 điểm đỗ ôtô, có sức chứa 810.000 ôtô.
Năm 2016, tức là sau năm năm, có 2.500 điểm đỗ ôtô, tức là tăng 200 điểm, có sức chứa 910.000 ôtô, tăng 100.000 ôtô. Để hạn chế nguy cơ thiếu các điểm đỗ cố định dành cho ôtô, tất cả các tòa nhà có công năng nhất định như trung tâm thương mại, nhà hát, cung thể thao… trong bản thiết kế bắt buộc phải có diện tích dành cho bãi đỗ xe mới được cấp phép xây dựng.
Một biện pháp quan trọng nữa chính là sự phối hợp với các cơ quan liên quan, với người dân địa phương. Nhiều chiến dịch vận động đã được các cơ quan chức năng Nhật Bản tiến hành trong nhiều năm qua để nâng cao ý thức của người dân về vai trò quan trọng của việc tuân thủ luật pháp, đỗ ôtô đúng quy định, đảm bảo an toàn giao thông và mỹ quan đô thị.
Một bãi đỗ coin park. (Nguồn: Vietnam+)
Công nghệ đỗ xe ôtô hiện đại
Tokyo là một trong những đô thị đi đầu thế giới về ứng dụng các hệ thống đỗ ôtô công nghệ hiện đại với mục tiêu tiết kiếm diện tích đất và nhân lực.
Hiện tại, xét về công nghệ tự động, ở Tokyo có hệ thống đỗ ôtô theo mô hình thang máy (eleavator parking), hệ thống đỗ ôtô nhiều tầng (multi-story parking), hệ thống tháp đỗ ôtô (tower parking), hệ thống đỗ ôtô tự phục vụ (shuttle parking)...
Đây là các hệ thống đỗ ôtô hiện đại với mục tiêu tiết kiệm diện tích đất trong bối cảnh thủ đô Tokyo có mật độ dân số xếp vào nhóm cao nhất thế giới.
Ba hệ thống eleavator parking, multi-story parking và tower parking đều có một nguyên tắc chung là sử dụng hệ thống thang máy nâng tự động để đưa ôtô vào vị trí đỗ cũng như đưa ôtô từ nơi đỗ ra trả cho khách.
Chính vì vậy, ba hệ thống này còn có tên gọi chung là hệ thống đỗ ôtô tự động (automatic parking). Để vận hành hệ thống này, cần có nhân viên túc trực để làm hoa tiêu, hướng dẫn ôtô vào, ra khỏi thang máy và điều khiển thang máy.
Ngoài ra, có hàng loạt bãi đỗ ôtô dân sinh trên mặt đất do các chủ đất sử dụng diện tích đất của mình để kinh doanh bãi đỗ hoặc các bãi đỗ đi theo các tòa nhà có công năng riêng như trung tâm thương mại, cung thể thao…
Các bãi đỗ dân sinh này gồm các bãi đỗ trả tiền theo tháng hoặc các bãi đỗ trả tiền theo thời gian đỗ. Các bãi đỗ trả phí theo giờ còn được gọi là coin park, là các bãi đỗ không có nhân viên.
Lái xe tự đưa phương tiện vào vị trí đỗ xe, một đòn bẩy tự động sẽ xuất hiện dưới bánh ôtô để cố định vị trí của phương tiện, lái xe đến cột thanh toán lấy mã số của ôtô.
Trước khi điều khiển ôtô ra khỏi bãi đỗ, lái xe phải đến cột thanh toán, ấn mã số đã được cấp trước đó, thanh toán số tiền tính theo thời gian đỗ. Đây là công nghệ đỗ ôtô tiết kiệm nhân lực.
Phí đỗ ôtô tại Tokyo xếp vào nhóm đắt nhất thế giới
Hệ thống shuttle parking là một bãi đỗ ôtô nhiều tầng, thường được lắp đặt ở các công trình xây dựng lớn như sân bay hoặc các công ty kinh doanh đỗ ôtô, điểm đặc biệt của hệ thống đỗ này là vừa tiết kiệm nhân lực vừa tiết kiệm diện tích đất.
Lái xe phải tự bấm xác nhận vào máy đếm thời gian đặt ngay cạnh barie chắn ở lối vào, nhận tích kê xác nhận giờ đưa phương tiện vào bãi, lúc đó rào chắn mới tự động được nâng lên để lái xe tự điều khiển ôtô vào bãi và tìm nơi đỗ cho phương tiện của mình.
Sau đó, khi điều khiển ôtô ra khỏi bãi đỗ, lái xe một lần nữa đưa tích kê vào máy thanh toán, đặt ngay cạnh rào chắn ở lối ra, máy sẽ xuất hiện số tiền cần phải trả, sau khi việc thanh toán hoàn tất, rào chắn sẽ tự động nâng lên cho phép ôtô rời khỏi bãi đỗ.
Hiện nay, phí đỗ ôtô tại Tokyo xếp vào nhóm đắt nhất thế giới. Tùy vào vị trí gần hay xa các khu trung tâm mà mức phí có sự dao động khác nhau từ mức 100 yen/10 phút (khoảng 20.000 đồng) đến 500 yen/30 phút (khoảng 100.000 đồng).
Mức giá đỗ ôtô theo tháng cũng tùy từng khu vực với trung bình khoảng 35.000 yen/ôtô/tháng (xấp xỉ 7 triệu đồng).
Bảng hướng dẫn thời gian đỗ và mức giá của một bãi đỗ tính tiền. (Nguồn: Vietnam+) Các mức đóng khác nhau tùy theo quy định của từng chính quyền địa phương như phí môi trường, thuế trọng lượng, các loại bảo hiểm bắt buộc như bảo hiểm bồi thường thiệt hại...
Ngoài ra, phí cầu đường của Nhật Bản cũng vào hàng top thế giới với mức phí mỗi lần ra vào một làn đường cao tốc vào khoảng 1.300 yen (khoảng 260.000 đồng) cho mỗi một ôtô thông thường (từ 4 đến 7 chỗ).
Đây được coi là các biện pháp nhằm người dân hạn chế mua ôtô cá nhân, thay vào đó khuyến khích sử dụng các phương tiện giao thông công cộng.
Bộ Giao thông quốc thổ, chính quyền các tỉnh, thành phố, chính quyền các quận, huyện và cảnh sát địa phương là bốn cơ quan chủ quan chịu trách nhiệm thực thi các chính sách đỗ ôtô tại Nhật Bản.
Mỗi một đơn vị chủ quản có cách thức và phương tiện khác nhau để thực thi các quy định đỗ ôtô tại từng địa phương để đi đến một kết quả thống nhất không để xảy ra tình trạng ôtô đỗ bừa bãi, bất hợp lý, ảnh hưởng đến hoạt động giao thông và cảnh quan môi trường.
Dạo quanh các phố lớn ở thủ đô Tokyo, một điều chắc chắn là chúng ta sẽ không nhìn thấy tình trạng ôtô đỗ tràn ngập đường phố.
Đây chính là kết quả của một quá trình thực thi hiệu quả các quy định phù hợp trong Điều luật đỗ ôtô (Parking Act) trong phạm vi Luật giao thông đường bộ (Road Traffic Act) cùng với việc ứng dụng các công nghệ đỗ ôtô tiên tiến, hiện đại./.
