Bước ngoặt Mỹ-Trung

Bước ngoặt mới định hình quan hệ Mỹ-Trung Quốc

Mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã qua không ít thăng trầm, có lúc tưởng như bước qua ngã rẽ trở thành đối thủ.
Lần đầu tiên kể từ khi nắm giữ cương vị Chủ tịch Trung Quốc vào tháng 3/2013, ông Tập Cận Bình mới đây đã có cuộc hội đàm với Tổng thống Mỹ Barack Obama.

Cuộc gặp thượng đỉnh này có thể tạo nên bước ngoặt trong quan hệ Mỹ-Trung, định hình lại mối quan hệ song phương và mở ra một giai đoạn mới trong quan hệ hợp tác trong các thập kỷ tới.

Tại cuộc hội đàm, hai bên đã thẳng thắn thừa nhận còn có những bất đồng nhưng đều nhất trí tăng cường hợp tác nhằm xây dựng "mối quan hệ nước lớn kiểu mới" giữa một cường quốc hiện nay và một cường quốc đang nổi lên.

Định vị mối quan hệ kinh tế Mỹ-Trung

Mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã trải qua không ít thăng trầm, có lúc tưởng chừng đứng trước ngã rẽ trở thành đối thủ nhiều hơn là đối tác cạnh tranh và hiện vẫn tồn tại những bất đồng như về vấn đề an ninh mạng hay vấn đề tỷ giá đồng Nhân dân tệ, đồng thời hai bên cũng đang có những mong muốn cần được phía bên kia đáp ứng.

[Mỹ-Trung nhất trí xây quan hệ nước lớn kiểu mới]

Mỹ phàn nàn nhiều năm qua rằng Trung Quốc gây tổn thất cho các công ty Mỹ hàng tỷ USD vì không ngăn chặn tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (liên quan đến an ninh mạng) và Bắc Kinh đã cam kết sẽ thẳng tay trừng trị hành động này kể cả một số bộ của Chính phủ tiếp tục sử dụng phần mềm lậu.

Mỹ cũng muốn Trung Quốc nhanh chóng có một đồng tiền chuyển đổi, tăng nhập khẩu và mở cửa các thị trường dịch vụ tài chính. Các nhà xuất khẩu Mỹ cũng không hài lòng về các quy định kinh doanh của Trung Quốc, chẳng hạn các tiêu chuẩn an toàn sản phẩm đôi khi bất lợi cho hàng hóa của các công ty nước ngoài nhưng lại có lợi cho các doanh nghiệp Trung Quốc.

Trong khi đó, Trung Quốc muốn tiếp tục thâm nhập các thị trường Mỹ, nhưng các giới chức Nhà Trắng và Quốc hội nước này đòi hỏi tiếp tục hạn chế nhập khẩu các sản phẩm từ Trung Quốc chẳng hạn các tấm thu năng lượng Mặt Trời. Bên cạnh việc mong muốn Mỹ và các nước khác tiếp tục đầu tư vào Trung Quốc, Trung Quốc cũng muốn mua các công nghệ của Mỹ hiện đang bị hạn chế do vấn đề an ninh.

Trong lúc vẫn bất đồng, Mỹ và Trung Quốc cũng đang trở nên phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế, một mối quan hệ chưa từng có giữa một cường quốc đang trỗi dậy với một cường quốc hiện nay.

Điều này có thể được chứng minh bằng việc Mỹ đang chiếm 25% thị phần xuất khẩu của Trung Quốc, còn Bắc Kinh đang nắm giữ 8% số nợ quốc gia của Mỹ. Do Trung Quốc tiếp tục phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu Mỹ và cần hội nhập vào kinh tế toàn cầu để duy trì sức mạnh kinh tế, nên chiến lược lâu dài cần được áp dụng là hãy để cho những lợi ích tích cực từ thương mại làm đòn bẩy cho những sáng kiến hợp tác song phương.

Hiện Mỹ và Trung Quốc là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, tổng GDP của hai nước chiếm xấp xỉ 1/3 của thế giới và kim ngạch thương mại song phương có thể vượt 500 tỷ USD trong năm 2013.

Vì thế, mối quan hệ Mỹ - Trung được nhận định sẽ góp phần định hình trật tự thế giới trong thế kỷ XXI và bất kỳ biến động nhỏ nào về kinh tế và tài chính ở mỗi nước cũng sẽ gây ảnh hưởng lớn tới nhau và tới nền kinh tế thế giới.

Đặc biệt, trong xu hướng toàn cầu hóa kinh tế và đa cực hóa thế giới, quan hệ bình ổn giữa các nước lớn sẽ là tiền đề bảo đảm hệ thống quan hệ quốc tế diễn ra suôn sẻ, là điều kiện cần thiết cho việc duy trì sự ổn định và phục hồi kinh tế toàn cầu.

Ghi nhận những phát biểu “mềm dẻo” và “thiện chí”

Trong bối cảnh đó, tại cuộc gặp với Tổng thống Obama, Chủ tịch Tập Cận Bình cho rằng với tư cách là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, Trung Quốc và Mỹ cần hợp tác với nhau nhằm xây dựng "mối quan hệ nước lớn kiểu mới dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau và hợp tác cả hai cùng thắng".

Ông Tập Cận Bình nêu rõ quan hệ Mỹ-Trung đang ở một điểm khởi đầu mới, trong đó hai bên cùng có những mối quan tâm hàng đầu, từ thúc đẩy sự phát triển kinh tế của mỗi nước, khôi phục tăng trưởng kinh tế thế giới, tới giải quyết các vấn đề nóng bỏng của khu vực và quốc tế, đối phó với những thách thức toàn cầu, những vấn đề đang đòi hỏi Trung Quốc và Mỹ phải thúc đẩy hợp tác song phương để có thể cùng giải quyết.

Về phía Tổng thống Mỹ, ông khẳng định dù còn có những căng thẳng trong quan hệ song phương, nhưng sự hợp tác mang lại lợi ích cho cả hai nước, khẳng định việc Trung Quốc tiếp tục con đường thành công là có lợi cho Mỹ vì một nước Trung Quốc hòa bình, ổn định và thịnh vượng "không chỉ tốt cho người dân Trung Quốc mà tốt cho cả Mỹ và thế giới".

Ông bày tỏ hy vọng hai nước sẽ xây dựng được một mô hình hợp tác mới trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau và cùng có lợi. Tuy thừa nhận Mỹ và Trung Quốc có căng thẳng trong một số lĩnh vực, nhưng ông cũng khẳng định hai nước có thể hợp tác hiệu quả với nhau trong nhiều vấn đề, bằng cách cân bằng giữa cạnh tranh và hợp tác để vượt qua những vướng mắc có thể gây chia rẽ.

Tại cuộc gặp, hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về các vấn đề kinh tế và thương mại song phương, trong đó Mỹ quan tâm đặc biệt vào việc tiếp cận thị trường và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, trong khi Trung Quốc tập trung vào việc đánh giá độ an toàn của các khoản đầu tư tại Mỹ và các hạn chế của Mỹ đối với việc xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc.

Về vấn đề an ninh mạng, Chủ tịch Tập Cận Bình đã không trực tiếp bác bỏ những cáo buộc gần đây của Mỹ, mà chỉ nói rằng Trung Quốc cũng là một nạn nhân của các hành động tấn công mạng và ông mong muốn xóa bỏ "những mối nghi kỵ" của phía Mỹ về vấn đề này. Hai bên đều cho rằng đây là một vấn đề ngày càng quan trọng trong quan hệ song phương, và vào tháng Bảy tới, nhóm làm việc về an ninh mạng mà hai bên đã nhất trí thành lập sẽ họp lần đầu tiên.

Mục tiêu đối với cả ông Obama và ông Tập Cận Bình là nhằm tăng cường sự hiểu biết giữa hai nước, giảm bớt bất đồng thương mại, không để sự "cùng tồn tại cạnh tranh" hiện nay giữa hai nước biến thành một sự đối đầu chiến lược, điều mà không nước nào mong muốn.

Hiện chưa rõ mô hình “mối quan hệ nước lớn kiểu mới” sẽ phát triển như thế nào, sẽ giúp Trung Quốc và Mỹ đóng góp giải quyết các thách thức toàn cầu ra sao, nhưng việc hai bên nhất trí tăng cường hợp tác trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng là một tín hiệu đáng mừng.

Dự báo triển vọng hợp tác trong tương lai

Nhìn nhận triển vọng quan hệ Mỹ - Trung sau cuộc gặp thượng đỉnh vừa diễn ra, cố vấn cao cấp của Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS), ông Christopher Johnson cho rằng tuy chưa thể có ngay sự cải thiện mang tính đột phá trong quan hệ giữa hai nước, nhưng cuộc gặp không mang tính chính thức này có thể tạo ra một sự khởi đầu thuận lợi hơn cho mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

[Dư luận TQ hoan nghênh quan hệ kiểu mới với Mỹ]

Trung Quốc và Mỹ đều có thể tương trợ cho nhau trong các lĩnh vực như an ninh lương thực hay năng lượng, và cũng có các cơ hội hợp tác trong lĩnh vực phát triển. Hợp tác song phương cũng có thể thúc đẩy triển vọng của nhau và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ở mỗi nước.

Trong khi đó, hai nước cũng có thể cùng khuyến khích cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ và công nghệ. Khi Trung Quốc đang có những bước đi nhằm đưa đồng tiền của nước này vào hoạt động thương mại mở, hệ thống tiền tệ quốc tế sẽ cần phải chuẩn bị cho việc hoạt động với nhiều đồng tiền dự trữ khác nhau.

Tuy nhiên, bất chấp việc cả Tổng thống Mỹ và Chủ tịch Trung Quốc đều nhiều lần nhắc lại về tầm quan trọng của mối quan hệ Trung - Mỹ ổn định, tích cực và cộng tác, nhưng sự cạnh tranh chiến lược sẽ tiếp tục tăng khi trên thực tế cả Mỹ và Trung Quốc vẫn có những lợi ích khác biệt, không thể bị rũ bỏ và nhất là khi nền kinh tế Trung Quốc có thể bắt kịp và vượt kinh tế Mỹ (ít nhất là về GDP) trong những năm tới.

Quá trình trỗi dậy và vươn ra thế giới của Trung Quốc đang làm gia tăng số lượng những điểm giao thoa về mọi mặt với Mỹ. Nguy cơ cạnh tranh về ảnh hưởng và xung đột về lợi ích giữa Trung Quốc và Mỹ có thể xảy ra ở bất cứ khu vực nào trên phạm vi toàn cầu.

Ông Robert Zoellick, cựu Chủ tịch Ngân hàng Thế giới, người từng giữ chức Đại diện thương mại và Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ, nêu bật việc các ông Obama và Tập Cận Bình thảo luận các kế hoạch cải cách kinh tế và xác định các lợi ích của nhau.

Chẳng hạn như Trung Quốc cần mở cửa ngành dịch vụ để khuyến khích sự cạnh tranh mạnh mẽ hơn và các công ty Mỹ có thể hỗ trợ điều này. Trong khi đó, ông Obama có thể vạch ra các kế hoạch cải cách thuế, chi tiêu ngân sách, năng lượng và nhập cư. Đồng thời, cả hai nước đều có những lý do riêng để theo đuổi các biện pháp cải cách cơ cấu.

Tuy nhiên, ông Zoellick cũng nhấn mạnh các ý tưởng về "mối quan hệ nước lớn kiểu mới" sẽ chết yểu trừ phi Trung Quốc và Mỹ giải quyết được các mối đe dọa về an ninh mạng mà Mỹ đặc biệt quan ngại.

Hai nhà lãnh đạo sẽ cần phải tìm cách giảm thiểu những thiệt hại về kinh tế cũng như các rủi ro an ninh mà các vụ tấn công mạng gây ra.

Ông Arthur Ding, một chuyên gia nghiên cứu tại trường Ðại Học Chính trị Quốc gia ở Ðài Loan, nói rằng khó mà đạt được tiến bộ về vấn đề này, khi Mỹ và Trung Quốc đã mở các cuộc đàm phán không chính thức từ năm hay sáu năm nay bàn về các vấn đề nguyên tắc nhưng không đạt được kết quả nào./.

Lê Minh (TTXVN)

Tin cùng chuyên mục