Hãng thông tấn Trung ương Triều Tiên KCNA phát hình ảnh tên lửa đạn đạo Hwasong-12 tại lễ diễu binh kỷ niệm 70 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Triều Tiên, trên quảng trường Kim Il Sung ở Bình Nhưỡng, ngày 8/2/2018. (Nguồn: EPA-EFE/TTXVN) Theo trang mạng abcnews.go.com, các nhà khoa học cho rằng số lượng vũ khí hạt nhân trên thế giới đủ để hủy diệt Trái Đất nhiều lần.
Họ ước tính rằng không đất nước nào có thể bắn hơn 100 đầu đạn hạt nhân mà không gây ra sự hủy diệt như vậy, ngay cả người dân của chính nước họ cũng sẽ bị thiệt mạng.
Hầu hết các quốc gia hạt nhân đều tham gia Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) - cụ thể là Pháp, Nga, Anh và Mỹ. Hiệp ước này giúp giảm kho vũ khí hạt nhân của họ.
Trong khi đó, Trung Quốc là một trường hợp ngoại lệ không tham gia NPT rất đáng chú ý. Số lượng đầu đạn hạt nhân của nước này là không được biết, nhưng nhiều nhà phân tích cho rằng kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc đang dần tăng lên về quy mô.
Mặt khác, Triều Tiên, trong khi rất khó xác định số lượng, rốt cuộc có thể giảm chương trình hạt nhân của mình nếu nước này nối lại quan hệ ngoại giao với phương Tây.
Các cuộc thảo luận về giải giáp vũ khí hạt nhân về mặt chính trị có thể hết sức khó khăn. Nhưng khi các thỏa thuận đạt được, các nhà khoa học và kỹ sư có thể cung cấp biện pháp gỡ bỏ một số vũ khí nguy hiểm nhất của nhân loại và cấp giữ hoặc sử dụng nguyên liệu hạt nhân cho mục đích khác. Đây là một tiến trình lâu dài và phức tạp, nhưng theo các chuyên gia, nó rất đáng để làm.
Làm thế nào để tháo rời một “chiếc đồng hồ Thụy Sỹ” được trang bị vũ khí
Việc tháo gỡ hạt nhân là một tiến trình cần sự phối hợp làm việc giữa các nhà chính trị, khoa học và kỹ sư. Nó cần bắt đầu với các bản thiết kế được sử dụng để chế tạo vũ khí tại vị trí đầu tiên, theo các chuyên gia.
“Nó giống như bất kỳ cỗ máy nào khác,” ông Robert Rosner, chủ tịch Hội đồng khoa học và an ninh của các nhà khoa học hạt nhân thuộc Bulletin, nói.
“Đây là vấn đề tháo rời từng miếng một.” Để tháo một thiết bị hạt nhân, các kỹ sư cần biết trình tự chính xác mà trong đó các bộ phận ban đầu được lắp giáp.
“Thiết kế bom hạt nhân là cái tôi gọi đó là điều bí mật ai cũng biết. Không có nhiều cách thiết kế nó và vì thế nếu người Mỹ phải giải quyết bom hạt nhân của Triều Tiên, ví dụ, thì nó sẽ không phải là điều gì ghê gớm,” ông Rosner nói.
Nhưng những quả bom khí hydro có sức công phá lớn và phức tạp hơn nhiều mà người Mỹ, Anh, Trung Quốc, Pháp và Nga đang sở hữu lại là một câu chuyện khác.
[Mỹ khẳng định 'không vội vàng' phi hạt nhân hóa Triều Tiên]
“Có rất nhiều thiết kế khác nhau và vì thế việc tháo gỡ là rất khó khăn. Bạn phải hết sức thận trọng,” ông Rosner nhấn mạnh. "Với một kỹ sư cơ khí, chúng giống như một chiếc đồng hồ thụy sỹ. Chúng là tác phẩm nghệ thuật cơ khí với thiết kế cực kỳ thông minh."
Các chuyên gia khác đồng ý rằng việc tháo gỡ thiết kế này là phần tiến trình thách thức nhất.
Ông Tom Plant, giám đốc chính sách không phổ biến vũ khí hạt nhân thuộc Viện nghiên cứu an ninh và quốc phòng, một viện nghiên cứu độc lập ở Anh, nói: "Nó chẳng phải là vấn đề về nguyên liệu hạt nhân mà là về phần kỹ thuật.”
Theo ông, nó sẽ khó khăn hơn nhiều và vì thế một nhóm kỹ sư chưa chắc có thể tháo gỡ một quả bom hydro mà không biết chính xác về bản thiết kế.
Theo ông Plant, kịch bản tồi tệ nhất là quả bom sẽ nổ bất ngờ, nhưng có những mối nguy hiểm khác nếu sai lầm trong việc tháo gỡ. Những người làm công việc này có thể bị chết hoặc bị phơi nhiễm nguyên liệu hạt nhân hoặc các chất độc khác.
Nhưng một đất nước, biết rõ về thiết kế của mình, có thể tháo gỡ những loại vũ khí hạt nhân hiện đại của mình. Chẳng hạn như năm 2014, Mỹ đã tháo gỡ 85% kho vũ khí đã được biết đến của mình kể từ năm 1967 khi nước này có hơn 31.000 đầu đạn hạt nhân trực chiến, theo Bộ Ngoại giao Mỹ.
Trước bất kỳ công việc tháo gỡ hạt nhân nào, cần phải có bầu không khí chính trị tốt lành, ông Plant nói.
Tuy nhiên, theo ông, cuộc đối thoại hiện nay giữa Bình Nhưỡng và Washington chưa đủ ý chí chính trị để chứng kiến bán đảo Triều Tiên phi hạt nhân hóa.
Sẽ làm gì với phần uranium hay plutonium còn lại?
Khi vũ khí được tháo gỡ, tiến trình giải quyết phần còn lại cũng giống như đối với các quả bom phức tạp hơn và cũ hơn.
“Khi các cường quốc quyết định giảm kho vũ khí của họ, chúng ta được để lại số lượng lớn plutonium,” ông Rosner nói. “Vậy, bạn phải làm gì?”
Các máy ly tâm tại cơ sở hạt nhân Nantanz của Iran ngày 15/2/2012. (Nguồn: AFP/TTXVN) Một câu trả lời rõ ràng là phải sử dụng chất phóng xạ cho mục đích khác - cả plutonium hay uranium - để sản xuất điện. Để phục vụ cho nhà máy điện, vật liệu đó cần phải được làm loãng theo cách không làm giàu.
"Không có lò phản ứng điện ở bất kỳ đâu trên thế giới được thiết kế để xử lý nguyên liệu ở cấp độ vũ khí,” ông Plant nói. “Bạn phải không được pha trộn nó trước khi bạn có thể biến nó thành nhiên liệu.”
Nhưng đó không phải là cái trên thực tế xảy ra đối với hầu hết nguyên liệu phóng xạ.
"Về mặt kinh tế, nó không khả thi. Làm giàu nguyên liệu mới có thể rẻ hơn là hạ thấp độ giàu uranium hay phục vụ nó cho mục đích khác,” ông Rosner nói. “Việc vận chuyển plutonium hay uranium từ nơi cất giữ cho tới lò phản ứng cũng phải bí mật."
“Đa phần nó nằm lại trong các cơ sở cất giữ,” ông Rosner nói.
Việc loại bỏ rác thải phóng xạ và giữ nó an toàn là phải hết sức khoa học. Uranium hay plutonium được chiết xuất sẽ chứa những chất đồng vị khác nhau. Những chất đồng vị phóng xạ cao “không tồn tại được lâu,” có nghĩa chúng phân rã nhanh hơn so với những chất đồng vị phóng xạ ít, và điều đó tạo ra sức nóng khủng khiếp.
Những chất đồng vị phóng xạ ít phân rã chậm hơn. “Chúng có hạt nhân nặng hơn, vì thế chúng có chu kỳ bán rã của đồng vị phóng xạ kéo dài hàng triệu năm và bạn vẫn phải làm điều gì đó với chúng. Bạn không thể để chúng lung tung,” ông Rosner nói.
Câu trả lời là phải giữ các chất phóng xạ trong những chiếc hộp được thiết kế đặc biệt, thường được gọi là “hộp khô.” Những chiếc hộp này thông thường được làm từ thép và được hàn chặt để tránh rò rỉ. Mỗi chiếc hộp khi đó lại được cho vào một chiếc thùng thép khác có độ dày nhất định để ngăn phóng xạ thoát ra ngoài.
“Nếu bạn đứng bên ngoài chiếc hộp, bạn sẽ không thể phát hiện ra chất phóng xạ,” Rosner giải thích. Nhưng thậm chí việc lựa chọn cất giữ có những mặt hạn chế - chi phí xây dựng, bảo trì và kiểm soát các cơ sở này sẽ là rất lớn và không bao giờ biến mất và nó về cơ bản kéo dài vĩnh viễn với con người,” ông Rosner nói.
Ngoài ra, vấn đề an ninh cùng cần được xét đến, ông Plant nói. "Các chính phủ sẽ giữ nó ở nơi an toàn trong trường hợp họ muốn tái sử dụng hoặc trong trường hợp một tên khủng bố cố gắng có được nó."
Đó là lý do tại sao cách thứ ba thường được nhắc đến trong những năm gần đây: tháo gỡ từng phần.
Nếu quả bom không được kích hoạt, nguyên liệu hạt nhân trong đó vẫn ở trong tình trạng an toàn tuyệt đối - việc tháo gỡ từng phần sẽ đảm bảo an toàn cho quả bom.
Nếu Triều Tiên đồng ý phi hạt nhân hóa, có một vài lựa chọn để xem xét. Ông Plant cho rằng không có lựa chọn nào là hoàn hảo nhưng các cường quốc nên làm việc cùng nhau để kiểm soát kho vũ khí của mình vì một thế giới an toàn./.
