Châu Âu đang phải đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng có thể dẫn tới kết cục của một sự bất ổn ở cả bên trong và bên ngoài các đường biên giới của lục địa già.
Ảnh minh họa. (Nguồn: bussinessweek.com) Cuộc khủng hoảng người tị nạn
Tình trạng khẩn cấp của cuộc khủng hoảng người tị nạn vẫn chưa tìm được lối ra. Đến nay, dường như châu Âu vẫn chưa tìm thấy một phương pháp hiệu quả, một giải pháp căn cơ cho vấn đề người tị nạn.
Các biện pháp đưa ra vẫn chỉ mang tính cấp thời, đối phó. Dòng người tị nạn trên các nẻo đường từ Syria, Iraq, Afghanistan… vẫn không ngừng đổ về châu Âu. Họ ra đi để tránh chiến tranh, bạo lực và cả tìm kiếm một chân trời mới.
Nhưng dòng người này cũng sẽ lại mang đến cho chính châu Âu tất cả những nguy cơ từ chính nước họ, bao gồm cả tình trạng bất ổn, bạo lực không kiểm soát được, và sâu xa hơn là cả nguy cơ về khủng bố và thậm chí khủng bố với vũ khí giết người hàng loạt.
Người di cư di chuyển tới trại tị nạn ở Rigonce, gần biên giới với Croatia ngày 26/10. (Ảnh: AFP/TTXVN)
Châu Âu mất đoàn kết và chia rẽ
Châu Âu đang cố gắng để kiểm soát tình hình nhập cư chưa từng có hiện nay. Vấn đề là từ lâu châu Âu đã phần nào mất đi văn hóa đoàn kết và thống nhất. Trong nhiều năm qua các nước EU đã không muốn nhất thể hóa nhiều hơn và các quốc gia dường như cũng không muốn từ bỏ những giá trị chủ quyền quốc gia truyền thống của mình.
Chính vì thế EU đã rất bối rối trong việc phản ứng với cuộc khủng hoảng người tị nạn. Nhiều ý kiến cho rằng sự ích kỷ của các quốc gia thành viên đang làm tan vỡ tính hệ thống, nhất quán của cả khối vốn là giá trị nền tảng của liên minh.
Điều đáng lo hơn là sự bất đồng, mâu thuẫn trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng người nhập cư có thể dẫn đến những rạn nứt trong các vấn đề khác nữa.
Sự mất đoàn kết của EU đã từng xảy ra trong cuộc khủng hoảng nợ Hy Lạp khiến EU đã từng đứng trước kịch bản Grexit có thể khởi đầu cho sự tan rã của EU. Dù cho tới nay, bóng ma của kịch bản Grexit đã tạm biến mất những nhưng những nguy cơ mâu thuẫn nội tại trong lòng EU vẫn còn đó mà hậu quả nhãn tiền là cả khối chưa đưa ra được một chiến lược đúng đắn cho cuộc khủng hoảng người tị nạn.
Câu hỏi là nếu một EU chia rẽ như vậy thì làm sao có thể đối phó với một cuộc khủng hoảng nợ mới nếu nó đến từ một trong các quốc gia đang có tỷ lệ nợ công rất cao là Italt, Tây Ban Nha hay Bồ Đào Nha. Vì thế, nếu không giải quyết được cuộc khủng hoảng người tị nạn nó sẽ gây ra các vấn đề rắc rối khác.
Cảnh sát Hungary sử dụng vòi rồng để ngăn người di cư quá khích tại Roszke, gần biên giới với Serbia ngày 16/9. (Ảnh: Reuter/TTXVN) Châu Âu thiếu chuẩn bị cho khủng hoảng
EU không được chuẩn bị về mặt văn hóa cho các biến động đa chủng tộc. Do đó sự gia tăng mạnh mẽ của phong trào cực đoan, chủ nghĩa dân tộc, chống nhất thể hóa châu Âu và bài ngoại đang làm gia tăng sự bất an và làm xói mòn tính khoan dung và các bản sắc truyền thống.
Vì thế, các chính sách của các chính phủ dường như chỉ đặt lợi ích về kinh tế của quốc gia mình mà coi nhẹ các giá trị cơ bản, phổ quát của châu Âu.
Châu Âu không thiếu các ý tưởng hoặc kế hoạch cho các tình trạng khẩn cấp. Nhưng thiếu các cấu trúc tinh thần, sức mạnh tâm lý và văn hóa để có thể thoát khỏi tình hình khẩn cấp hiện nay.
Trong khi toàn khối chưa có giải pháp đồng bộ thì một số quốc gia đã dựng tường và hàng rào ở biên giới bên ngoài của liên minh này. Biết đâu, những bức tường hay hàng rào sẽ có thể được dựng lên ngay trong lòng EU để xóa bỏ Hiệp ước Schengen trên thực tế, dù chỉ là tạm thời.
Việc EU chọn Thổ Nhĩ Kỳ như một lối thoát cho cuộc khủng hoảng người tị nạn cũng cho thấy EU đang bối rối. Dù rằng vị trí địa lý của Thổ Nhĩ Kỳ có thể giúp EU giải quyết được tạm thời một phần cuộc khủng hoảng thông qua 6 trung tâm đón tiếp người tị nạn được EU hỗ trợ thiết lập tại đây.
Nhưng cái giá phải trả là EU đã làm ngơ trước sự tố cáo của dư luận về tình hình ngày càng mất dân chủ mà Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan đang áp đặt. Thỏa hiệp và hợp tác với chế độ bị dư luận cho là độc tài Erdogan là đi ngược lại tôn chỉ và nguyên tắc tiến bộ của EU.
Những nguyên tắc về dân chủ, bình đẳng giới, tôn trọng người thiểu số… đã làm lên bản sắc tiến bộ của Liên minh. Phải chăng nền móng của châu Âu đang tự bị đánh hỏng./.
