Chiếc máy bay vỡ vụn sau khi lao xuống mặt đất. (Nguồn: EPA) Theo phóng viên TTXVN tại Nga, nhiều chuyên gia Nga đã lên tiếng cho rằng việc Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ máy bay quân sự Nga ở khu vực biên giới Syria là hành động có tính toán.
Theo Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông và Trung Á, chuyên gia quân sự và địa chính trị Semen Bagdasarov, vụ máy bay Su-24 của Nga bị tiêm kích F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ không thể coi là điều bất ngờ.
Ông Bagdasarov cho biết Thổ Nhĩ Kỳ đã nhiều lần công khai ý định thành lập các vùng đệm ở khu vực Tây Bắc Syria, giáp biên giới nước này và đang tìm cách hiện thực ý tưởng đó.
Ông Bagdasarov cho rằng một lý do cho hành động của Ankara là "bảo vệ vùng đệm", cho phép những tay súng Hồi giáo cực đoan vận chuyển dầu khai thác từ Syria đến Thổ Nhĩ Kỳ. Mỗi tháng, IS được cho là thu 50 triệu USD từ việc bán dầu khai thác trái phép tại Syria và Iraq. Dầu thô được bán với giá 35 USD/thùng, và thậm chí giảm chỉ còn 10 USD/thùng.
Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định rằng Nga biết rõ một lượng lớn dầu IS khai thác được đưa sang Thổ Nhĩ Kỳ. Nếu IS có tiền nhờ bán dầu, đồng thời được một quốc gia bảo vệ, thì cũng dễ hiểu nguyên nhân nhóm này tiến hành khủng bố trên toàn thế giới, kể cả ngay trung tâm của châu Âu.
Thủ tướng Nga Medvedev cũng thông báo rằng Nga có những tài liệu chứng minh rằng một số quan chức Thổ Nhĩ Kỳ đã nhận được lợi ích tài chính trực tiếp liên quan đến dầu mỏ được sản xuất tại các nhà máy mà IS kiểm soát.
Lý do thứ hai, theo nhiều chuyên gia Nga, là Ankara đang nỗ lực trở thành một nhân tố lớn trong khu vực, kể cả bảo trợ các nhóm Hồi giáo cực đoan tham chiến tại Syria và thậm chí ở Nga.
Thông tin về việc các tay súng Bắc Caucasus thuộc Nga đi nghỉ hay điều trị ở Thổ Nhĩ Kỳ đã không ít lần xuất hiện trên báo chí Nga và phương Tây.
Theo Nga, tại khu vực xung quanh nơi chiếc Su-24 rơi ở Syria tập trung khoảng 1.000 tay súng đến từ Bắc Caucasus.
Cũng theo ông Bagdasarov, trong khu vực này dưới vỏ bọc chiến đấu chống IS, Thổ Nhĩ Kỳ đã thành lập nhóm chiến binh người Turk địa phương lên tới 7.000 người gọi là nhóm "Turkuman".
Không chỉ là lực lượng lớn, nhóm này còn được các chuyên gia Thổ Nhĩ Kỳ huấn luyện và trong hàng ngũ "Turkuman" có sự hiện diện của sỹ quan quân đội Thổ Nhĩ Kỳ.
Ngoài ra, ông Bagdasarov lưu ý tới sự hiện diện trong khu vực căn cứ không quân Incirlik của Mỹ. Đây là căn cứ được cả không quân Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ sử dụng và là căn cứ cực Đông dưới sự chỉ huy của Bộ Tư lệnh Không quân Mỹ ở châu Âu.
Mới đây, Mỹ đã điều tới đây một nhóm máy bay, trong đó có tiêm kích đánh chặn F-15 trang bị tên lửa không đối không. Ông đặt câu hỏi các tên lửa này được sử dụng làm gì khi IS không có không quân và cho rằng đó chỉ có thể nhằm tấn công máy bay của Syria hoặc Nga.
Một số ý kiến khác gắn vụ việc trên với bối cảnh trong thời gian gần đây, Nga đã tăng mạnh chiến dịch không kích IS tại Syria, sử dụng cả máy bay ném bom chiến lược cũng như tên lửa có cánh Kh-101 hiện đại, nhóm khủng bố IS phải hứng chịu nhiều tổn thất to lớn trong khi quân đội Syria, dưới sự yểm trợ của không quân Nga, liên tiếp giành thắng lợi trên chiến trường và đặt câu hỏi liệu đây có phải hành động nhằm giảm "nhuệ khí" của quân đội Nga.
Ngoài ra cũng có những ý kiến khác đề cập tới nhân tố phá hoại - "một bàn tay vô hình" muốn gây tổn hại cho quan hệ giữa Nga với Thổ Nhĩ Kỳ, vốn đang nồng ấm trong lĩnh vực thương mại với các dự án năng lượng đầy tiềm năng như hệ thống dường ống dẫn khí "Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ", dự án Nga xây dựng nhà máy điện hạt nhân của Thổ Nhĩ Kỳ hay một thị trường Nga to lớn mà hàng hóa Thổ Nhĩ Kỳ được hưởng lợi trong bối cảnh phương Tây đánh mất thị trường Nga do các biện pháp trừng phạt.
Cũng liên quan đến vụ Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ máy bay Nga ở biên giới Syria, nguyên Cục trưởng Cục tình báo Bộ Tổng tham mưu Thổ Nhĩ Kỳ Hakki Pekin đã lên án việc nước này bắn hạ máy bay Nga, đồng thời coi đó là một "sai lầm lớn."
Ông Pekin nêu rõ "máy bay Su-24 của Nga không đe dọa an ninh của Thổ Nhĩ Kỳ và không thể hiện ý định thù địch."
Theo cựu quan chức này, vụ việc trên sẽ càng khiến Thổ Nhĩ Kỳ mất đi ảnh hưởng trong khu vực tiếp sau những thỏa thuận gần đây về các căn cứ quân sự. Ankara đang tự tách mình khỏi Iran, Syria và Iraq, và ngày càng lún sâu vào không gian ảnh hưởng của chính sách từ Mỹ./.
