Bộ Trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường phát biểu ý kiến. (Ảnh: An Đăng/TTXVN) Bộ luật Dân sự là đạo luật quan trọng, được gọi là luật nền của hệ thống pháp luật, điều chỉnh nhiều mặt quan hệ xã hội có liên quan mật thiết đến đời sống, hoạt động hàng ngày của người dân, doanh nghiệp.
Xuất phát từ tầm quan trọng của Bộ luật này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết và Chính phủ đã ban hành Kế hoạch về việc tổ chức lấy ý kiến của nhân dân trong thời hạn ba tháng. Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đã trao đổi, làm rõ hơn một số nội dung xung quanh vấn đề này.
Bộ trưởng Hà Hùng Cường cho biết đợt cao điểm lấy ý kiến nhân dân về dự thảo Bộ luật Dân sự đã kết thúc. Bộ Tư pháp đã phối hợp với Văn phòng Chính phủ, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội tổng hợp ý kiến nhân dân và nghiên cứu tiếp thu, giải trình.
Bộ Tư pháp đã tổ chức hai hội nghị tại khu vực phía Nam và phía Bắc, nhằm hoàn tất Báo cáo trình Chính phủ tại Phiên họp tháng Tư này, chuẩn bị cho kỳ họp thứ 9 tới đây của Quốc hội.
Bộ trưởng nhận định mặc dù thời gian lấy ý kiến trùng vào đợt nghỉ Tết kéo dài và công tác triển khai nhiệm vụ năm mới thường rất bận rộn, nhưng đây thực sự là đợt sinh hoạt chính trị-pháp lý sâu rộng trong cả nước; các bộ, ngành, địa phương, các tầng lớp nhân dân, các giới, các chuyên gia, nhà khoa học đã rất tích cực tham gia hoạt động này.
Tính tới ngày 22/4, Bộ Tư pháp đã nhận được khoảng 6,5 triệu lượt ý kiến của người dân, được tổng hợp trong báo cáo của 27 bộ, ngành, tổ chức ở Trung ương, 44 ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và hàng nghìn ý kiến độc lập từ Cổng thông tin điện tử, hòm thư điện tử, trên báo chí hoặc được tổng hợp từ các cuộc tọa đàm, hội thảo diễn ra ở các ngành, các cấp. Qua đây càng thấy rõ hơn tính dân chủ trong công tác xây dựng pháp luật ở Việt Nam; từ quan điểm lấy dân làm gốc, Quốc hội, Chính phủ đã tạo điều kiện tối đa để người dân được biết, được tham gia ý kiến về dự thảo các quy định của pháp luật liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của người dân.
Bộ trưởng cho biết qua tổng hợp, đa số ý kiến đồng tình, nhất trí cao với những nội dung mang tính đổi mới, cải cách của dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi). Người dân rất quan tâm tới quy định mới của dự thảo Bộ luật về trách nhiệm của Tòa án và các cơ quan khác có thẩm quyền của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền dân sự của họ.
Bộ luật Dân sự hiện hành đã quy định tất cả các quyền dân sự của cá nhân, pháp nhân đều được tôn trọng và được pháp luật bảo vệ. Bộ luật cũng quy định về việc không có quy định của pháp luật thì Tòa án được áp dụng tập quán, không có tập quán thì áp dụng quy định tương tự của pháp luật.
Tuy nhiên, Bộ luật lại chưa quy định cụ thể trách nhiệm của Tòa án phải thụ lý, giải quyết vụ, việc dân sự của người dân, kể cả khi chưa có quy định của pháp luật. Bộ luật cũng không quy định rõ trong trường hợp chưa có quy định của pháp luật thì phải áp dụng tập quán hoặc áp dụng quy định tương tự của pháp luật như thế nào.
Để khắc phục bất cập này của Bộ luật Dân sự hiện hành, đồng thời cụ thể hóa tinh thần và quy định mới của Hiến pháp 2013 xác định sứ mệnh của Tòa án, cơ quan thực hiện quyền tư pháp của Nhà nước phải là chỗ dựa công lý của người dân , dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi) đã bổ sung quy định, theo đó Tòa án không được từ chối yêu cầu giải quyết vụ, việc dân sự của dân vì lý do chưa có điều luật để áp dụng. Trong trường hợp này, Tòa án phải căn cứ vào thỏa thuận của các bên, nếu không có thỏa thuận thì phải căn cứ vào tập quán, quy định tương tự của pháp luật, các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự, lẽ công bằng và án lệ để xem xét, giải quyết.
Làm rõ hơn về việc thời hiệu khởi kiện của người dân trong dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi), Bộ trưởng cho biết Bộ luật Dân sự hiện hành quy định ba loại thời hiệu, trong đó có thời hiệu khởi kiện. Đó là thời hạn mà cá nhân, tổ chức được quyền khởi kiện, yêu cầu Tòa án giải quyết vụ, việc dân sự để bảo vệ quyền và lợi ích của mình; hết thời hạn đó mà họ chưa khởi kiện thì mất quyền khởi kiện.
Bộ trưởng đánh giá quy định như vậy đúng là thuận lợi cho Tòa án, cho Nhà nước, nhưng vô hình chung đã hạn chế quyền của người dân được pháp luật bảo vệ.
Tranh chấp không được Nhà nước giải quyết, vì thế có những trường hợp người dân phải tự xử với nhau, vừa thiếu văn minh, có việc vừa dẫn đến gây mất trật tự, an toàn xã hội.
Để khắc phục hạn chế nêu trên, dự thảo Bộ luật lần này không quy định về thời hiệu khởi kiện. Nếu được Quốc hội chấp nhận, thì sau này bất cứ khi nào người dân khởi kiện thì Tòa án đều phải thụ lý, giải quyết./.
