Bà Thái Anh Văn - người đứng đầu chính quyền Đài Loan, Trung Quốc. (Ảnh: Kyodo/TTXVN) Trang mạng foreignpolicy.com đưa tin, nếu bạn đọc các câu chuyện tin tức hoặc các bài đăng trên mạng xã hội ở Đài Loan (Trung Quốc) hồi tháng 12/2019, bạn có thể biết được một số “sự thật” đáng kinh ngạc.
Một câu chuyện cho biết HIV đã lây lan nhanh chóng ở Đài Loan kể từ khi chính quyền hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới.
Theo một tin đồn khác, Tổng thống Thái Anh Văn đã làm giả bằng tiến sỹ. Bất chấp những lời nói dối thái quá như vậy trong bối cảnh bầu cử tổng thống Đài Loan đến gần (tháng Một năm nay), bà Thái Anh Văn vẫn giành chiến thắng vang dội. Tin giả đã thất bại.
Khó có thể tưởng tượng được trong bối cảnh các thuyết âm mưu về buôn bán trẻ em hoặc những thứ được cho là mối nguy hiểm về tiêm chủng đang thống trị Facebook và YouTube trong nhiều tháng qua, Đài Loan vẫn cho mọi người hy vọng rằng chúng ta có thể sống trong môi trường tin tức bình thường trở lại.
Cách đối phó của phương Tây đối với thông tin sai lệch cho đến nay phần lớn là phản ứng. Họ có thể làm tốt hơn nhiều nếu đi theo mô hình Đài Loan và có lập trường tích cực chống tin giả. Như một dòng tiêu đề của Washington Post viết: “Tin giả đang chiếm ưu thế. Đài Loan chỉ cách chúng ta cũng có thể đánh bại nó.”
Đài Loan áp dụng cách tiếp cận toàn xã hội để chống lại tin giả. Cộng đồng công nghệ dân sự của Đài Loan làm việc với các công ty truyền thông xã hội như Line, dịch vụ nhắn tin phổ biến của hòn đảo, để xác định và lật tẩy các thuyết âm mưu lan truyền trên các nền tảng truyền thông xã hội.
Khi ai đó bắt gặp một câu chuyện tin tức nghe có vẻ khó hiểu, họ có thể gửi nó đến Cofacts (chatbot phổ biến thường trao đổi với người dùng qua hình thức tin nhắn), nơi các nhóm tình nguyện viên sau đó nhanh chóng nghiên cứu nội dung để xác định tính hợp lệ của nó. Trung tâm Kiểm tra Sự thật Đài Loan duy trì một kho lưu trữ trực tuyến các thuyết âm mưu bị bác bỏ.
Đài Loan cũng cho thấy một thực tế là hàng thủ tốt nhất đến từ hàng công chắc chắn. Thay vì chỉ đơn giản là bác bỏ tin giả, chính quyền tạo ra các cuộc trò chuyện mới bằng cách tổ chức các cuộc tranh luận công khai về các vấn đề thông qua nền tảng vTaiwan do người dân điều hành.
Thay vì thúc đẩy sự cuồng loạn để bán được nhiều quảng cáo hơn, các thuật toán của vTaiwan làm nổi bật nơi có sự đồng thuận trong cuộc tranh luận và giảm thiểu tiếng nói ở những điểm cực đoan nhất. Những chiếc xe truyền thông đến cả các vùng nông thôn để hướng dẫn mọi người cách phát hiện tin giả.
Nếu các nhóm địa phương cố ý nhận tiền nước ngoài để truyền bá thông tin sai lệch về bầu cử trong nước có thể phải đối mặt với tiền phạt và lãnh đạo của họ có thể đi tù.
[Facebook cảnh báo người dùng tương tác với tin giả COVID-19]
Dựa trên xu hướng toàn cầu về việc thuê các nhà công nghệ để thúc đẩy sự đổi mới của chính quyền, bà Thái Anh Văn đã bổ nhiệm kỹ sư phần mềm Audrey Tang để tăng cường sự tham gia của người dân vào việc ra quyết định của chính quyền vào năm 2016.
Trong khi dẫn đầu các sáng kiến để triển khai các công nghệ mới nhằm tăng tính minh bạch và ngăn chặn thông tin sai lệch, bà Tang cũng đã giúp Đài Loan bằng cách kết hợp các khoản đầu tư với các nỗ lực tham gia cấp cộng đồng, chẳng hạn như tuyển dụng hàng nghìn dược sỹ để giúp xóa tan tin đồn về COVID-19.
Kể từ đầu những năm 2000 và can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016, phương Tây đã trở nên cường điệu về sự nguy hiểm của thông tin sai lệch.
83% số người được hỏi trong một cuộc thăm dò của Viện nghiên cứu Eurobarometer năm 2018 cho biết họ nghĩ rằng tin giả là một mối đe dọa đối với nền dân chủ. Nhưng không giống Đài Loan, phương Tây đã đưa ra một phản ứng mà không kêu gọi toàn xã hội nỗ lực chống tin giả.
Chỉ phản ứng với thông tin sai lệch là chưa đủ. Các tập đoàn hoạt động vì lợi nhuận như Facebook cũng sẽ không giải quyết vấn đề thông tin sai lệch một cách thần kỳ - mặc dù họ phải chịu trách nhiệm đáng kể trong việc tạo ra nó ngay từ đầu.
Việc xây dựng các xã hội kiên cường có thể chống lại thông tin sai lệch bắt nguồn từ việc nỗ lực nâng cao hiểu biết của công chúng trên phương tiện truyền thông, tạo dựng và duy trì mối quan hệ giữa mọi người theo thời gian, chứ không phải chỉ riêng các thuật toán.
Học hỏi từ những nhà đổi mới như Đài Loan nên là một ưu tiên bao trùm đối với các nền dân chủ tự do trong những năm 2020 này. Để đạt được điều đó, các nền dân chủ cần phải làm việc cùng nhau.
Việc tăng cường đầu tư vào các chương trình hỗ trợ nước ngoài và ngân sách ngoại giao công chúng để chống lại tin giả và củng cố các xã hội cởi mở để nhân rộng thành công của Đài Loan nên được thực hiện theo cách đa phương, có sự phối hợp và tham vấn của các tổ chức xã hội dân sự quốc tế và địa phương. Đây không phải là một cuộc chiến chống tin giả do Mỹ hay Pháp lãnh đạo, mà là một cuộc chiến của tất cả các nền dân chủ.
Mặc dù các nền dân chủ phương Tây ưu tiên trao đổi nghề nghiệp, tài trợ cho các cộng đồng công nghệ dân sự và xây dựng năng lực trong các tổ chức quan trọng, nhưng tiến bộ sẽ không đến trừ khi chúng ta đặt sự đồng cảm trước chủ nghĩa ngoại lệ.
Mỹ có nhiều điều để học hỏi từ các quốc gia khác và tất cả các nền dân chủ tự do nên xem các mạng toàn cầu giống như chương trình Lãnh đạo trẻ toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới hay Sáng kiến Lãnh đạo trẻ châu Phi của Bộ Ngoại giao Mỹ là những chiếc loa phóng thanh hiện đại.
Với một chút khiêm tốn, chúng ta có thể tìm thấy những ý tưởng tốt nhất, dù chúng đến từ đâu; hỗ trợ một phương tiện truyền thông độc lập và được trao quyền; và kết nối những người bảo vệ nhân quyền và dân chủ từ khắp nơi trên thế giới.
Chống lại tin giả không chỉ là trách nhiệm của những phóng viên hay công chức. Các nhà giáo dục, các nhà lãnh đạo tôn giáo, các nhà hoạt động công bằng xã hội, các nhóm vận động công dân, các nhà bảo vệ môi trường, các nhà lãnh đạo lao động, các nhà y tế công và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp, trong số nhiều người khác, tất cả đều có vai trò trong cuộc chiến này.
Tiếp cận với các khu vực bầu cử này, giúp họ hiểu thông tin sai lệch ảnh hưởng đến lợi ích cốt lõi của họ như thế nào, tuyển dụng các nhà lãnh đạo của họ để lên tiếng và khuyến khích tất cả họ làm việc cùng nhau là cách chúng ta giành chiến thắng.
Đài Loan không hoàn toàn giải quyết được thách thức về tin giả. Các thuyết âm mưu vẫn còn bám rễ, thậm chí cho đến ngày nay, và điều đó góp phần vào một khu vực bầu cử ngày càng phân cực. Nhưng hòn đảo này đã vượt xa hầu hết các nền dân chủ tự do khác trong cuộc chiến chống tin giả, một thành tích còn đáng chú ý hơn bởi thực tế Đài Loan cũng là mục tiêu số 1 của các thông tin giả từ nước ngoài.
Để giành chiến thắng trong cuộc chiến bất đối xứng chống lại nền dân chủ sẽ đòi hỏi một chiến lược tấn công mới, với các nguồn lực mạnh mẽ và sự phối hợp đa phương. Và chúng ta có thể bắt đầu bằng cách nhìn về Đài Loan để tìm câu trả lời./.
