Tối ngày 14/1, tại bán đảo hồ Thiền Quang, 37 Trần Bình Trọng, Hà Nội, tập thơ"Homo sapiens - Người tinh khôn" đã ra mắt công chúng trong chương trình"Trình diễn thơ đương đại Nguyệt thực" của Trương Xuân Thiên - cái tên mà trongđời sống văn học trẻ không mấy người biết đến.
Từ việc sắp đặt thơ ngay trên từng văn bản
Trước tiên, "Homo sapiens" là tập thơ thứ hai của Trương Xuân Thiên gồm42 bài mang đến những thông điệp về nghệ thuật đương đại.
Với chủ trương phải mang tính độc đáo nên khi sách mới ra, mới nhìn thấy sách,người đọc đã bị đánh thức cảm quan thị giác và kích thích niềm đam mê đọc khôngcưỡng lại nổi.
Một tập thơ được thiết kế độc đáo đến mức độ kinh ngạc với một phong cách hiệnđại và một gu thẩm mỹ sang trọng mà người đọc chỉ có thể tìm thấy ở những tạpchí chuyên ngành đồ họa phương Tây.
Đến nỗi, có người đã phải thốt lên: “Đây không chỉ đơn thuần là cuộc kết duyêngiữa thơ và họa mà là một nghệ thuật sắp đặt chưa từng có: Sắp đặt thơ ngay trêntừng văn bản.
Cũng phải thôi, vì “tiền nào của ấy”. Tính ra, tiền in "Homo sapiens" gấp6 lần đầu tư in cho một tập thơ bình thường (tính một tập thơ in với giá bìnhthường 6 triệu đồng/tập).
Còn tiền để tổ chức cho cuộc trình diễn thơ đương đại và ra mắt "Homosapiens" tại bán đảo hồ Thiền Quang hôm 14/1 đủ để mua một chiếc xe máy hànghiệu. Một “lễ nhập làng... thơ” có thể xem là kỷ lục”.
Đêm Nguyệt thực chưa “đẫm mùi vị riêng”
Trong đêm ra mắt tập thơ "Homo sapiens" với chủ đề "Nguyệt thực" (14/1),hơn 200 khách mời đã được thưởng lãm (cả bằng mắt, bằng tai và cảm nhận) mộtcuộc thăng hoa của “nàng thơ” qua một cuộc trình diễn kịch thơ dài 60 phút donghệ sĩ Tuyết Minh biên đạo hợp với những hiệu ứng âm thanh ánh sáng đặc biệt.
Với mục đích “khách tham gia, khách cùng trình diễn, khách cùng thưởng thức” nêntrong quá trình diễn ra kịch thơ, nếu tác giả muốn ai tham gia cùng thì chỉ cầnđưa tập "Homo sapiens" mời họ đọc một bài thơ mà nội dung bài thơ ấy khớpvới nội dung kịch là được.
Tuy nhiên, cũng cần phải thấy rằng, việc luân phiên thay nhau đọc thơ, nhất lạilà cầm sách đọc (kể cả là tác giả) rất lộ liễu nên dường như hai phần “kịch” và“thơ” chưa cho thấy sự hài hòa, khăng khít và cân xứng.
Vì vậy đêm "Nguyệt thực” có vẻ như chỉ đảm bảo về tính kịch, còn chất thơ “hơibị nhạt” mặc dù nhiều giọng đọc thơ, nhất là tác giả - người hiểu “đứa con tinhthần của mình nhất - khi đọc thơ gần như “lên đồng” nhưng vẫn chưa cho kịch “đẫmmùi vị riêng”.
Điều này cũng dễ hiểu vì tác giả tập thơ không phải là nhà biên đạo hay ngườichuyên viết kịch thơ. Anh chỉ chọn ra những bài, những câu thơ có tính logic(mang tính kịch) trong 42 bài thơ để biên đạo múa dàn dựng chứ hoàn toàn khôngphải là viết một vở kịch thơ - một thứ hàng hóa được cho là “xa xỉ”, kén khángiả và đòi hỏi diễn viên phải “cảm” được thơ mới có thể thăng hoa được.
Trương Xuân Thiên lý giải những người đọc thơ hoàn toàn ngẫu nhiên, mình cũngchưa tập đọc bất cứ một lần nào. Ngay cả phần múa, mình cũng chưa xem các bạn ấytập và diễn bất cứ một lần nào. Đó không hẳn là khâu chuẩn bị chưa kĩ càng mà làchủ đích của mình. Mình muốn đề cao tính ngẫu nhiên, mình không muốn định biêncho tác phẩm, mà ngay trong quá trình đọc vẫn tiếp tục sáng tạo những gì nốitiếp đến khi kết thúc.
Dấu hiệu hồi sinh của thơ thể nghiệm
Trước cái mới trong nghệ thuật, công chúng và giới phê bình thường phản ứng rấtkhác nhau. Chính chủ nhân của đêm "Nguyệt thực" sau đó đã thú nhận: “Mình nghĩđây không hoàn toàn là kịch thơ mà là một bài thơ dài được viết bằng các độngtác hình thể. Tóm lại là nó không có tên gọi vì hầu như chưa có ai làm nên khôngcó thuật ngữ tương xứng. Còn gọi là kịch thơ thì nó phải có lớp lang, có đốithoại như "Kiều Loan", "Quần tiên hội".
Cá chép muốn hóa rồng thì phải tự tìm cách mà vượt vũ môn. Mà cái vũ môn trongvăn chương mỗi tác giả phải vượt qua không gì chính là cái tôi cá nhân. Một tácgiả trẻ như Trương Xuân Thiên tự tin tạo nên cái khác người cũng là điều đángkhích lệ.
Một nhà thơ đã nói: “Hãy để cho bạn thơ trẻ thể nghiệm, nếu họ “không đi tớiđâu” hay dị hợm vô lối thì chính họ sẽ tự đào thải. Người đọc thời hiện đại đủkhôn lớn để không dễ dãi với trò rác rưởi, nhố nhăng, nhảm nhí. Từ đó, cái hay sẽ tồn tại, như một giá trị mới làm nên truyền thống mới của văn họcViệt Nam”./.
Từ việc sắp đặt thơ ngay trên từng văn bản
Trước tiên, "Homo sapiens" là tập thơ thứ hai của Trương Xuân Thiên gồm42 bài mang đến những thông điệp về nghệ thuật đương đại.
Với chủ trương phải mang tính độc đáo nên khi sách mới ra, mới nhìn thấy sách,người đọc đã bị đánh thức cảm quan thị giác và kích thích niềm đam mê đọc khôngcưỡng lại nổi.
Một tập thơ được thiết kế độc đáo đến mức độ kinh ngạc với một phong cách hiệnđại và một gu thẩm mỹ sang trọng mà người đọc chỉ có thể tìm thấy ở những tạpchí chuyên ngành đồ họa phương Tây.
Đến nỗi, có người đã phải thốt lên: “Đây không chỉ đơn thuần là cuộc kết duyêngiữa thơ và họa mà là một nghệ thuật sắp đặt chưa từng có: Sắp đặt thơ ngay trêntừng văn bản.
Cũng phải thôi, vì “tiền nào của ấy”. Tính ra, tiền in "Homo sapiens" gấp6 lần đầu tư in cho một tập thơ bình thường (tính một tập thơ in với giá bìnhthường 6 triệu đồng/tập).
Còn tiền để tổ chức cho cuộc trình diễn thơ đương đại và ra mắt "Homosapiens" tại bán đảo hồ Thiền Quang hôm 14/1 đủ để mua một chiếc xe máy hànghiệu. Một “lễ nhập làng... thơ” có thể xem là kỷ lục”.
Đêm Nguyệt thực chưa “đẫm mùi vị riêng”
Trong đêm ra mắt tập thơ "Homo sapiens" với chủ đề "Nguyệt thực" (14/1),hơn 200 khách mời đã được thưởng lãm (cả bằng mắt, bằng tai và cảm nhận) mộtcuộc thăng hoa của “nàng thơ” qua một cuộc trình diễn kịch thơ dài 60 phút donghệ sĩ Tuyết Minh biên đạo hợp với những hiệu ứng âm thanh ánh sáng đặc biệt.
Với mục đích “khách tham gia, khách cùng trình diễn, khách cùng thưởng thức” nêntrong quá trình diễn ra kịch thơ, nếu tác giả muốn ai tham gia cùng thì chỉ cầnđưa tập "Homo sapiens" mời họ đọc một bài thơ mà nội dung bài thơ ấy khớpvới nội dung kịch là được.
Tuy nhiên, cũng cần phải thấy rằng, việc luân phiên thay nhau đọc thơ, nhất lạilà cầm sách đọc (kể cả là tác giả) rất lộ liễu nên dường như hai phần “kịch” và“thơ” chưa cho thấy sự hài hòa, khăng khít và cân xứng.
Vì vậy đêm "Nguyệt thực” có vẻ như chỉ đảm bảo về tính kịch, còn chất thơ “hơibị nhạt” mặc dù nhiều giọng đọc thơ, nhất là tác giả - người hiểu “đứa con tinhthần của mình nhất - khi đọc thơ gần như “lên đồng” nhưng vẫn chưa cho kịch “đẫmmùi vị riêng”.
Điều này cũng dễ hiểu vì tác giả tập thơ không phải là nhà biên đạo hay ngườichuyên viết kịch thơ. Anh chỉ chọn ra những bài, những câu thơ có tính logic(mang tính kịch) trong 42 bài thơ để biên đạo múa dàn dựng chứ hoàn toàn khôngphải là viết một vở kịch thơ - một thứ hàng hóa được cho là “xa xỉ”, kén khángiả và đòi hỏi diễn viên phải “cảm” được thơ mới có thể thăng hoa được.
Trương Xuân Thiên lý giải những người đọc thơ hoàn toàn ngẫu nhiên, mình cũngchưa tập đọc bất cứ một lần nào. Ngay cả phần múa, mình cũng chưa xem các bạn ấytập và diễn bất cứ một lần nào. Đó không hẳn là khâu chuẩn bị chưa kĩ càng mà làchủ đích của mình. Mình muốn đề cao tính ngẫu nhiên, mình không muốn định biêncho tác phẩm, mà ngay trong quá trình đọc vẫn tiếp tục sáng tạo những gì nốitiếp đến khi kết thúc.
Dấu hiệu hồi sinh của thơ thể nghiệm
Trước cái mới trong nghệ thuật, công chúng và giới phê bình thường phản ứng rấtkhác nhau. Chính chủ nhân của đêm "Nguyệt thực" sau đó đã thú nhận: “Mình nghĩđây không hoàn toàn là kịch thơ mà là một bài thơ dài được viết bằng các độngtác hình thể. Tóm lại là nó không có tên gọi vì hầu như chưa có ai làm nên khôngcó thuật ngữ tương xứng. Còn gọi là kịch thơ thì nó phải có lớp lang, có đốithoại như "Kiều Loan", "Quần tiên hội".
Cá chép muốn hóa rồng thì phải tự tìm cách mà vượt vũ môn. Mà cái vũ môn trongvăn chương mỗi tác giả phải vượt qua không gì chính là cái tôi cá nhân. Một tácgiả trẻ như Trương Xuân Thiên tự tin tạo nên cái khác người cũng là điều đángkhích lệ.
Một nhà thơ đã nói: “Hãy để cho bạn thơ trẻ thể nghiệm, nếu họ “không đi tớiđâu” hay dị hợm vô lối thì chính họ sẽ tự đào thải. Người đọc thời hiện đại đủkhôn lớn để không dễ dãi với trò rác rưởi, nhố nhăng, nhảm nhí. Từ đó, cái hay sẽ tồn tại, như một giá trị mới làm nên truyền thống mới của văn họcViệt Nam”./.
| Trương Xuân Thiên, sinh năm 1979 tại Thanh Hóa. Tốt nghiệp Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội). Các tác phẩm đã xuất bản: "Tư duy S", thơ (Nhà xuất bản Văn học 2005), "Homo sapiens - Người tinh khôn", thơ (Nhà xuất bản Văn học 2009). |
Nguyên Anh (Vietnam+)
