Xe đầu kéo chở container tại cảng Belfast của Bắc Ireland. (Nguồn: Bloomberg) "Đám mây u ám" bao phủ hoạt động kinh doanh tại Bắc Ireland đang tan dần khi Anh và Liên minh châu Âu (EU) đạt được thỏa thuận lịch sử nhằm giải quyết những tranh chấp liên quan tới các quy định thương mại áp dụng cho khu vực sau Brexit (Anh rời EU).
Kể từ khi Anh rời EU vào năm 2020, các quy định thương mại đặc biệt dành cho Bắc Ireland theo Nghị định thư Bắc Ireland, một phần quan trọng của thỏa thuận hậu Brexit giữa Anh và EU, đã gây nên tranh chấp và chia rẽ sâu sắc.
Theo Nghị định thư, để tránh tạo ra biên giới cứng giữa Bắc Ireland thuộc Vương quốc Anh và Cộng hòa Ireland, nước thành viên EU, Bắc Ireland vẫn nằm trong thị trường hàng hóa EU, vì vậy chịu kiểm soát hải quan đối với hàng hóa nhập từ Vương quốc Anh vào khu vực, tạo gánh nặng thủ tục cản trở giao thương giữa Bắc Ireland và phần còn lại của Vương quốc Anh.
Thỏa thuận “Khuôn khổ Windsor” được Thủ tướng Anh Rishi Sunak và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen ký ngày 27/2 cắt giảm đáng kể các thủ tục trong trao đổi thương mại giữa Vương quốc Anh và Bắc Ireland, xóa bỏ biên giới trên biển Ireland thông qua việc thiết lập làn xanh tại các cảng biển Ireland dành cho hàng hóa đến từ Vương quốc Anh lưu hành ở Bắc Ireland mà không chịu bất kỳ hạn chế thương mại nào, trong khi làn đỏ sẽ dành cho hàng hóa tiếp tục vào Ireland và thị trường EU.
Hàng hóa như thuốc men, thực vật, xúc xích, bưu kiện và thú cưng cũng được vận chuyển dễ dàng giữa Vương quốc Anh và Bắc Ireland.
Ông Martin Hamilton, người sáng lập Mash Direct, một công ty gia đình chế biến rau ở County Down, Bắc Ireland, cho rằng thỏa thuận thương mại Brexit mới giữa Anh và EU là “sự giải phóng thời gian và công sức” bởi nó xóa bỏ các thủ tục hành chính rườm rà khiến các nhà cung cấp tại Anh mệt mỏi khi gửi hàng sang Bắc Ireland.
Thỏa thuận mới giảm đáng kể gánh nặng cho các doanh nghiệp như Mash Direct, hiện chế biến mỗi tháng 1.000 tấn khoai tây và 1.000 tấn các loại rau, trong đó hơn 33% lượng khoai tây và 25% lượng rau được nhập từ Anh.
Ông Brian Murphy, giám đốc điều hành nhà máy sản xuất gỗ Balcas gần thị trấn Enniskillen, Bắc Ireland, cũng nhiệt tình ủng hộ thỏa thuận.
Ông Murphy cho biết các thủ tục giấy tờ theo quy định của Nghị định thư Bắc Ireland tiêu tốn của Balcas 250.000 bảng mỗi năm, cho rằng thỏa thuận Windsor sẽ giải thoát doanh nghiệp khỏi sự phân tâm không cần thiết.
Với thỏa thuận mới, công ty Hillmount, một trong những trung tâm làm vườn lớn nhất Bắc Ireland, sẽ được sử dụng làn xanh để nhập từ Anh các mặt hàng như khoai tây giống mà trước đó công ty không thể nhập theo Nghị định thư Bắc Ireland.
Trước Brexit, Hillmount nhập khoảng 1/3 số cây trồng từ Anh, đặc biệt là đỗ quyên, hoa hồng và các loại cây leo, song đã phải chuyển sang nhập 99% cây trồng từ Ireland và Hà Lan sau Nghị định thư Bắc Ireland có hiệu lực.
[Thỏa thuận Khuôn khổ Windsor: Kỷ nguyên mới trong quan hệ Anh-EU]
Ông Alan Mercer, giám đốc điều hành Hillmount, cho biết thỏa thuận thực sự hữu ích đối với hoạt động nhập khẩu cây trồng, giờ đây sẽ vào Bắc Ireland với mã vạch riêng.
Ông Simon Kenney, giám đốc điều hành Goodfellow, nhà sản xuất và cung cấp kim loại và vật liệu có trụ sở tại Cambridge, cho rằng quy trình xuất khẩu đến Bắc Ireland phức tạp, tốn nhiều thời gian đã được sắp xếp lại một cách hợp lý, nhanh hơn với chi phí thấp hơn theo thỏa thuận mới.
Ông Kenney cũng cho rằng thỏa thuận mới là cơ hội cải thiện mối quan hệ giữa Anh và EU, điều không kém phần trọng như chính thỏa thuận này.
Ông Roger Pollen, người đứng đầu Liên đoàn các doanh nghiệp nhỏ Bắc Ireland, cho biết các doanh nghiệp hiện đang nghiên cứu thỏa thuận và Liên đoàn đã nhận được rất nhiều câu hỏi nhằm tìm hiểu những thay đổi về các quy định thương mại.
Thủ tướng Anh Rishi Sunak (trái) và Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen tại cuộc họp báo chung ở London ngày 27/2/2023. (Ảnh: AFP/TTXVN) Trong chuyến đi tới Belfast vào ngày 28/2 để giới thiệu thỏa thuận mới cho cộng đồng doanh nghiệp ở khu vực, Thủ tướng Sunak ca ngợi Bắc Ireland là "khu vực kinh tế thú vị nhất thế giới," nhấn mạnh thỏa thuận sẽ khơi thông đầu tư ở khu vực, đồng thời đưa ra tín hiệu chính phủ sẽ thúc đẩy Khuôn khổ Windsor vì lợi ích của người dân, cộng đồng và doanh nghiệp Bắc Ireland.
Ông Mark O'Connell, người đứng đầu công ty tư vấn OCO Global, tin rằng Bắc Ireland, một trong những khu vực nghèo nhất Vương quốc Anh, sẽ hưởng lợi đáng kể từ thỏa thuận.
Tổng sản phẩm quốc nội trên đầu người của Bắc Ireland hiện đứng thứ 10 trong 12 khu vực của Vương quốc Anh, trong khi năng suất tại khu vực vẫn thuộc hàng thấp nhất Vương quốc Anh mặc dù Bắc Ireland phát triển mạnh về dịch vụ, các ngành sản xuất tiên tiến, công nghệ tài chính, điện ảnh và an ninh mạng.
Ông O'Connell dự báo việc vận hành trơn tru các quy định thương mại mới có thể giúp GDP của khu vực tăng tới 50%, nhận định đây là cơ hội chuyển đổi mà nền kinh tế Bắc Ireland đã chờ đợi sau 60 năm thiếu đầu tư.
Ông Stephen Kingon, cựu chủ tịch cơ quan đầu tư nội địa Invest NI, nhận định Khuôn khổ Windsor có thể giúp xoay chuyển tình thế, cho rằng Bắc Ireland đang có cơ hội lớn, song nhấn mạnh ổn định chính trị tại khu vực là sẽ là điều kiện bắt buộc./.
