Hiện nay, trên địa bàn Hà Nội, trẻ có biểu hiện tự kỷ, tăng động gia tăng, làm phụ huynh lo lắng, thầy cô cũng ngại ngần khi nhận các trẻ mắc bệnh này.
Bởi sự hiếu động, biểu hiện không bình thường của trẻ sẽ làm ảnh hưởng đến các trẻ khác cũng như dạy dỗ, chăm sóc các em cũng khó khăn cần có sự kiên trì và tình yêu thương trẻ. Nhưng nếu để các trẻ bị bệnh tự kỷ, tăng động vào trường chuyên biệt thì các em sẽ thiệt thòi, cũng khó hòa nhập cuộc sống bình thường.
Trẻ tự kỷ gia tăng
Hiện nay, Việt Nam chưa có con số thống kê chính xác là có bao nhiêu trẻ mắc bệnh tự kỷ, tăng động nhưng con số trẻ bị mắc bệnh được đưa đến bệnh viện khám, hoặc tham gia các câu lạc bộ ngày càng gia tăng, đáng lưu ý là số trẻ mắc bệnh tự kỷ gia tăng bất thường.
Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, số lượng trẻ tự kỷ tăng qua từng năm, năm 2007 là 405 trẻ, năm 2008 là 963 trẻ và năm 2009 là 1.752 trẻ... Đây chỉ là số trẻ được phát hiện mắc chứng tự kỷ khi bố mẹ đưa đến bệnh viện khám. Trên thực tế còn có rất nhiều trẻ tự kỷ chưa được đến khám.
Riêng trên địa bàn Hà Nội vào năm 2002, Câu lạc bộ Gia đình trẻ tự kỷ lần đầu tiên ra đời với 40 gia đình hội viên. Sau 10 năm hoạt động, số gia đình hội viên của Câu lạc bộ đã tăng lên 700 gia đình có con mắc bệnh tự kỷ từ 1-20 tuổi.
Tại Trung tâm Sao Mai, trẻ tự kỷ cũng chiếm hơn 60%. Năm 2006, trung tâm đón 120 trẻ tự kỷ, nhưng từ đầu năm 2007 đến nay đã có hơn 160 trẻ tự kỷ đến học. Tại Trung tâm Hy Vọng, trẻ mắc hội chứng tự kỷ chiếm hơn 80% tổng số trẻ theo học. Đặc biệt, chứng tự kỷ mắc nhiều ở trẻ nam và chủ yếu là trẻ em thành thị, thế nhưng các bậc phụ huynh lại rất mù mịt về chứng bệnh này.
Một phụ huynh ở quận Ba Đình (Hà Nội) có con gái mắc bệnh tự kỷ, tâm sự cháu nhà tôi hơn bốn tuổi nhưng rất ít nói, ngại giao tiếp, thích chơi một mình. Cháu có khả năng đọc chữ rất tốt, nhưng không hiểu nghĩa của từ và ngôn ngữ diễn đạt ý muốn của mình cũng không mạch lạc. Tôi cứ nghĩ là cháu nhút nhát nên cũng không để ý lắm. Chỉ đến khi tâm sự với mấy người bạn cùng cơ quan, theo lời khuyên của họ tôi đưa cháu đi khám thì mới biết là cháu mắc chứng tự kỷ. Tôi hoang mang lắm bởi không hiểu rõ thế nào là trẻ tự kỷ.
Dấu hiệu nhận biết
Theo các nhà nghiên cứu việc phát hiện sớm bệnh ở trẻ sẽ giúp trẻ sớm hòa nhập cuộc sống tốt hơn, nếu để lâu sẽ ảnh hưởng lâu dài đến cuộc đời của trẻ, để lại những di chứng rất khó chữa. Do vậy, cha mẹ cần quan tâm trò chuyện với trẻ nhiều hơn để phát hiện sớm và đưa trẻ đến khám tại các bệnh viện.
Những dấu hiệu dễ nhận biết ở trẻ này là thường quá say mê một vật gì đó, lúc nào cũng giữ và ôm khư khư trong tay. Trẻ rất thích sắp xếp đồ vật theo thứ tự, ngăn nắp một cách kỳ lạ và có biểu hiện hung hăng khi thứ tự đó bị xáo trộn. Bên cạnh đó, trẻ tự kỷ có kỹ năng cao về nhìn nhận không gian, giỏi học vẹt, hình thức bề ngoài có vẻ linh hoạt, thông minh khác hẳn với các trẻ chậm phát triển trí tuệ.
Trẻ tự kỷ rất hạn chế trong vấn đề giao tiếp xã hội. Nếu trẻ phát triển lời nói, thường lời nói cũng sẽ có bất thường. Trẻ không hiểu lời người khác và cũng không biểu đạt được ý nghĩ của mình nên hay nói những câu, từ vô nghĩa hoặc không ăn nhập với hoàn cảnh. Trẻ tự kỷ có những sở thích, thói quen kỳ lạ nên trẻ thường ứng xử không đúng với những chuẩn mực xã hội thông thường.
Đối với trẻ mắc bệnh tăng động thì lại có những biểu hiện ngược lại như không chú ý nhiều đến các chi tiết nhỏ nhặt, hay mắc lỗi do không cẩn thận trong học tập, trong công việc và các hoạt động khác. Đặc biệt, trẻ sẽ gặp khó khăn trong học tập, công việc, trò chơi… khi đòi hỏi phải có sự tập trung. Trẻ không ngồi yên, luôn vận động tay chân, vặn vẹo, uốn éo khi ngồi, chạy nhảy, trèo leo không đúng lúc, đúng chỗ. Trẻ không thích chơi và thưởng thức những hoạt động giải trí yên tĩnh; nói nhiều, không kiên trì, hay cướp lời hoặc ngắt lời người khác, hay đánh bạn, chơi các trò chơi bạo lực.
Giúp trẻ hòa nhập
Cô giáo Vũ Hồng Hạnh, giáo viên chủ nhiệm khối lớp 1 tại trường Tiểu học Trưng Vương (Hà Nội) - người vừa được tặng bằng khen về sáng kiến kinh nghiệm loại B cấp thành phố với đề tài “Một số kỹ năng tạo cơ hội cho trẻ tự kỷ, tăng động hội nhập với môi trường giáo dục bình thường (Khối lớp 1),” chia sẻ năm nào trong lớp cô chủ nhiệm cũng có học sinh mắc chứng bệnh tự kỷ và tăng động. Riêng cá nhân cô thật sự không muốn các trò của mình khi không may mắn bị tự kỷ hoặc tăng động phải học ở trường chuyên biệt, nếu như vậy các con vẫn bị tách riêng ra thành nhóm trẻ khuyết tật và khó có thể có cơ hội hòa nhập cộng đồng.
Theo cô giáo Hạnh, trong một tập thể lớp khoảng 46 học trò, chỉ cần có 1-2 học trò mắc tự kỷ hoặc tăng động đã là một việc rất khó khăn cho giáo viên, đồng thời cũng khiến các trò khác trong lớp gặp không ít trở ngại khi học chung với các bạn không may mắn như trên.
Thông thường tâm lý cha mẹ học sinh khi con mình mắc chứng bệnh tự kỷ hoặc tăng động đều không muốn chấp nhận sự thật là như vậy. Chính vì vậy khi đưa con đến trường học, nhiều phụ huynh đã không nói cho giáo viên biết tình trạng thực của con mình, chỉ trong quá trình dạy học, do giáo viên gần gũi với các con nhiều mới nhận ra điều đó.
Cũng có những phụ huynh nhận ra bệnh của con, nhưng không muốn đưa con vào trường chuyên biệt mà muốn con được học chung lớp với các bạn bình thường đã nói riêng với cô giáo, để cô có hướng cùng kết hợp với gia đình tìm ra những phương pháp giáo dục tốt nhất cho trẻ.
Bằng kinh nghiệm của mình, cô giáo Hạnh cho rằng, để trẻ tự kỷ và tăng động hòa nhập được với các bạn bình thường khác cần phải tìm hiểu sở thích của trẻ, khi trẻ làm được tốt cần phải có sự khuyến khích động viên kịp thời, cần quan tâm chăm sóc trẻ nhiều hơn; có sự kết hợp chặt chẽ với bố mẹ.
Giáo viên cần dành thời gian phân tích cho các con hiểu bằng hành động nhẹ nhàng, có những phần thưởng nho nhỏ mỗi khi các trò trở nên ngoan hơn, hoặc hòa đồng cùng các bạn hơn.
Bên cạnh đó, dành thời gian cho những học sinh trên vào các giờ nghỉ cá nhân, chăm sóc, hỏi han, dạy dỗ, tạo điều kiện cho các con hòa nhập với các bạn, bổ sung thêm những kiến thức mà các con chưa nắm được do tiếp thu chậm. Cuối tuần nên tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi và hướng dẫn cụ thể, theo dõi chặt chẽ để ý hành động của trẻ, tránh để trẻ bị rơi vào tình trạng cô lập hoặc gây những hành động ảnh hưởng đến các bạn khác. Giáo viên cần thường xuyên trao đổi với phụ huynh vào thứ Sáu cuối tuần về các biểu hiện của con và thống nhất phương pháp giáo dục tốt nhất.
Nhận xét về phương pháp của cô giáo Hồng Hạnh, bà Nguyễn Thị L, phụ huynh một học sinh nói rằng cá nhân bà thấy rằng, hiệu quả từ phương pháp của cô Hạnh là rất lớn. Sau một năm học, con bà đã tiến bộ rất nhiều trong học tập, giao tiếp với bạn bè, với môi trường chung quanh. Đặc biệt, cháu đã bớt đi những biểu hiện của tính tự kỷ./.
Bởi sự hiếu động, biểu hiện không bình thường của trẻ sẽ làm ảnh hưởng đến các trẻ khác cũng như dạy dỗ, chăm sóc các em cũng khó khăn cần có sự kiên trì và tình yêu thương trẻ. Nhưng nếu để các trẻ bị bệnh tự kỷ, tăng động vào trường chuyên biệt thì các em sẽ thiệt thòi, cũng khó hòa nhập cuộc sống bình thường.
Trẻ tự kỷ gia tăng
Hiện nay, Việt Nam chưa có con số thống kê chính xác là có bao nhiêu trẻ mắc bệnh tự kỷ, tăng động nhưng con số trẻ bị mắc bệnh được đưa đến bệnh viện khám, hoặc tham gia các câu lạc bộ ngày càng gia tăng, đáng lưu ý là số trẻ mắc bệnh tự kỷ gia tăng bất thường.
Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, số lượng trẻ tự kỷ tăng qua từng năm, năm 2007 là 405 trẻ, năm 2008 là 963 trẻ và năm 2009 là 1.752 trẻ... Đây chỉ là số trẻ được phát hiện mắc chứng tự kỷ khi bố mẹ đưa đến bệnh viện khám. Trên thực tế còn có rất nhiều trẻ tự kỷ chưa được đến khám.
Riêng trên địa bàn Hà Nội vào năm 2002, Câu lạc bộ Gia đình trẻ tự kỷ lần đầu tiên ra đời với 40 gia đình hội viên. Sau 10 năm hoạt động, số gia đình hội viên của Câu lạc bộ đã tăng lên 700 gia đình có con mắc bệnh tự kỷ từ 1-20 tuổi.
Tại Trung tâm Sao Mai, trẻ tự kỷ cũng chiếm hơn 60%. Năm 2006, trung tâm đón 120 trẻ tự kỷ, nhưng từ đầu năm 2007 đến nay đã có hơn 160 trẻ tự kỷ đến học. Tại Trung tâm Hy Vọng, trẻ mắc hội chứng tự kỷ chiếm hơn 80% tổng số trẻ theo học. Đặc biệt, chứng tự kỷ mắc nhiều ở trẻ nam và chủ yếu là trẻ em thành thị, thế nhưng các bậc phụ huynh lại rất mù mịt về chứng bệnh này.
Một phụ huynh ở quận Ba Đình (Hà Nội) có con gái mắc bệnh tự kỷ, tâm sự cháu nhà tôi hơn bốn tuổi nhưng rất ít nói, ngại giao tiếp, thích chơi một mình. Cháu có khả năng đọc chữ rất tốt, nhưng không hiểu nghĩa của từ và ngôn ngữ diễn đạt ý muốn của mình cũng không mạch lạc. Tôi cứ nghĩ là cháu nhút nhát nên cũng không để ý lắm. Chỉ đến khi tâm sự với mấy người bạn cùng cơ quan, theo lời khuyên của họ tôi đưa cháu đi khám thì mới biết là cháu mắc chứng tự kỷ. Tôi hoang mang lắm bởi không hiểu rõ thế nào là trẻ tự kỷ.
Dấu hiệu nhận biết
Theo các nhà nghiên cứu việc phát hiện sớm bệnh ở trẻ sẽ giúp trẻ sớm hòa nhập cuộc sống tốt hơn, nếu để lâu sẽ ảnh hưởng lâu dài đến cuộc đời của trẻ, để lại những di chứng rất khó chữa. Do vậy, cha mẹ cần quan tâm trò chuyện với trẻ nhiều hơn để phát hiện sớm và đưa trẻ đến khám tại các bệnh viện.
Những dấu hiệu dễ nhận biết ở trẻ này là thường quá say mê một vật gì đó, lúc nào cũng giữ và ôm khư khư trong tay. Trẻ rất thích sắp xếp đồ vật theo thứ tự, ngăn nắp một cách kỳ lạ và có biểu hiện hung hăng khi thứ tự đó bị xáo trộn. Bên cạnh đó, trẻ tự kỷ có kỹ năng cao về nhìn nhận không gian, giỏi học vẹt, hình thức bề ngoài có vẻ linh hoạt, thông minh khác hẳn với các trẻ chậm phát triển trí tuệ.
Trẻ tự kỷ rất hạn chế trong vấn đề giao tiếp xã hội. Nếu trẻ phát triển lời nói, thường lời nói cũng sẽ có bất thường. Trẻ không hiểu lời người khác và cũng không biểu đạt được ý nghĩ của mình nên hay nói những câu, từ vô nghĩa hoặc không ăn nhập với hoàn cảnh. Trẻ tự kỷ có những sở thích, thói quen kỳ lạ nên trẻ thường ứng xử không đúng với những chuẩn mực xã hội thông thường.
Đối với trẻ mắc bệnh tăng động thì lại có những biểu hiện ngược lại như không chú ý nhiều đến các chi tiết nhỏ nhặt, hay mắc lỗi do không cẩn thận trong học tập, trong công việc và các hoạt động khác. Đặc biệt, trẻ sẽ gặp khó khăn trong học tập, công việc, trò chơi… khi đòi hỏi phải có sự tập trung. Trẻ không ngồi yên, luôn vận động tay chân, vặn vẹo, uốn éo khi ngồi, chạy nhảy, trèo leo không đúng lúc, đúng chỗ. Trẻ không thích chơi và thưởng thức những hoạt động giải trí yên tĩnh; nói nhiều, không kiên trì, hay cướp lời hoặc ngắt lời người khác, hay đánh bạn, chơi các trò chơi bạo lực.
Giúp trẻ hòa nhập
Cô giáo Vũ Hồng Hạnh, giáo viên chủ nhiệm khối lớp 1 tại trường Tiểu học Trưng Vương (Hà Nội) - người vừa được tặng bằng khen về sáng kiến kinh nghiệm loại B cấp thành phố với đề tài “Một số kỹ năng tạo cơ hội cho trẻ tự kỷ, tăng động hội nhập với môi trường giáo dục bình thường (Khối lớp 1),” chia sẻ năm nào trong lớp cô chủ nhiệm cũng có học sinh mắc chứng bệnh tự kỷ và tăng động. Riêng cá nhân cô thật sự không muốn các trò của mình khi không may mắn bị tự kỷ hoặc tăng động phải học ở trường chuyên biệt, nếu như vậy các con vẫn bị tách riêng ra thành nhóm trẻ khuyết tật và khó có thể có cơ hội hòa nhập cộng đồng.
Theo cô giáo Hạnh, trong một tập thể lớp khoảng 46 học trò, chỉ cần có 1-2 học trò mắc tự kỷ hoặc tăng động đã là một việc rất khó khăn cho giáo viên, đồng thời cũng khiến các trò khác trong lớp gặp không ít trở ngại khi học chung với các bạn không may mắn như trên.
Thông thường tâm lý cha mẹ học sinh khi con mình mắc chứng bệnh tự kỷ hoặc tăng động đều không muốn chấp nhận sự thật là như vậy. Chính vì vậy khi đưa con đến trường học, nhiều phụ huynh đã không nói cho giáo viên biết tình trạng thực của con mình, chỉ trong quá trình dạy học, do giáo viên gần gũi với các con nhiều mới nhận ra điều đó.
Cũng có những phụ huynh nhận ra bệnh của con, nhưng không muốn đưa con vào trường chuyên biệt mà muốn con được học chung lớp với các bạn bình thường đã nói riêng với cô giáo, để cô có hướng cùng kết hợp với gia đình tìm ra những phương pháp giáo dục tốt nhất cho trẻ.
Bằng kinh nghiệm của mình, cô giáo Hạnh cho rằng, để trẻ tự kỷ và tăng động hòa nhập được với các bạn bình thường khác cần phải tìm hiểu sở thích của trẻ, khi trẻ làm được tốt cần phải có sự khuyến khích động viên kịp thời, cần quan tâm chăm sóc trẻ nhiều hơn; có sự kết hợp chặt chẽ với bố mẹ.
Giáo viên cần dành thời gian phân tích cho các con hiểu bằng hành động nhẹ nhàng, có những phần thưởng nho nhỏ mỗi khi các trò trở nên ngoan hơn, hoặc hòa đồng cùng các bạn hơn.
Bên cạnh đó, dành thời gian cho những học sinh trên vào các giờ nghỉ cá nhân, chăm sóc, hỏi han, dạy dỗ, tạo điều kiện cho các con hòa nhập với các bạn, bổ sung thêm những kiến thức mà các con chưa nắm được do tiếp thu chậm. Cuối tuần nên tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi và hướng dẫn cụ thể, theo dõi chặt chẽ để ý hành động của trẻ, tránh để trẻ bị rơi vào tình trạng cô lập hoặc gây những hành động ảnh hưởng đến các bạn khác. Giáo viên cần thường xuyên trao đổi với phụ huynh vào thứ Sáu cuối tuần về các biểu hiện của con và thống nhất phương pháp giáo dục tốt nhất.
Nhận xét về phương pháp của cô giáo Hồng Hạnh, bà Nguyễn Thị L, phụ huynh một học sinh nói rằng cá nhân bà thấy rằng, hiệu quả từ phương pháp của cô Hạnh là rất lớn. Sau một năm học, con bà đã tiến bộ rất nhiều trong học tập, giao tiếp với bạn bè, với môi trường chung quanh. Đặc biệt, cháu đã bớt đi những biểu hiện của tính tự kỷ./.
Phương Anh (TTXVN)
