Hoạt động xây dựng trái phép của Trung Quốc trên đá Subi, quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam. (Nguồn: SIA) Sau phán quyết của PCA ngày 12/7, các học giả hàng đầu của Malaysia đã có những nhận định, đánh giá về vấn đề này.
Nhìn chung các học giả Malaysia đều cho rằng phán quyết có tính bước ngoặt của PCA sẽ làm gia tăng và trầm trọng thêm căng thẳng ở Biển Đông, không loại trừ khả năng Trung Quốc sẽ thiết lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông.
Bên cạnh đó, các học giả Malaysia cũng kêu gọi ASEAN cần cùng với Trung Quốc đẩy nhanh việc ký kết Bộ quy tắc ứng xử (COC) trên Biển Đông, đồng thời cho rằng Malaysia không nên quá vui mừng trước chiến thắng của Philippines vì có thể làm tổn hại đến quan hệ với Trung Quốc, cụ thể như sau:
Bà Elina Noor, giám đốc nghiên cứu an ninh và chính sách đối ngoại của Viện Nghiên cứu và Chiến lược Quốc tế Malaysia(ISIS), tỏ ra quan ngại khi cho rằng sau phán quyết của PCA ngày 12/7, căng thẳng ở Biển Đông sẽ gia tăng và trầm trọng thêm, với việc Trung Quốc tiếp tục xây đảo nhân tạo, một hành động theo bà là “vi phạm Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).”
Bà Elina Noor còn dự báo Bắc Kinh sẽ tuyên bố thiết lập vùng nhận dạng phòng không(ADIZ) ở Biển Đông và đưa thêm nhiều tàu xâm nhập các vùng đặc quyền kinh tế của những nước tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc.
Dự báo này của bà Elina không phải là không có căn cứ khi mà Trung Quốc ngày 13/7 phát hành Sách Trắng về các tranh chấp với Philippines ở Biển Đông, ngang nhiên tuyên bố có quyền thiết lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên vùng biển này.
Ông Ngeow Chow Bing, phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Trung Quốc, Đại học Malaya, Malaysia, thì lo ngại là một phán quyết có lợi cho Philipines sẽ đẩy Trung Quốc đến tâm lý “một mình đương đầu với nhiều người,” với Philippines và rồi các nước tranh chấp khác trong ASEAN liên kết với hai đối thủ truyền thống của Bắc Kinh là Mỹ và Nhật Bản tạo thành một mặt trận chống Trung Quốc.
Theo ông Chow Bing, điều đó sẽ dẫn đến những hậu quả tai hại về địa chính trị.
Chuyên gia Lee Poh Ping, thuộc Viện Nghiên cứu Trung Quốc, Đại học Malaya, thì lo ngại về một phán quyết hoàn toàn bất lợi cho Trung Quốc. Ông cũng sợ rằng Mỹ và Nhật Bản sẽ dùng phán quyết này để thi hành chiến lược “bao vây” Trung Quốc, với lý do Trung Quốc là một quốc gia xem thường luật pháp quốc tế. Trong trường hợp đó, Bắc Kinh sẽ phản pháo bằng cách lôi kéo các nước Đông Nam Á khác.
Nhà nghiên cứu địa chính trị, giáo sư-tiến sỹ Azmi Hassan cho rằng, quyết định của PCA cần trở thành xung lực cho ASEAN, đặc biệt là bốn quốc gia có yêu sách chủ quyền, trong việc thúc đẩy Trung Quốc ký kết COC.
Theo giáo sư Azmi, tiến trình xây dựng và ký kết COC, đã kéo dài quá lâu mà không có nhiều tiến triển. Ông nói: "ASEAN cần phải có bước đi táo bạo để buộc Trung Quốc phải ký COC. Không có lý do gì nữa cho việc Trung Quốc trì hoãn việc này."
Một nhà phân tích khác, giáo sư Abu Bakar đến từ Khoa nghiên cứu quốc tế, Đại học Malaysia nhận định Trung Quốc sẽ không nhún mình trước quyết định của PCA, thay vào đó, Trung Quốc sẽ tăng cường sự hiện diện về quân sự trên Biển Đông để trả đũa quyết định nói trên. Điều này có thể dẫn đến hành động đối đầu từ Philippines và một số nước có yêu sách khác.
Giáo sư Abu bình luận rằng Trung Quốc sẽ không chỉ bị kích động bởi phán quyết mà còn xem đó là nỗ lực được phương Tây dàn xếp để ngăn cản chiến lược lớn của nước này trở thành một siêu cường toàn cầu hùng mạnh hơn.
Ông Abu nhận định: "Do Trung Quốc đã đầu tư quá nhiều nguồn lực và tiền bạc, bao gồm xây dựng các cơ sở tại Biển Đông, tôi thấy rằng nước này sẽ không nhún nhịn trước quyết định của PCA và không dễ dàng rời khỏi khu vực này."
Phó Chủ tịch Viện nghiên cứu chiến lược và quốc tế Malaysia (ISIS) C.M Wong thì cho rằng Malaysia không nên quá vui mừng trước chiến thắng của Philippines vì sẽ làm tổn hại đến lợi ích của đất nước.
Theo ông Wong điều này rất quan trọng vì trong những năm qua Malaysia và Trung Quốc đã xây dựng được quan hệ song phương gần gũi.
Ông Wong cũng cho rằng Trung Quốc nên tiếp tục tham gia kết thúc đàm phán COC và ASEAN nên tiếp tục quan điểm trung lập và coi đó là động lực phát triển. Mỹ sẽ sử dụng phán quyết này để tìm hiểu quan điểm của các nước. Tuy nhiên, Trung Quốc sẽ tiếp tục không thừa nhận phán quyết này./.
