Trình diễn ánh sáng tại lễ hội làng Bình Đà (Ảnh: PV/Vietnam+) Dư luận mấy ngày gần đây đang xôn xao trước kế hoạch trình diễn ánh sáng tại lễ hội Bình Đà tại ngôi đền thờ quốc tổ Lạc Long Quân ở xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, ngoại thành Hà Nội.
Việc trình diễn này được tổ chức mừng sự kiện trở thành lễ hội đầu tiên trên địa bàn Thủ đô Hà Nội được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Bên cạnh một số ý kiến cho rằng đưa những yếu tố mới lạ vào lễ hội giúp di sản trở nên sống động thì một số nhà chuyên môn cho rằng việc trình diễn ánh sáng tại một nơi linh thiêng như vậy là mạo phạm, làm biến dạng di sản.
Khi chuẩn bị cho màn trình diễn ánh sáng, khu vực tiền môn được phủ vải trắng. Khu vực sân đền, ban tổ chức bố trí chín chiếc đèn laser và loa, đài công suất lớn.
Phần trình diễn này sẽ được thiết kế thành ba chương: Chương một tái hiện hình ảnh “Những ngôi đền và những vị thần bất tử trên thế giới,” chương hai mang tên “Thủy cung” (theo truyền thuyết, Lạc Long Quân thuộc giống rồng) và “Đền thờ Thánh tổ Lạc Long Quân theo chiều lịch sử” là nội dung của chương ba.
Giáo sư-tiến sỹ Ngô Đức Thịnh, Ủy viên Hội đồng di sản quốc gia cho rằng: “Việc trình diễn ánh sáng như vậy làm mất đi tính linh thiêng của không gian nơi này. Nói khác đi, đây là một việc làm phá hoại di tích, di sản văn hóa.”
Phân tích sâu hơn về vấn đề này, giáo sư Thịnh cho hay, ông đồng tình với quan điểm bảo tồn văn hóa truyền thống không có nghĩa là cứ “ôm khư khư” những gì vốn có. Tuy nhiên, khi đưa cách yếu tố mới vào một không gian truyền thống như vậy thì cần đảm bảo các yêu cầu cơ bản: Không phá vỡ tính thiêng liêng của lễ hội, đảm bảo vai trò của chủ thể văn hóa (nhân dân) và đảm bảo mô thức nghi lễ truyền thống của lễ hội.
Trước quan ngại về việc “phá hỏng” lễ hội truyền thống, phó giáo sư-tiến sỹ Bùi Quang Thắng (Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam), người phụ trách việc xây dựng đề án nâng cấp lễ hội Bình Đà lý giải: Cách làm này theo mô hình bảo tồn gắn với phát triển, nhằm phát huy tốt hơn giá trị di tích lịch sử, di sản văn hóa.
“Chúng tôi đang dùng những yếu tố hiện đại để ‘tiếp thị’ cho truyền thống. Việc trình diễn ánh sáng được thực hiện ở phần ‘hội.’ Trong khi đó, phần ‘lễ’ với những nghi thức tôn nghiêm, linh thiêng vẫn được thực hiện đầy đủ. Hơn nữa, chúng tôi không làm bong tróc dù chỉ một mảng sơn của ngôi đền thì sao có thể gọi là phá hoại,” ông Thắng nói.
Thêm vào đó, ông Thắng cho biết, việc đưa yếu tố đương đại vào lễ hội còn nhằm thu hút công chúng (đặc biệt là giới trẻ). Theo ông, lễ hội vốn có chức năng giáo dục truyền thống. “Khi giới trẻ không tham gia, hứng thú với những lễ hội đó thì vấn đề đặt ra là những lễ hội này sẽ giáo dục ai?” ông Thắng bày tỏ quan điểm.
Không chỉ có vậy, phó giáo sư Bùi Quang Thắng cho rằng, thu hút đông đảo công chúng, khách du lịch, tham quan cũng là cách di sản văn hóa “kiếm tiền để tự sống.” “Quan điểm của tôi là, lĩnh vực văn hóa không thể cứ mãi ‘ngửa tay’ xin tài trợ. Cũng như bao lĩnh vực khác, văn hóa cũng phải tự làm ra tiền,” ông Thắng cho hay.
Trước thực tế này, Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã có công văn số 211/DSVH-PVT.
Công văn ghi rõ: “Cục Di sản văn hóa đề nghị Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Nội phối hợp với chính quyền, cộng đồng địa phương triển khai xây dựng kế hoạch chi tiết bảo vệ và phát huy những giá trị di sản này đồng thời thực hiện công tác quản lý giám sát thực hành di sản tại cộng đồng. Việc tổ chức tôn vinh, quảng bá di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội Bình Đà cần hạn chế tối đa các hoạt động cải biên, cải tiến, làm sai lệch di sản.”./.
