Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Quang Vinh. (Ảnh: An Đăng/TTXVN) Theo đặc phái viên TTXVN, chiều 15/12, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng cùng Đoàn đại biểu Cấp cao Việt Nam đã rời thủ đô Tokyo, kết thúc tốt đẹp chuyến thăm chính thức Nhật Bản dự các Hội nghị Cấp cao kỷ niệm 40 năm quan hệ Đối thoại ASEAN-Nhật Bản và Hội nghị Cấp cao Mekong-Nhật Bản lần thứ năm, từ ngày 12-15/12.
Nhân dịp này, Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh đã trả lời báo chí về ý nghĩa và kết quả của các hoạt động quan trọng này.
- Trước hết, xin Thứ trưởng cho biết ý nghĩa và kết quả chuyến thăm chính thức Nhật Bản của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng?
Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh: Chuyến thăm chính thức Nhật Bản của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng có ý nghĩa rất đặc biệt, đúng vào dịp kết thúc năm kỷ niệm 40 năm quan hệ ngoại giao giữa hai nước và trong lúc quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam-Nhật Bản ngày càng được mở rộng và phát triển trên các lĩnh vực.
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã có cuộc hội đàm rất thành công với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe, cũng như đã tiếp và làm việc với lãnh đạo các cơ quan, tập đoàn kinh tế hàng đầu của Nhật Bản. Cuộc hội đàm giữa hai Thủ tướng và chuyến thăm nói chung đã đạt được những kết quả rất quan trọng trên các lĩnh vực.
Thứ nhất, chuyến thăm đã góp phần làm sâu sắc thêm quan hệ Đối tác Chiến lược tốt đẹp và tin cậy Việt Nam-Nhật Bản; Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe khẳng định luôn coi trọng quan hệ với Việt Nam và coi Việt Nam là một trong các đối tác hàng đầu ở khu vực; việc Thủ tướng hai nước, trong năm 2013, tiến hành hai chuyến thăm chính thức và điện đàm hai lần thể hiện sự hợp tác tin cậy và chưa từng có trong quan hệ song phương.
Nhân dịp này, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trân trọng cảm ơn Nhật Hoàng Akihito đã mời Chủ tịch nước Trương Tấn Sang thăm cấp Nhà nước Nhật Bản; đồng thời, bày tỏ mong muốn sớm được đón Nhật Hoàng, Hoàng Hậu và các thành viên hoàng gia, cũng như mời Thủ tướng Nhật Bản thăm lại Việt Nam.
Hai bên đặc biệt hài lòng về thành công tốt đẹp của Năm Hữu nghị Việt-Nhật nhân kỷ niệm 40 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao, góp phần quan trọng củng cố và tăng cường quan hệ hợp tác, tình cảm hữu nghị và sự hiểu biết giữa nhân dân hai nước, đặc biệt là giữa các thế hệ trẻ.
Hai bên cũng nhất trí tiếp tục tăng cường trao đổi ở các cấp, các địa phương, triển khai hiệu quả các cơ chế, khuôn khổ đối thoại, các lĩnh vực, hoan nghênh việc vừa qua hai nước đã thiết lập cơ chế Đối thoại an ninh giữa Bộ Công an Việt Nam và Tổng cục Cảnh sát Nhật Bản.
Thứ hai, về trọng tâm hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư, hai bên đã đạt được những kết quả quan trọng và thực chất - một điểm nổi bật của chuyến thăm lần này.
Hai nhà Lãnh đạo khẳng định phối hợp chặt chẽ để sớm hoàn thành và đi vào triển khai Kế hoạch hành động cho sáu ngành công nghiệp ưu tiên trong Chiến lược phát triển Công nghiệp hóa của Việt Nam trong khuôn khổ hợp tác Việt-Nhật hướng đến 2020, tầm nhìn 2030.
Tại cuộc hội đàm, Thủ tướng Shinzo Abe đã cam kết tiếp tục dành viện trợ phát triển chính thức (ODA) ở mức cao cho Việt Nam và công bố khoản ODA vốn vay đợt hai tài khóa 2013 trị giá khoảng 1 tỷ USD. Nhật Bản khẳng định tiếp tục hỗ trợ Việt Nam triển khai hiệu quả các dự án hợp tác quy mô lớn như như đường bộ cao tốc Bắc Nam, dự án xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2, Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, Cảng Lạch Huyện (Hải Phòng)...
Phía Nhật Bản cam kết sẽ xem xét nghiêm túc đề nghị của Việt Nam về Dự án Bệnh viện Hữu nghị Việt-Nhật (Chợ Rẫy 2); thúc đẩy sớm ký kết Kế hoạch hành động nhằm cụ thể hóa các nội dung hợp tác nông nghiệp giữa hai nước; hỗ trợ chi phí đào tạo và mở rộng quy mô tiếp nhận ứng viên điều dưỡng viên, hộ lý từ Việt Nam cũng như việc tiếp tục tăng cường tiếp nhận tu nghiệp sinh Việt Nam sang thực tập kỹ thuật; xúc tiến trao đổi để sớm triển khai dự án Đại học Việt-Nhật...
Trong các cuộc tiếp, các tập đoàn kinh tế, doanh nghiệp lớn của Nhật Bản khẳng định tiếp tục duy trì và tăng cường quy mô đầu tư tại Việt Nam, bày tỏ quan tâm tham gia vào các dự án theo hình thức hợp tác công tư (PPP) của Nhật Bản tại Việt Nam.
Nhân dịp này, hai Thủ tướng đã chứng kiến Lễ ký Công hàm trao đổi cho các dự án ODA thuộc đợt một tài khóa 2013 trị giá 54 tỷ yen (khoảng 500 triệu USD).
Hai bên cũng đã ký Bản ghi nhớ hợp tác về môi trường giữa Bộ Tài nguyên Môi trường Việt Nam với Bộ Môi trường Nhật Bản, Bản ghi nhớ hợp tác về xây dựng quy định trong lĩnh vực điện hạt nhân giữa Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản và một số thỏa thuận hợp tác khác giữa Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV)với các đối tác Nhật Bản. Hai bên cũng nhất trí đẩy mạnh hợp tác trong lĩnh vực như giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực, khoa học công nghệ, giao lưu nhân dân, y tế, ứng phó với biến đổi khí hậu...
Thứ ba, hai bên khẳng định tiếp tục hợp tác chặt chẽ tại các diễn đàn, các cơ chế hợp tác khu vực và quốc tế, đóng góp tích cực, mang tính xây dựng vào việc duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác và phồn vinh tại khu vực; quản lý và sử dụng bền vững nguồn nước; khẳng định tầm quan trọng của bảo đảm hòa bình, ổn định và hợp tác phát triển ở khu vực; bảo đảm an ninh, an toàn và tự do hàng hải, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tuân thủ luật pháp quốc tế và Công ước Luật biển của Liên hợp quốc năm 1982 (UNCLOS); bảo đảm tự do và an toàn hàng không phù hợp với luật pháp quốc tế, các quy định của Tổ chức Hàng không Dân dụng quốc tế (ICAO).
Hai bên khẳng định ủng hộ các nỗ lực của ASEAN về xây dựng Cộng đồng và đóng vai trò chủ đạo trong cấu trúc hợp tác khu vực vì hòa bình, an ninh và phát triển; đồng thời, đánh giá cao kết quả thành công của Hội nghị Cấp cao ASEAN-Nhật Bản và Mekong-Nhật Bản được tổ chức trong dịp này.
- Xin Thứ trưởng cho biết kết quả các Hội nghị Cấp cao kỷ niệm 40 năm quan hệ Đối thoại ASEAN-Nhật Bản và Hội nghị Cấp cao Mekong-Nhật Bản lần thứ năm và sự tham gia, đóng góp của Đoàn Việt Nam?
Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh: Một điểm chung là các Hội nghị này đã thành công tốt đẹp; trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của quan hệ đối tác ASEAN-Nhật Bản và hợp tác Mekong-Nhật Bản. Đồng thời, đã đề ra các định hướng quan trọng và các biện pháp cụ thể để tăng cường hơn nữa các khuôn khổ hợp tác này, và đã đạt được các kết quả đáng chú ý sau:
Về Hội nghị Cấp cao ASEAN-Nhật Bản: Trước hết, Hội nghị đánh dấu 40 năm thiết lập quan hệ Đối thoại ASEAN-Nhật Bản (1973-2013). Hai bên đã nhất trí cao về các định hướng hợp tác trong thời gian tới, đồng thời khẳng định tầm quan trọng của quan hệ đối tác và đánh giá cao những kết quả tích cực đã đạt được trong 40 năm qua trên tất cả các lĩnh vực, từ chính trị-an ninh, kinh tế-thương mại, đến văn hóa-xã hội và hợp tác phát triển, đóng góp tích cực và hiệu quả cho hòa bình, ổn định và thịnh vượng ở khu vực.
ASEAN đánh giá cao việc Nhật Bản luôn ủng hộ các nỗ lực liên kết, xây dựng cộng đồng, và vai trò trung tâm của ASEAN ở khu vực. Nhật Bản là một trong hai nước đầu tiên thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với ASEAN, tham gia Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC); đồng thời tích cực tham gia và có những đóng góp quan trọng tại các khuôn khổ hợp tác khu vực của ASEAN.
Đặc biệt, Nhật Bản luôn là một trong những đối tác kinh tế, nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và viện trợ ODA hàng đầu của ASEAN. Hiện Nhật Bản là đối tác thương mại lớn thứ hai của ASEAN, với tổng kim ngạch thương mại hai bên đạt hơn 262 tỷ USD năm 2012; tiếp tục là nguồn đầu tư FDI lớn thứ hai của ASEAN, chiếm gần 1/5 tổng số vốn đầu tư vào ASEAN trong năm 2012.
Hai bên tích cực triển khai Lộ trình 10 năm Hợp tác Kinh tế Chiến lược ASEAN-Nhật Bản, đến nay đã và đang triển khai khoảng 84,6% các hoạt động/dự án, đồng thời quyết tâm hướng tới mục tiêu tăng gấp đôi dòng thương mại và đầu tư vào năm 2022.
Hội nghị cũng hoan nghênh việc hai bên vừa kết thúc đàm phán hai chương về thương mại dịch vụ và về đầu tư để sớm đạt được Hiệp định Đối tác Kinh tế ASEAN-Nhật Bản và khẳng định phối hợp chặt chẽ để thúc đẩy đàm phán Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực Đông Á (RCEP).
Đồng thời, ASEAN đánh giá cao sự hỗ trợ tích cực của Nhật Bản trong triển khai Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN, nhất là đã thông qua 33 dự án hợp tác trọng điểm. Hai bên cũng đạt được nhiều kết quả tích cực về hợp tác văn hóa, xã hội, giao lưu nhân dân, trao đổi thanh niên, nhất là Chương trình giao lưu thanh niên và sinh viên ASEAN-Nhật Bản (JENESYS), Dự án Kizuna, Tàu Thanh niên Đông Nam Á, nhằm gắn kết người dân, nâng cao hiểu biết về các giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống cho nhân dân và thế hệ trẻ hai bên.
Hội nghị đánh giá cao những đóng góp quan trọng của Nhật Bản trong hỗ trợ ASEAN thực hiện các mục tiêu ưu tiên xây dựng Cộng đồng, đẩy nhanh hội nhập khu vực và thu hẹp khoảng cách phát triển, hỗ trợ sự phát triển bền vững tại khu vực tiểu vùng Mekong và ứng phó với các thách thức chung của khu vực, đặc biệt là thiên tai, như đã trợ giúp lẫn nhau vượt qua hậu quả của thảm họa động đất, sóng thần ở Fukushima và của siêu bão Haiyan.
Thứ hai, và cũng là kết quả quan trọng nổi bật của Hội nghi, đó là việc Lãnh đạo hai bên đã nhất trí thông qua Tuyên bố Tầm nhìn về Quan hệ Hữu nghị và Hợp tác ASEAN-Nhật Bản và Kế hoạch Triển khai nhằm đưa quan hệ đối tác chiến lược ASEAN-Nhật Bản tiếp tục phát triển trong các thập kỷ tới, theo định hướng chung: “Chia sẻ Tầm nhìn, Chia sẻ Bản sắc, Chia sẻ Tương lai.”
Tuyên bố Tầm nhìn đã khẳng định mối quan hệ hữu nghị và hợp tác gắn bó ASEAN-Nhật Bản trên cơ sở chia sẻ các mục tiêu chung, với bốn trụ cột đối tác là Đối tác vì Hòa bình và Ổn định; Đối tác vì Thịnh vượng; Đối tác vì Chất lượng Cuộc sống; và Đối tác từ Trái tim đến Trái tim.
Tại mỗi trụ cột đối tác, hai bên đã thống nhất đề ra các định hướng lớn, cũng như các cam kết cụ thể về triển khai (Kế hoạch thực hiện), bao gồm bảo đảm duy trì hòa bình, an ninh và ổn định, trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, không sử dụng vũ lực, đối thoại, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tăng cường hợp tác chống khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia, an ninh và an toàn hàng hải và hàng không.
Hai bên cũng thống nhất tiếp tục thúc đẩy quan hệ đối tác kinh tế toàn diện, thu hẹp khoảng cách phát triển, hợp tác kết nối; tăng cường hợp tác về phát triển nguồn nhân lực, giao lưu văn hóa, giáo dục, du lịch nhằm nâng cao tin cậy, hiểu biết lẫn nhau giữa hai bên; phối hợp giải quyết các vấn đề kinh tế-xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân, hợp tác quản lý thiên tai và bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, quản lý và sử dụng bền vững nguồn nước.
Cũng tại Hội nghị, hai bên đã thông qua Tuyên bố chung về các vấn đề khu vực và toàn cầu, nhằm thúc đẩy hợp tác và đóng góp tích cực và hiệu quả cho hòa bình, ổn định và thịnh vượng ở khu vực. Theo đó, các Lãnh đạo nhất trí đẩy mạnh hợp tác bảo đảm hòa bình, an ninh và ổn định khu vực, ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN, tăng cường hợp tác ASEAN-Nhật Bản trong các cơ chế hợp tác của ASEAN, đẩy mạnh hợp tác về kết nối biển và hàng không cũng như bảo đảm an ninh và an toàn hàng không ở khu vực, ủng hộ phi hạt nhân hóa Bán đảo Triều Tiên thông qua đối thoại hòa bình và sớm nối lại đàm phán sáu bên.
Hai bên nhất trí tăng cường phối hợp trên các vấn đề toàn cầu, trong đó có biến đổi khí hậu, thiên tai, quản lý và sử dụng bền vững nguồn nước và các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác và bảo vệ môi trường. Về an ninh hàng hải, các nhà Lãnh đạo khẳng định hòa bình, an ninh và ổn định là lợi ích chung của khu vực và toàn cầu, nhấn mạnh bảo đảm an ninh, an toàn và tự do hàng hải, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, phù hợp với các nguyên tắc luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Luật biển Liên hợp quốc 1982 (UNCLOS); ủng hộ ASEAN và Trung Quốc thúc đẩy tham vấn để sớm đạt được Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông (COC).
Thứ ba, Nhật Bản tiếp tục khẳng định những cam kết hỗ trợ và giúp đỡ ASEAN xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN vào năm 2015, triển khai liên kết, kết nối khu vực, thu hẹp khoảng cách phát triển, phát triển tiểu vùng thông qua cơ chế Mekong-Nhật Bản, vì hòa bình, ổn định và thịnh vượng chung ở khu vực.
Tại Hội nghị, Thủ tướng Nhật Bản tuyên bố cấp mới khoản hỗ trợ trị giá 2.000 tỷ yen cho các dự án kết nối và thu hẹp khoảng cách phát triển ở ASEAN trong 5 năm; gia hạn và cấp thêm 100 triệu USD cho Quỹ Liên kết ASEAN-Nhật Bản; cấp 300 tỷ yen cho hợp tác và hỗ trợ ASEAN nâng cao năng lực quản lý và ứng phó với thiên tai; lập Trung tâm châu Á để tăng cường trao đổi thanh niên, sinh viên, nghệ thuật và học thuật với ASEAN, tổ chức Giải bóng đá trẻ ASEAN.
Ngoài ra, bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN-Nhật Bản, trên cơ sở đề nghị của Thái Lan, các nhà Lãnh đạo ASEAN đã nhất trí thông qua Tuyên bố về các diễn biến hiện nay tại Thái Lan; trong đó khẳng định sự ổn định chính trị tại Thái Lan có ý nghĩa quan trọng đối với việc xây dựng một Cộng đồng ASEAN hòa bình, ổn định và thịnh vượng, và kêu gọi tất cả các bên liên quan giải quyết tình hình hiện nay thông qua đối thoại và tham vấn hòa bình và dân chủ.
Về Hội nghị Cấp cao Mekong-Nhật Bản: tại Hội nghị lần thứ 5 này, Lãnh đạo các nước Mekong và Nhật Bản tiếp tục khẳng định tầm quan trọng của hợp tác và phát triển bền vững ở tiểu vùng Mekong, đánh giá cao sự giúp đỡ to lớn của Nhật Bản đối với tiểu vùng trên các lĩnh vực.
Hội nghị đã thông qua Tuyên bố kiểm điểm giữa kỳ Chiến lược Tokyo 2012, trong đó nhấn mạnh tăng cường kết nối khu vực, đặc biệt thông qua việc phát triển các hành lang kinh tế như Hành lang kinh tế Đông-Tây (EWEC) và Hành lang kinh tế phía Nam (SEC); cải thiện môi trường kinh doanh và đầu tư của khu vực, phát triển công nghiệp và chuỗi cung ứng khu vực tối ưu, và thúc đẩy hợp tác công tư (PPP); tăng cường hợp tác về phúc lợi xã hội, y tế, đặc biệt trong lĩnh vực y tế dự phòng, sức khỏe bà mẹ và trẻ em, bệnh truyền nhiễm và ứng dựng công nghệ; tăng cường giao lưu nhân dân và hợp tác về du lịch; ứng phó biến đổi khí hậu và quản lý rủi ro thiên tai.
Hội nghị khẳng định mạnh mẽ tầm quan trọng sống còn của việc quản lý và phát triển bền vững nguồn nước và các tài nguyên liên quan của sông Mekong và ủng hộ các tổ chức khu vực và quốc tế, đặc biệt là Ủy hội sông Mekong quốc tế đẩy nhanh các nghiên cứu về quản lý và phát triển bền vững sông Mekong, trong đó có các tác động của các dự án thủy điện trên dòng chính Mekong.
Về sự tham gia, đóng góp của Đoàn ta: Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng phát biểu về tất cả các trọng tâm của các Hội nghị Cấp cao, cũng như đưa ra các đề xuất và đóng góp quan trọng vào thành công chung của các Hội nghị.
Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Nhật Bản, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã khẳng định chủ trương nhất quán của Việt Nam coi trọng quan hệ đối tác chiến lược ASEAN-Nhật Bản, đề nghị hai bên tiếp tục tăng cường và làm sâu sắc hơn nữa quan hệ, cũng như hợp tác giải quyết các vấn đề chung của khu vực và toàn cầu.
Thủ tướng nhấn mạnh hai bên cần tiếp tục nỗ lực và dành ưu tiên cao cho các lĩnh vực hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư; hỗ trợ xây dựng cộng đồng, triển khai liên kết khu vực và kết nối, phát triển bền vững khu vực tiểu vùng Mekong, bao gồm cả quản lý và sử dụng hợp lý, bền vững nguồn nước; đồng thời, tăng cường hợp tác duy trì hòa bình, an ninh và ổn định khu vực, trong đó có bảo đảm tự do, an ninh, an toàn và tự do hàng hải, giải quyết hòa bình các tranh chấp, tuân thủ luật pháp quốc tế, Công ước Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS); thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), sớm đạt được COC; nhất trí với quan điểm của ASEAN về bảo đảm tự do và an toàn hàng không phù hợp với luật pháp quốc tế và các quy định của ICAO.
Tại Hội nghị Cấp cao Mekong-Nhật Bản, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị các nước Mekong và Nhật Bản cần tiếp tục khẳng định cam kết, thực hiện các thỏa thuận và dành ưu tiên cho hợp tác bảo vệ môi trường, quản lý và sử dụng bền vững nguồn nước sông Mekong; tăng cường kết nối khu vực, trong đó chú trọng hoàn tất cơ sở hạ tầng giao thông còn thiếu tại tiểu vùng Mekong và triển khai các dự án giao thông gắn kết Mekong với khu vực bên ngoài; hợp tác về phát triển kinh tế-xã hội, xóa đói giảm nghèo, chăm sóc y tế, cũng như ứng phó với biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, bảo đảm an ninh lương thực, năng lượng…
Thủ tướng cũng đề nghị các bên và Ủy hội sông Mekong (MRC) nhanh chóng triển khai và hoàn tất nghiên cứu về phát triển và quản lý bền vững sông Mekong, trong đó có tác động của việc xây dựng các đập thủy điện trên dòng chính.
Tại Hội nghị, Thủ tướng đề xuất củng cố cơ chế giám sát và trao đổi thông tin giữa các nước, đồng thời thúc đẩy hợp tác công-tư để thu hút nguồn lực cho các dự án kinh tế-xã hội tại tiểu vùng./.
