Đậu xe máy ngang nhiên chắn ngang lối đi trên vỉa hè dành cho người đi bộ trên phố Hàng Bông. (Ảnh: Trọng Đạt/TTXVN) Câu chuyện quản lý vỉa hè ở đô thị lớn Thủ đô Hà Nội, có lẽ được quan tâm nhắc tới cả hàng chục năm qua, nhưng càng trở nên cấp thiết, nhức nhối và nóng bỏng khi đô thị phát triển với tốc độ chóng mặt, nhất là khi “chiếc áo đô thị" Hà Nội ngày càng "căng phồng," đến mức quá tải với khoảng 10 triệu dân sinh sống.
Thành phố ngày càng "đầy lên"
Theo Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội, trong tương lai, mỗi năm thành phố ước tính sẽ tăng thêm khoảng 200.000 người, trong lúc vùng lõi nội đô lịch sử vẫn là những ngõ nhỏ, phố nhỏ, hạ tầng giao thông không được phát triển, mở rộng thêm là bao so với nhu cầu thực tế.
Trong khi đó, không gian ngầm của thành phố rất khiêm tốn và dường như chưa được quan tâm đúng mức mà nguyên nhân chính là nguồn lực đầu tư hạn chế, công tác quy hoạch vẫn chưa được chú trọng nhiều.
[Đòi lại" vỉa hè: Thành phố Hà Nội không làm rầm rộ nhưng kiên quyết]
Chưa hết, thực trạng nhà cao tầng vẫn phát triển mạnh tại đô thị mà bài toán giao thông đi kèm vẫn giậm chân tại chỗ.
Bên cạnh đó, những kế hoạch, dự định lớn của Hà Nội đưa ra như việc di dời các cơ quan, trường học, bệnh viện ra khỏi khu trung tâm để giãn mật độ dân số và xe cộ...cũng chưa được thực hiện mạnh mẽ, hiệu quả.
Theo con số thống kê từ Ủy ban Nhân dân thành phố, Hà Nội hiện có lượng phương tiện giao thông có thể nói là quá tải với khoảng 5,5 triệu xe, trong đó trên 550.000 ô tô và hơn 5 triệu mô tô, chưa kể nhiều xe mang biển ngoại tỉnh thường xuyên ra vào với mật độ cao. Hà Nội cũng luôn có một lượng lớn người nhập cư, buôn bán kinh doanh, hàng xén, hàng xáo và hàng rong tồn tại...
Từ những thực trạng trên cho thấy, việc kiểm soát tình hình vi phạm lấn chiếm vỉa hè rất khó khăn.
Vẫn câu chuyện "bắt cóc bỏ đĩa"
Người dân Hà Nội dường như đã quen thuộc với nhưng khẩu hiệu quen thuộc như “quyết tâm,” “quyết liệt,” “mạnh mẽ,” “dù khó đến mấy cũng phải làm...” trong nhiều năm qua.
Nhưng cũng như những cơn mưa bóng mây mùa hạ, việc chấn chỉnh, lập trật tự đô thị ở mỗi dịp ra quân đều rầm rộ nhưng chỉ ít thời gian là lại biến mất như chưa từng có. Tình trạnh lực lượng chức năng khuất bóng, vi phạm lập tức mọc ra như đã thành quy luật bất biến.
Điệp khúc cứ thế, dẫn tới “nhờn thuốc” nhờn luật và thực tế vẫn không ít cảnh tượng người dân vi phạm còn giằng xé, đôi co, thậm chí là va chạm với lực lượng chức năng, vì họ cho rằng vỉa hè là của riêng mình và có quyền được mưu sinh. Trong 4 năm qua, năm nào Hà Nội cũng lấy làm "năm trật tự, văn minh, đô thị,” với mong muốn làm cho đô thị khang trang nhưng những chuyển biến thì chưa đáng kể và không mang dấu hiệu bền vững.
Để xảy ra tình trạng này có nhiều nguyên nhân, trong đó việc tuyên truyền nâng cao ý thức của nhân dân chưa được quan tâm đúng mức và kỷ cương không được thực hiện ở nhiều nơi. Đi kèm đó là cán bộ không gương mẫu, vẫn còn tình trạng nể nang, né tránh, làm ngơ, thậm chí tiếp tay cho vi phạm, dẫn tới thiếu thuyết phục, thiếu công bằng, nên người dân không tuân thủ triệt để.
Đây thực sự là bài toán hết sức khó khăn, nan giải, cần phải giải quyết đồng bộ, hợp lý; trong đó hài hòa lợi ích nhiều phía và phải chuẩn bị tốt về cơ sở hạ tầng, cũng như sự đồng bộ kết nối giao thông đi lại, nơi gửi xe hợp lý.
Trật tự phải song hành không gian sống
Muốn quản lý tốt vỉa hè, phải tổ chức được “không gian sống,” không thể áp dụng cứng nhắc, rập khuôn đồng loạt một mô hình nào đấy cho toàn thể địa bàn, mà mỗi vùng đất, mỗi quận, huyện có đặc thù về văn hóa, ẩm thực, kinh tế, mật độ dân số, trình độ dân trí, cơ sở hạ tầng, giao thông hoàn toàn khác nhau.
Tận dụng tối đa vỉa hè làm nơi kinh doanh. (Ảnh: Minh Quyết/TTXVN) Chẳng hạn, khu phố cổ Hà Nội thuộc địa bàn quận Hoàn Kiếm tổng diện tích khoảng 100ha , có 76 tuyến phố thuộc 10 phường: phường Hàng Đào, Hàng Bạc, Hàng Buồm, Hàng Bồ, Hàng Bông, Hàng Gai, Hàng Mã, Đồng Xuân, Cửa Đông, Lý Thái Tổ. Khu đô thị này tập trung dân cư hoạt động tiểu thủ công nghiệp và buôn bán giao thương, hình thành lên những phố nghề đặc trưng, mang những nét truyền thống riêng biệt của cư dân thành thị, kinh đô.
Việc quản lý và thiết lập không gian sống ở phố cổ cần phải được nghiên cứu một cách rất thấu đáo, tỉ mỉ, vì nơi đây có đặc thù văn hóa đặc trưng, các phố phường nhỏ hẹp, có bề dày ngàn năm văn hiến, thì việc tổ chức không gian sống cũng khác biệt. Các con phố cổ, tập quán xưa nay buôn bán nhộn nhịp ven đường. Nay mặc dù không thể chấp nhận cho việc lấn chiếm, nhưng cần tôn trọng tính lịch sử, tập quán.
Ngày nay, các con phố cổ càng nhiều hàng hóa, nhiều người và xe cộ đi lại, tham quan, giao thương buôn bán thì vấn đề tắc nghẽn, lần chiếm, dựng xe bừa bãi là khó tránh khỏi.
Vì vậy, song hành với việc quyết liệt giải tỏa các điểm vi phạm, thành phố cần chú trọng xây dựng không gian sống nơi này tốt hơn, bằng việc có thể hạn chế phương tiện cá nhân vào nội đô lịch sử; tăng cường vận tải công cộng; giành không gian để người dân và du khách có chỗ gửi xe; có các chỉ giới rõ ràng phạm vi buôn bán và xử phạt nghiêm những trường hợp cố tình vi phạm.
Cần mỗi người dân đồng lòng chung tay
Tới đây, Hà Nội sẽ đồng loạt ra quân trên diện rộng tất cả các quận huyện để quyết giành lại trật tự vỉa hè. Lại một lần nữa chữ “quyết tâm” được đưa ra và nhiều khó khăn, thách thức đang chờ phía trước. Nhưng để thành công, thì rất cần đến sự nâng cao ý thức, đồng lòng, chung tay của mỗi người dân. Từng người với chỉ một hành động nhỏ để cùng giữ trật tự, xây dựng không gian sống văn minh, khang trang sẽ bớt đi nhiều công sức, tiền của của xã hội. Các lực lượng chức năng không phải căng sức đối trọng giải quyết những mâu thuẫn lợi ích của chung và riêng, dễ dẫn đến sự phản cảm trong quan hệ giữa chính quyền và nhân dân. Áp chế, chỉ là giải pháp hy hữu, cuối cùng.
Theo Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội Nguyễn Đức Chung, thông điệp của thành phố ở đợt ra quân sắp tới là không theo phong trào, không rầm rộ, ồn ào khoa trương, hình thức mà đi vào thực chất có tính bền vững, lâu dài...Muốn vậy rất cần ý thức tự nguyện của người dân, cần sự ủng hộ và chung tay của người dân.
Trước khi làm, thành phố phát thông báo, vận động người dân tự giác thực hiện. Có những địa phương đã chủ động triển khai với các mô hình hay như chủ tịch quận gửi thư ngõ cho nhân dân…,Chủ tịch Nguyễn Đức Chung cho biết.
Về phía thành phố sẽ quyết tâm xử lý những nơi để xảy ra vi phạm kéo dài, có hệ thống và dấu hiệu bao che, trong đó có biện pháp luân chuyển một số cán bộ nếu tiêu cực, quản lý không tốt.
Bên cạnh đó, thành phố chú trọng tạo không gian sống để người dân cảm nhận được sự văn minh, văn hóa, thoải mái nhẹ nhàng, từ đó mong muốn người dân tham gia phong trào, không khuyến khích việc cưỡng chế rầm rộ, gây hình ảnh không đẹp trong nhân dân và du khách thập phương.
Thành phố cũng tập trung xây dựng phương án hạn chế phương tiện cá nhân, đồng thời tập trung cao độ để xây dựng nhiều tuyến đường sắt đô thị, các tuyến xe buýt nhanh phục vụ tốt nhu cầu đi lại của nhân dân,” ông Nguyễn Đức Chung chỉ đạo./.
