Tổng thống Mỹ Donald Trump. (Ảnh: Newsweek) Theo trang mạng asiatimes.com, cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton là một người có nhiều điều mâu thuẫn trên một vài phương diện - vừa thuộc phe cực hữu với nền tảng giai cấp lao động, vừa là một người đứng ngoài cuộc như Richard Nixon - cựu Phó tổng thống và cựu Tổng thống Mỹ, nhưng lại là một tri thức sắc sảo kinh qua lĩnh vực quản lý nhà nước.
Hồi tháng 6, báo chí Israel đưa tin cuộc phỏng vấn do ông Bolton tiến hành với Đài Phát thanh Quân đội Israel (Army Radio), trong đó, ông nói rằng nếu bất kỳ quốc gia nào ở Trung Đông có lý do nào đó để lo lắng về kết quả bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 tới thì đó là Israel.
Theo dự đoán của ông Bolton, cho dù ấn tượng chung là Tổng thống Donald Trump vẫn đem lại lợi ích tốt hơn cho Israel, song trên thực tế, Israel có thể không có sự lựa chọn nào giữa Tổng thống Trump và ông Joe Biden với tư cách là tổng thống tiếp theo của Mỹ.
Như đánh giá của Bolton, những hành động của ông Trump ở Trung Đông, bao gồm quyết định rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran 2015, không phải là những động thái thể hiện nhiều cho sự “ủng hộ Israel” như những bước đi mà ông Trump thực hiện vì người dân Mỹ.
Bolton viết: “ Tổng thống Trump được khích lệ nhiều hơn bởi nền chính trị trong nước của Mỹ, vốn là lý do giải thích trong trường hợp ông ấy được tái đắc cử vào tháng 11 tới. Đó cũng là lý do vì sao bất kỳ ai quan tâm đến những gì có thể xảy ra ở Trung Đông sẽ lo lắng về những gì sẽ xảy ra ở nhiệm kỳ 2.”
Trung Đông chưa bao giờ thực sự là vấn đề trọng tâm trong chương trình nghị sự liên quan chính sách đối ngoại của Trump trong cuộc bầu cử năm 2016.
Khu vực của những “kẻ ăn bám”
Tổng thống Trump không tán thành cuộc xâm lược Iraq hồi năm 2003 đồng thời nhấn mạnh rằng Mỹ chỉ can thiệp bên ngoài khi nào lợi ích của Mỹ bị đe dọa. Ông Trump coi Trung Đông là một khu vực của những “kẻ ăn bám,” chỉ lợi dụng Mỹ.
[Mỹ và Israel cân nhắc về một hiệp ước phòng thủ chung tiềm năng]
Ngay cả hiện nay, ông Trump vẫn cho rằng Saudi Arabia cần hỗ trợ tài chính cho hoạt động triển khai quân sự của Mỹ tới vương quốc này để đối phó với thách thức an ninh được cho là do Iran gây ra.
Ông Trump công khai khoe khoang rằng nếu không có sự bảo trợ của Mỹ, Saudi Arabia sẽ sụp đổ chỉ trong vòng vài tuần.
Tuy nhiên khi đề cập về Israel, Tổng thống Trump lại tỏ ra hào phóng, tự tô vẽ hình ảnh của mình là một người bạn rất đặc biệt của Israel. Giờ đây, Bolton ám chỉ rằng ông Trump sẽ không còn cần phải “lấy lòng” nhóm người vận động hành lang của Israel một khi ông tái đắc cử nhiệm kỳ 2 và tự giải thoát mình khỏi những sức ép chính trị từ các cuộc bầu cử, tranh cử và gây quỹ.
Tại thời điểm này, khi được hỏi liệu khả năng ông Trump tái đắc cử sẽ là một phúc lành hay mối nguy hiểm đối với Israel, Bolton đáp rằng cả Tổng thống Trump và ứng cử viên tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden đều không đem lại lợi ích gì đối với Israel. Đó là một nhận định gây sốc.
Vấn đề là nếu ông Trump có thể “tách rời” khỏi nhóm vận động hành lang ủng hộ Israel hoặc những người theo phái Phúc Âm thì chính sách về Iran của Biden có thể hủy hoại chiến lược khu vực của Israel nhằm kiềm chế Iran.
Không gian hành động cho Iran
Bolton dường như có cùng quan điểm với đa phần giới phân tích rằng nếu Biden đắc cử thì ông ấy sẽ đưa Mỹ trở lại Kế hoạch Hành động Toàn diện chung (JCPOA), điều mà Tehran đòi hỏi như một điều kiện tiên quyết cho bất kỳ hình thức thương lượng nào với Mỹ.
Thực ra, điều đó đồng nghĩa với việc Iran có được lãnh địa để thu được những lợi ích mà Tehran có quyền được hưởng miễn là nước này tiếp tục tuân thủ các cam kết theo JCPOA. Israel có lý do để lo lắng rằng việc hồi sinh JCPOA sẽ tạo ra động lực, mở đường cho Iran hội nhập vào kinh tế thế giới.
Bolton đã đưa ra một số khuyến nghị để Israel chuẩn bị đối phó với những thời kỳ bất ổn phía trước. Ông nói với Army Radio của Israel: “Tôi cho rằng một vài tháng tới sẽ là thời điểm tối ưu để Israel hành động vì những lợi ích an ninh quốc gia của chính mình.”
Israel có thể đã hành động theo những phương hướng như vậy. Đã có không ít đồn đoán rằng hàng loạt vụ nổ bom ở Iran trong những tuần gần đây tại những địa điểm nhạy cảm có thể liên quan đến Israel. Đồng thời, Israel cũng đã nối lại các cuộc tấn công nhằm vào các mục tiêu ở Syria.
Những mối quan hệ khu vực đang cải thiện
Ý định của Israel có thể là muốn kích động Iran hoặc lực lượng Hezbollah đáp trả theo cách nào đó, vốn sẽ được Israel chộp lấy như một cái cớ khơi mào cho một cuộc xung đột.
Tuy nhiên, không nên đánh giá thấp phương thức khéo léo của Israel muốn phá tan sự cô lập khu vực. Israel có mối quan hệ với nhiều nước Arab theo dòng Sunni.
Những thỏa thuận giữa Israel và Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) đã phát triển đến mức khả năng mở cửa một đại sứ quán của UAE tại Israel đang được công khai thảo luận.
Hôm 16/6, Ngoại trưởng UAE Anwar Gargash kêu gọi mối quan hệ hợp tác lớn hơn với Israel bất chất các kế hoạch sáp nhập của Israel tại khu Bờ Tây bị chiếm đóng.
Do có cùng ác cảm với Thổ Nhĩ Kỳ và Tổ chức Anh em Hồi giáo giống như UAE, Saudi Arabia và Ai Cập, Israel có thể mở rộng cánh tay hỗ trợ đối với lực lượng của Tướng Khalifa Haftar ở miền Đông Libya vốn cũng được Nga hậu thuẫn.
Do những mối quan hệ thân thiết của Thổ Nhĩ Kỳ với lực lượng Hamas, Israel có thể hủy hoại bất kỳ những gì mà Thổ Nhĩ Kỳ củng cố được ở Libya.
Tiếp đó, vẫn còn một câu hỏi lớn về Trung Đông: Liệu Biden sẽ làm sống lại mối quan hệ của Mỹ với chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad có từ thời cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger hay không? Dự đoán của Bolton cần được xem xét một cách nghiêm túc./.
