Nhật Bản

Lời tòa soạn:

Trong bối cảnh nhiều đại gia công nghệ Nhật Bản lâm vào suy thoái, Rakuten đã nổi lên như là công ty tiên phong của xứ sở Phù Tang trong lĩnh vực Internet, và hiện là một trong những công ty thương mại điện tử lớn nhất thế giới. Tại Việt Nam, cái tên Rakuten có thể khá lạ lẫm, nhưng chắc hẳn nhiều người lại đang sử dụng ứng dụng gọi điện-nhắn tin Viber của công ty này. Để hình dung rõ hơn về Rakuten, VietnamPlus xin giới thiệu bài viết của Chủ tịch kiêm CEO công ty, ông Hiroshi “Mickey” Mikitani. Bài viết được đăng tải độc quyền trên VietnamPlus, thông qua dự án Project Syndicate.

***

Không có nhiều công ty đóng trụ sở ở Tokyo có thể khoe khoang về tính đa dạng của mình. Cách nay 20 năm, khi tôi thành lập Rakuten như một công ty khởi nghiệp đầy tham vọng hoạt động trong lĩnh vực Internet và thương mại điện tử, chúng tôi cũng giống như hầu hết các công ty Nhật Bản khác khi đó – nhỏ bé, và nhân viên chủ yếu là những nam giới Nhật Bản tài năng.

Nhưng giờ đây, với hơn 10.000 nhân viên, 40% trong đó là nữ, từ 70 quốc gia, chúng tôi nằm trong số những công ty bán lẻ trực tuyến lớn nhất thế giới. Chính sự đa dạng đã giúp chúng tôi đi đến thành công.

Cho đến tận 5 năm gần đây, Rakuten chủ yếu vẫn là một công ty Nhật Bản. Tuy nhiên vào tháng Ba 2010, trong một hành động mà tôi tin là chìa khóa dẫn đến sự tăng trưởng tiếp theo của chúng tôi, tôi tuyên bố kế hoạch “Tiếng Anh hóa,” một kế hoạch nhằm biến tiếng Anh thành ngôn ngữ của công ty trong vòng 2 năm.

Mục tiêu là nhằm đặt cơ sở cho việc mở rộng hoạt động trên phạm vi toàn cầu trong một ngành công nghiệp đang cạnh tranh quyết liệt trong việc lôi kéo những tài năng trong lĩnh vực Internet.

Khi tôi loan báo kế hoạch Tiếng Anh hóa, lực lượng lao động của chúng tôi khi đó chỉ có 10% thành thạo về tiếng Anh. Điều không có gì bất ngờ là chỉ có một vài người trong công ty hiểu được ý định của tôi, còn những người khác, đặc biệt những người ở ngoài công ty, đều nghĩ tôi hơi điên rồ.

Tuy nhiên, 7 năm sau đó, nhiều nhân vật khổng lồ của giới công ty Nhật Bản đã tới tìm kiếm lời khuyên của chúng tôi về cách thức xây dựng một nhãn hiệu toàn cầu mà trụ sở chính nằm tại thủ đô Nhật Bản.

Như những gì tôi nói với họ, mở rộng cánh cửa chào đón tài năng quốc tế chính là một cách thay đổi trò chơi đối với chúng ta. Và điều này chắc chắn sẽ có một tác động tương tự đối với các công ty Nhật Bản khác.

Tôi rất may mắn được học hành ở Mỹ, và trưởng thành với sự khâm phục sức sáng tạo, đầu óc kinh doanh của người Mỹ

Hãy xem xét những kinh nghiệm của Mỹ, mà các công ty Nhật Bản từ lâu đã tìm kiếm như một nguồn cảm hứng. Tôi rất may mắn được học hành ở Mỹ, và trưởng thành với sự khâm phục sức sáng tạo, đầu óc kinh doanh của người Mỹ. Và, trên hết, là đầu óc cởi mở của nước này đối với những người đến từ các quốc gia khác.

Đặc biệt, Thung lũng Silicon đa dạng và năng động, nơi rất nhiều lãnh đạo về công nghệ và tư vấn là những người nhập cư, là một cỗ máy sáng tạo hùng mạnh giúp thúc đẩy công ty của chúng tôi. Được lôi kéo bởi nền văn hóa và chuyên môn của địa phương, Rakuten đã đặt trụ sở của công ty tại Mỹ ở Khu vực Vịnh San Francisco vào năm 2011.

Tuy nhiên, hiện tại những giá trị đã giúp biến nước Mỹ thành một mẫu mực về tính đa dạng và đầu óc kinh doanh đang bị thách thức. Tổng thống Donald Trump đang cố gắng cắt giảm dân nhập cư, trong đó có việc xây dựng bức tường trên biên giới với Mexico, đồng thời có những phát ngôn gây lo ngại nhằm vào người Hồi giáo và các nhóm thiểu số khác. Đây không phải là con đường đi tới một tương lai tươi sáng.

Đối với Rakuten, trong khi chúng tôi sẽ vẫn tiếp tục đầu tư mạnh mẽ vào trụ sở của chúng tôi ở Mỹ, chúng tôi đồng thời cũng sẽ đầu tư vào việc mở rộng tăng trưởng ở quê hương, nhằm lôi kéo thêm nhiều tài năng nước ngoài đến với một nước Nhật Bản luôn mở rộng cửa và am hiểu về Internet – một đất nước, về một số phương diện nào đó, đang đi theo hướng ngược lại với nước Mỹ.

Trên thực tế, lập trường của Trump về người nhập cư đã khuyến khích các tài năng trẻ của châu Á và châu Âu quay sang Nhật Bản như một “miền đất hứa” thay thế. Nếu Nhật Bản mở rộng cửa cho thêm những tài năng này, nước Nhật và thế giới sẽ đều có lợi.

Thách thức từ việc dân số Nhật Bản đang giảm xuống là điều mọi người đều biết. Số người dân Nhật Bản sống trong nước giảm liên tục trong 6 năm liền tính đến năm 2016, giảm 299.000 người, xuống còn 125 triệu dân. Trong bối cảnh như vậy, Nhạt Bản rất cần những tài năng nước ngoài tới giúp duy trì sự tăng trưởng của nền kinh tế.

Tuy nhiên hiện vẫn có một số người chống lại việc mở cửa này. Trong suốt lịch sử của mình, người dân Nhật thường coi người nước ngoài là nguồn gốc gây ra tình trạng hỗn loạn xã hội và là mối đe dọa đối với bản sắc dân tộc.

Từ tiếng Nhật gaijin để chỉ “người nước ngoài” gồm hai chữ “bên ngoài” và “người.” Điều này ám chỉ rằng những người không phải người Nhật không bao giờ có thể thực sự hiểu được nền văn hóa Nhật Bản.

Tuy nhiên, cho đến nay đã đạt được một số tiến bộ trong lĩnh vực này. Năm ngoái, chính phủ của Thủ tướng Shinzo Abe đã mở rộng danh mục những loại hình công việc mà công nhân nước ngoài lành nghề có thể làm ở Nhật Bản, và dòng người người nước ngoài đổ đến Nhật sinh sống kể từ đó tăng mạnh.

Ước tính có tới 136.000 người nước ngoài tới Nhật Bản sinh sống trong năm 2016, tăng 40% so với năm trước. Và trong nửa thập kỷ qua, số kiều dân ở Nhật Bản đã tăng mạnh lên tới 2,4 triệu người, tăng thêm 500.000 người.

Trong khi những số liệu này là gây ấn tượng, chúng vẫn chưa đáp ứng đủ. Hiệp hội Kinh tế Mới Nhật Bản, là tổ chức mà tôi giúp thành lập, đã đi đến kết luận rằng nếu các công ty Nhật Bản muốn cạnh tranh được trên trường quốc tế, họ cần phải tuyển mộ thêm một số lượng lớn tài năng vào làm việc.

Hiện có một số lựa chọn có ích để thúc đẩy mục tiêu này và gia tăng sự đa dạng về việc làm ở Nhật Bản. Một sự lựa chọn trong đó là đơn giản hóa các thủ tục cho những tài năng người nước ngoài được hưởng quy chế thường trú nhân. Một sự lựa chọn khác là áp dụng các hạng mục visa mới cho phép các thương gia nước ngoài được sinh sống tại Nhật Bản và gây dựng cơ sở kinh doanh của họ.

Ngoài ra, thương gia và chuyên gia kỹ thuật người nước ngoài có những kỹ năng cần đến cho sự tăng trưởng kinh tế của Nhật Bản có thể được phép có mức thu nhập cao và được giảm thuế áp dụng với thường trú nhân. Cuối cùng, có thể áp dụng việc giảm thuế công ty, như chuyển các khoản lỗ thực sang dài hạn, đối với các thương gia nước ngoài lập công ty ở Nhật Bản.

Khoảng 80% kỹ sư mà công ty chúng tôi thuê là không phải quốc tịch Nhật Bản. Những ý tưởng, kỹ năng, và bầu nhiệt huyết của họ có tính chất sống còn đối với mục tiêu hướng ra toàn cầu của Rakuten

Tôi đã thành lập Rakuten là một công ty Nhật Bản, được thúc đẩy bởi mong muốn sử dụng Internet để tạo thêm sức mạnh cho các đơn vị bán lẻ ở các quy mô trong khắp cả nước. Tuy nhiên, công ty của tôi giờ đây lại nằm trong đội quân tiên phong Nhật Bản đang phấn đấu thu hút thêm nhiều công ty và người nước ngoài.

Khoảng 80% kỹ sư mà công ty chúng tôi thuê là không phải quốc tịch Nhật Bản. Những ý tưởng, kỹ năng, và bầu nhiệt huyết của họ là có tính chất sống còn đối với mục tiêu hướng ra toàn cầu của Rakuten.

Xã hội Nhật Bản phải chiếm một trang trong cuốn sách giải trí (cũ) của nước Mỹ, và phải nhiệt tình với ý tưởng là việc người nước ngoài nhập cư và hòa nhập là điều có ý nghĩa sống còn đối với tương lai của chúng ta.

Cùng với thời gian, các công ty Nhật Bản khác sẽ không còn sự lựa chọn nào khác ngoài việc đi theo con đường của Rakuten bằng việc mở rộng những thông lệ tuyển chọn nhân viên của họ. Nước Mỹ của Trump có thể sẵn sàng xây dựng bức tường ngăn cách với thế giới, nhưng ở Nhật Bản, khi tài năng là hiếm hoi, thì sự lựa chọn duy nhất của chúng tôi là phá tan bức tường ngăn cách đó./.