Cố Tổng thống Nelson Mandela. (Nguồn: ddfr.tv) Cựu Tổng thống Nam Phi Nelson Rolihlahla Mandela đã trút hơi thở cuối cùng tại nhà riêng ở thành phố Johannesburg vào lúc 20 giờ 50 phút, ngày 5/12 sau hơn 6 tháng được điều trị tích cực tại bệnh viện và nhà riêng.
Ngày 8/6 vừa qua, ông Mandela đã được cấp cứu tại Viện tim mạch Medi-Clinic ở Pretoria do chứng viêm phổi tái phát và được các bác sĩ dày dạn kinh nghiệm nhất của Nam Phi chăm sóc đặc biệt cho đến khi ông qua đời. Đây là lần nhập viện thứ tư của ông trong vòng trong vòng 6 tháng qua.
Thần tượng trong cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc Apácthai sinh ngày 18/7/1918 trong một gia đình tù trưởng thuộc bộ tộc Thembu. Cụ cố của ông Mandela từng là vua của người Thembu ở vùng Transkeian, nay là tỉnh Eastern Cape.
Lúc chào đời, ông chỉ có tên là Rolihlahla Mandela. Tuy nhiên, kể từ ngày đi học, ông có thêm cái tên Nelson. Tâm sự về cái tên này, ông cho biết: "Gia đình tôi không có ai được đi học. Ngày đầu tiên tới trường, cô giáo của tôi, cô Mdingane, đã đặt cho mỗi chúng tôi một cái tên của người Anh. Đó là một thông lệ đối với người Phi thời đó, bởi nền giáo dục lúc bấy giờ chịu nhiều ảnh hưởng của người Anh. Hôm đó, cô Mdingane bảo tên tôi là Nelson."
Nelson Mandela đã trải qua nhiều trường đại học ở Nam Phi, nơi ông theo học các ngành chính trị học, nhân chủng học và luật học, đồng thời tham gia các hoạt động chính trị.
Trong thời kỳ này, ông nghiên cứu chủ nghĩa Mác-Lê Nin và gia nhập Đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC), trở thành thành viên sáng lập của Liên đoàn Thanh niên trực thuộc ANC. Sau khi phái dân tộc chủ nghĩa Aphơricanơ trong Đảng Dân tộc lên nắm quyền vào năm 1948 và bắt đầu thực hiện chính sách Apácthai, ông đã nổi lên như một nhà hoạt động chính trị xuất sắc của ANC và được bầu làm Chủ tịch Đảng bộ tỉnh Transvaal lúc bấy giờ.
Ông đã bị bắt giam nhiều lần và đến năm 1964, bị chính quyền Apácthai kết án tù chung thân vì âm ưu lật đổ chính quyền.
Sau 27 năm bị giam cầm tại đảo Robben rồi tại các nhà tù Pollsmoor, Victor Vester, cuối cùng, ông đã được trả lai tự do vào năm 1990. Được bầu làm Chủ tịch ANC vào năm 1991, ông đã đàm phán một cách khôn khéo với F.W. de Klerk, vị Tổng thống cuối cùng của chế độ Apácthai, về tiến trình chuyển giao hoà bình sang chế độ dân chủ đa chủng tộc, tránh được khả năng xảy ra một cuộc tắm máu.
Cuối cùng, chính quyền Apácthai đã chấp nhận bỏ chế độ phân biệt chủng tộc hà khắc bậc nhất trong lịch sử nhân loại và tiến hành tổng tuyển cử đa chủng tộc đầu tiên vào năm 1994. Giành được 62,65% số phiếu, ANC đã giành lại quyền lãnh đạo đất nước từ thiểu số da trắng.
Trở thành Tổng thống da đen đầu tiên của nước Cộng hoà Nam Phi dân chủ vào ngày 10/5/1994, ông Mandela đã lãnh đạo xây dựng Hiến pháp mới và thiết lập Ủy ban thừa nhận sự thật và hoà giải để điều tra các hoạt động vi phạm nhân quyền trước đó, đồng thời xây dựng các chính sách nhằm thúc đẩy cải cách ruộng đất, đấu tranh chống đói nghèo và phát triển mạng lưới phúc lợi xã hội.
Ông từng là Tổng thư ký Phong trào không liên kết giai đoạn 1998-1999.
Trên trường quốc tế, ông Mandela được tôn vinh như một người anh hùng trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân và chống phân biệt chủng tộc, còn ở trong nước, ông được gọi một cách trìu mến là "Người cha của dân tộc," hay đơn giản là Madiba, cái tên cúng cơm của ông trong bộ tộc Xhosa.
Ông đã được trao hơn 250 giải thưởng cao quý, trong đó có Giải thưởng Nobel hoà bình, Huân chương Lê Nin của Liên Xô, Huy chương Tự do của Mỹ v.v....Đã có hàng nghìn cuốn sách và gần một chục bộ phim nói về ông.
Ông Mandela và ANC luôn ngợi ca Chủ rịch Hồ Chí Minh và tinh thần quả cảm của nhân dân Việt Nam trong cuộc đấu tranh giành tự do, độc lập dân tộc và thống nhất đất nước, coi đó là nguồn cổ vũ để nhân dân Nam Phi vững bước trên con đường dài tới tự do.
Ông từng nói: Việt Nam luôn trong trái tim tôi. Hồ Chí Minh và đường mòn Hồ Chí Minh cùng sự nghiệp giải phóng đất nước Việt Nam luôn là ấn tượng sâu sắc đối với tôi."
Ra đi, ông Mandela đã để lại một di sản khổng lồ và nỗi tiếc thương vô hạn trong lòng người dân Nam Phi và bạn bè quốc tế. Ông đã dành trọn đời mình cho cuộc đấu tranh chung của nhân loại nhằm xây dựng thế giới ngày một tươi đẹp hơn.
Đánh giá cao những cống hiến của ông, tháng 9/2009, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã chính thức tuyên bố lấy ngày 18/7 hàng năm (ngày sinh của ông) làm Ngày Quốc tế Mandela, hay còn gọi đơn giản là Ngày Mandela.
Thông điệp của Ngày Mandela là "Mandela đã dành 67 năm cuộc đời cho cuộc đấu tranh vì công bằng xã hội. Chúng ta hãy dành 67 phút trong ngày này để thay đổi thế giới quanh mình."
Nhận xét về vinh dự này, ông Mandela nói rằng ông sẽ cảm thấy vinh dự nếu một ngày như vậy có thể tập hợp mọi người trên khắp thế giới vào mục tiêu đấu tranh chống đói nghèo, thúc đẩy hoà bình và hòa giải"./.
