Từ 10 năm trước, khi chiếu cói truyền thống bị lépvế trước chiếu công nghiệp, làng nghề dệt chiếu cói thôn Vũ Hạ, xã AnVũ, huyện Quỳnh Phụ (tỉnh Thái Bình) đứng trước nguy cơ mất nghề truyềnthống, người trong làng cứ sau mùa vụ lại tất tả bỏ đi nơi khác kiếm kếmưu sinh.
Thế nhưng người đàn ông đã bước sang cái tuổi thất thập tên làNguyễn Xuân Hòa lại quyết tâm phục hồi nghề truyền thống của làng quêbằng cách đưa công nghệ tiên tiến về làng, tạo việc làm ổn định chongười dân nơi đây.
Làng An Vũ, xã AnVũ, huyện Quỳnh Phụ (Thái Bình) từ lâu đã nổi tiếng với nghề dệt chiếu.Nhưng rồi, từ nhiều năm trở lại đây, người dân trong làng chẳng ai mặnmà với công việc này nữa. Tất cả cũng vì nghề này vất vả, mà thu nhậpchả đáng là bao. Vì thế, cứ sau vụ cấy, mùa gặt là người dân trong lànglại phải đôn đáo đi ra các tỉnh, thành khác để lao động kiếm sống.
Về nghỉ hưu, ông Hòa - người sinh ra, lớn lên vàgắn bó cùng nghề dệt chiếu - không khỏi xót xa khi phải chứng kiến cảnhkhung dệt bị nhiều gia đình vứt bỏ, các cánh đồng cói bị bỏ hoang, chỉcòn lại cỏ mọc um tùm; những sản phẩm làm thủ công đã không thể cạnhtranh được các sản phẩm làm ra từ máy móc công nghiệp. Từ trăn trở, ôngquyết tâm không thể để nghề của cha ông bị thất truyền ngay trên quêhương.
Để tìm hướng ra cho nghề dệtchiếu và giúp bà con kiếm sống ngay trên mảnh đất quê hương, ông Hòa bắtđầu cất công đi vào các tỉnh miền Nam, rồi sang cả Trung Quốc để tìmhiểu về công nghệ dệt chiếu công nghiệp. Tiếp đó, ông đi xem các máymóc, nguyên liệu, tham quan các xưởng dệt chiếu để học hỏi kinh nghiệm,rồi nhờ người thân tra cứu, tìm kiếm các tài liệu về nghề dệt chiếu đểtham khảo… Năm 2000, ông Hòa bàn với mọi người trong gia đình và quyếtđịnh dốc toàn bộ vốn liếng, tài sản tích góp nhiều năm, rồi vay mượn anhem bạn bè để đầu tư mua máy dệt, xây nhà xưởng.
Thế rồi xưởng dệt chiếu công nghiệp của ông Hòa cũng được rađời. Thời gian đầu khi xưởng dệt đi vào hoạt động, ông đã tận dụng tốiđa nhân lực trong gia đình tham gia làm, rồi đi tìm thuê những người cótay nghề về để dạy cho công nhân tại xưởng. Dần dần, những chiếc chiếuvừa mịn, vừa đẹp, đều tăm tắp đã được xuất xưởng.
Theo ông Hòa, nếu dệt theo lối thủ công thì một ngày haingười làm khéo cũng chỉ được 2 chiếc chiếu vì mất rất nhiều công đoạn tỉmỉ như chọn cói, dập vo, ghim mép…; còn đối với dệt bằng máy móc, cứ 2lao động lại có thể thao tác dệt trên 1 máy tối đa được tới 60 chiếcchiếu cói/ngày. Chính vì thế, giá loại chiếu dệt từ máy cao hơn loạichiếu dệt từ thủ công từ 15.000 đến 20.000 đồng/đôi. Xưởng chiếu của ôngHòa hiện có hơn 50 lao động thường xuyên. Ngoài ra, xưởng dệt chiếu củaông còn có gần 200 gia đình trong vùng nhận việc về nhà làm. Đặc biệt,có những phần việc đơn giản như nhặt dằm, nhặt cắt cuống, chọn cói đãtạo điều kiện giải quyết việc làm cho những lao động dôi dư ở địaphương.
Đến nay, năng lực của cả 9máy dệt nhà ông Hòa sản xuất trên 8.000 chiếc chiếu/tháng, nhiều thờiđiểm vào mùa cưới có thể lên đến 10.000 chiếc/tháng với giá hiện tại gần200.000 đồng/đôi. Riêng chiếu cói mộc sản xuất ra đến đâu là các cơ sởin hoa trong vùng đến lấy lại đến đấy, đem về in gia công rồi xuất đicác tỉnh. Sau hơn 10 năm đưa công nghệ vào làng nghề truyền thống quênhà, hiện sản phẩm chiếu cói mang tên “Xuân Hòa” đã có mặt tại nhiềutỉnh, thành trong cả nước. Từ miền xuôi đến miền ngược, từ Bắc vào Nam,chiếc chiếu cói làng Vũ Hạ cũng đều đã có mặt.
Ông Hòa chia sẻ, muốn có được một chiếc chiếu đẹp, trước tiênphải chọn ra được những mớ cói đẹp, không sâu, không nấm, đủ độ dài, cácsợi đều nhau. Đồng thời, khi dệt đòi hỏi người thợ phải xử lý thật tinhý, sao cho các đường bẻ mép, bắt biên gọn gàng đều tắp. Chính vì lẽ đó,điều băn khoăn nhất hiện nay của ông là nguyên liệu làm chiếu thườngphải vận chuyển từ miền Nam ra. Công vận chuyển nhiều đã làm cho giáchiếu cao, trong khi đó vùng nguyên liệu của địa phương không đủ cungcấp cho các xưởng dệt thủ công trong vùng.
Một số xã trong huyện đã đưacây cói vào trồng, nhưng chất lượng cói cũng chưa đạt yêu cầu để dệtchiếu bằng máy, sợi chiếu hay bị gẫy, một phần cũng là do người nông dânở đây chưa có kỹ thuật trồng cói. Hiện nay, ông Hòa đã mở rộng diệntích nhà xưởng ra 1.000m2. Dự kiến trong thời gian tới xưởng sẽ đượcđầu tư mua thêm máy dệt chiếu, đưa tổng số lên 15 máy, thu hút khoảngtrên 100 lao động tại chỗ.
Lớn lên bêncánh đồng cói, được nuôi dưỡng bằng những bàn tay dệt cói nên ôngNguyễn Xuân Hòa và những người dân làng Vũ Hạ đã quyết tâm “giữ lửa” chonghề truyền thống. Nhìn cơ ngơi nhà xưởng của ông Hòa, cùng sự thay dađổi thịt trong đời sống của người dân trong vùng, chúng tôi thầm cảmkích trước thành công của họ khi tiếp nối nghề truyền thống. Trong tươnglai, vẫn rất cần sự chung tay, góp sức của các cấp chính quyền trongtỉnh Thái Bình để người dân các làng nghề truyền thống sống tốt từ nghềcói, từ chính cái nghiệp của ông cha./.
Lê Sơn (TTXVN/Vietnam+)