Shiro Kayano đã từng giống như hàng triệu người làm công ăn lương khác tại các thành phố rực rỡ ánh đèn của Nhật Bản. Ông mặc một bộ vét, thắt cà vạt, sử dụng những thiết bị công nghệ mới nhất và nhận lương trong lĩnh vực quảng cáo của Tokyo. Tuy nhiên, cơ hội tới thăm một gia đình bản xứ người Canada cách đây gần 2 thập kỷ đã đưa người đàn ông 54 tuổi này bước vào một con đường khác, đó là tìm kiếm quyền lực chính trị cho những người Ainu, một bộ phận nhỏ những người dân tộc thiểu số tại quốc gia 127 triệu dân này. Tham vọng của Kayano là giành được 10 trong số 242 ghế trong thượng viện cho Đảng Ainu mới được thành lập trong cuộc bầu cử toàn quốc vào năm tới - cũng như yêu cầu lãnh thổ lớn hơn cho những người của mình - là động thái mới nhất nhằm thúc đẩy việc công nhận cho những gì đã từng là một xã hội săn bắn hái lượm ở Hokkaido, phía Bắc Nhật Bản. Da trắng hơn và râu rậm hơn hầu hết những người Nhật Bản, người Ainu tin rằng chúa đã tạo ra mọi thứ - cây cối, núi đồi, ao hồ, sông suối và động vật, đặc biệt là gấu. Đàn ông Ainu đã giữ nguyên bộ râu của mình, trong khi những người phụ nữ trang trí với những hình xăm trên mặt trước khi họ bước vào tuổi kết hôn. Trang phục của người Ainu được làm từ vỏ cây với những hình trang trí. Nhưng giống như nhiều nhóm người bản địa trên khắp thế giới, hầu hết 24.000 người Ainu tại Nhật Bản đã dần mất đi cách sống truyền thống sau nhiều thập kỷ chịu chính sách đồng hóa cưỡng bức khiến ngôn ngữ và văn hóa của họ bị ngăn cấm, khiến họ trở thành một cộng đồng thiểu số sống khó khăn trong một nước Nhật Bản hiện đại. Trước đó, số lượng người Ainu được chốt lại là khoảng 70.000 người nhưng con số thực tế không được biết chính xác bởi vì nhiều người đã hòa nhập với xã hội chính thống và một số người khác thì che giấu nguồn gốc của mình. "Với cuộc khủng hoảng chính trị hiện tại, tôi hy vọng có thể chúng tôi sẽ có cơ hội." Đảng Dân chủ cầm quyền của Nhật Bản đang bị chỉ trích nặng nề bởi việc tăng thuế và tái khởi động hai lò phản ứng hạt nhân sau cuộc khủng hoảng hạt nhân Fukushima năm ngoái, giúp mở cánh cửa chính trị cho những người mới, Kayano cho biết. "Nếu tôi được bầu, tôi sẽ giới thiệu về các lớp học tiếng Ainu trong trường tiểu học và trung học. Tôi tin rằng chúng tôi có thể phục hồi lại ngôn ngữ của mình." Nhưng Kayano, có bố là nhà lập pháp người Ainu duy nhất trong lịch sử Nhật Bản, mong muốn nhiều hơn là việc chỉ làm sống lại truyền thống dân tộc và ngôn ngữ đang sắp biến mất của dân tộc mình. Ông muốn người Ainu được phép sống trên quê hương truyền thống của mình ở đảo Hokkaido - hiện là một địa điểm trượt tuyết và du lịch hoang dã nổi tiếng - và thậm chí còn nhiều hơn nữa ở lãnh thổ Nhật Bản, hầu hết là các công viên quốc gia. Trong lịch sử, người Ainu đã sinh sống tại Hokkaido cho đến thế kỷ 19 khi người Nhật Bản tới đẩy người Ainu ra khỏi mảnh đất của họ và các vùng lân cận. Kayano thừa nhận rằng ý tưởng về tuyên bố lãnh thổ của ông đã không thành công, và đó thậm chí không phải là một phần trong tuyên ngôn của đảng mới của ông.
Trang phục đặc trưng của người Ainu (Nguồn: AFP)
"Tôi biết rằng đó là một quá trình lâu dài, nhưng không điều gì có thể bắt đầu mà không cần nói ra một từ nào," Kayano cho biết. Và đã có dấu hiệu của sự thay đổi sau nhiều thập kỷ họ phải sống bên lề xã hội. Trong năm 2008, Nhật Bản lần đầu tiên công nhận người Ainu như là người bản địa sau khi được nghị viện thông qua, với cam kết sẽ hỗ trợ cho cộng đồng có mức thu nhập cũng như nền tảng giáo dục thấp hơn trung bình này. Tokyo đang nghiên cứu chính sách phục hồi lại ngôn ngữ Ainu và tạo ra các địa điểm nơi có thể tổ chức các nghi lễ tâm linh truyền thống. Tuy nhiên, việc tìm kiếm những người có thể nói trôi chảy tiếng Ainu không phải là một nhiệm vụ đơn giản. Trong cộng đồng nông nghiệp nhỏ tại Biratori của Hokkaido, giáo viên ngôn ngữ 81 tuổi Sachi Kibata là một trong số ít những người có thể đưa văn hóa Ainu tới thế hệ trẻ. Bản thân Kibata cũng chỉ học ngôn ngữ này 20 năm trước từ bố của Kayano. "Nhưng tôi có những ký ức thời thơ ấu, khi bà tôi nói tiếng Ainu, giúp tôi học tập ngôn ngữ này," bà nói. Đối với Kayano, động cơ xuất hiện sau khi ông tới thăm một cộng đồng cư dân bản địa người Canada 25 năm trước, khi lối sống truyền thống của họ bị mai một do chính sách đồng hóa trong lịch sử. "Tôi nhận ra sự tàn bạo khi một dân tộc bị tước đoạt ngôn ngữ và văn hóa riêng của mình bằng vũ lực, và ý thức dân tộc của người Ainu trong tôi đã thức dậy," ông nói. Đảng chính trị mới được thành lập được lấy cảm hứng từ một chuyến đi tới một hội nghị toàn cầu của người dân bản địa ở Peru, quốc gia hàng xóm với Bolivia - nơi tổng thống Evo Morales là vị tổng thống bản địa đầu tiên của đất nước này. Mặc dù rất quyết tâm, Kayano cũng biết rằng ông phải đối mặt với một trận chiến rất khó khăn, thậm chí cả trong một số người của mình. "Có một số người Ainu nói rằng 'không còn sự phân biệt đối xử đối với chúng ta nữa' trong khi một số khác nói 'tại sao thay vào đó chúng ta không nỗ lực để trở thành những người chiến thắng trong xã hội Nhật Bản?'," ông cho AFP biết. "Những người đó nghĩ rằng việc yêu cầu bồi thường cho quyền lợi của người Ainu là có hại cho họ. Và tôi không thể buộc họ chia sẻ ý tưởng với mình"./.
S.N (Vietnam+)
