Thủ tướng Nhật Bản Suga Yoshihide. (Ảnh: THX/TTXVN) Theo tờ Thời báo Nhật Bản, Quốc hội Nhật Bản đã bắt đầu nhóm họp vào ngày 18/1 trong bối cảnh Thủ tướng Yoshihide Suga đang rơi vào tình thế khó khăn khi sự phản đối của người dân về sự ứng phó của Chính phủ đối với dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19 đang ngày càng gia tăng.
Trong suốt kỳ họp Quốc hội, dự kiến kết thúc vào ngày 16/6, trước hết, Thủ tướng Suga cần phải tái lập quyền lực của mình thông qua việc hành động hiệu quả để kiểm soát dịch COVID-19. Nếu không, ông sẽ có nguy cơ mất đi động lực cho các mục tiêu chính sách quan trọng của mình.
Những tham vọng của Thủ tướng Suga trong việc thực hiện các đề án số hóa và giảm thải carbon đã bị lu mờ bởi dịch COVID-19, vốn đang khiến hàng nghìn người mắc bệnh, gây quá tải cho các bệnh viện và làm giảm niềm tin của người dân vào chính quyền của Thủ tướng Suga. Các sáng kiến đó sẽ bị gạt sang một bên chí ít cho đến khi dịch bệnh được kiểm soát và Quốc hội thông qua gói kích thích kinh tế và dự thảo ngân sách cho tài khóa 2021 mà Chính phủ sẽ đệ trình.
Chánh Văn phòng Nội các Katsunobu Kato nói: “Trong kỳ họp Quốc hội…, Chính phủ sẽ đề nghị Quốc hội thảo luận về các dự thảo ngân sách và các dự luật có tác động trực tiếp đến cuộc sống của người dân”. “Chúng tôi sẽ giải quyết nhiệm vụ này để đảm bảo rằng các dự luật đó sẽ được Quốc hội thông qua càng sớm, càng tốt”.
Trong lúc các dự luật quan trọng trên chưa được thông qua, Thủ tướng Suga sẽ bị “trói chân, trói tay” trong cuộc chiến với dịch COVID-19. Trên mặt trận này, Đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền và đối tác là Đảng Công minh hy vọng Quốc hội sẽ nhanh chóng thông qua các dự luật sửa đổi một số luật liên quan đến sức khỏe cộng đồng, trong đó có Luật về các biện pháp đặc biệt để phòng chống dịch COVID-19.
Bằng cách kêu gọi sự ủng hộ từ phe đối lập, liên minh cầm quyền hy vọng sẽ đưa vào áp dụng quy định bồi thường cho các cơ sở kinh doanh tuân thủ yêu cầu đóng cửa hoặc rút ngắn thời gian hoạt động của chính quyền và hình phạt lên tới 500.000 yen đối với những cơ sở kinh doanh không tuân thủ yêu cầu này.
Trong bối cảnh Thủ tướng Suga đang mất đi sự ủng hộ của công chúng, các đảng đối lập sẽ cố gắng nêu bật phản ứng chậm chạp của Chính phủ đối với dịch COVID-19 - điều mà họ cho rằng đã khiến dịch COVID-19 ở nước này trở nên trầm trọng hơn. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu phe đối lập có thể giành được sự ủng hộ của công chúng bằng cách đơn thuần chỉ trích sự ứng phó không hiệu quả với dịch COVID-19 của Thủ tướng Suga hay các vụ bê bối liên quan, hay bằng cách phản đối thẳng thừng các đề xuất số hóa của ông hay không.
Kế hoạch của chính quyền nhằm lật ngược tình thế trong cuộc chiến chống COVID-19 ở Nhật Bản dựa trên ba bước cụ thể: ban bố tình trạng khẩn cấp; triển khai tiêm vaccine phòng dịch, dự kiến sẽ bắt đầu vào cuối tháng 2; và sửa đổi Luật về các biện pháp đặc biệt để phòng chống dịch COVID-19.
Dự luật sửa đổi Luật về các biện pháp đặc biệt để phòng chống dịch COVID-19 bao gồm các điều khoản “củ cà rốt và cây gậy” nhằm khuyến khích các tổ chức và cá nhân tuân thủ các biện pháp chống dịch. Dự luật này dự kiến sẽ được Nội các thông qua vào đầu tuần này và Quốc hội thông qua vào đầu tháng tới.
Bên cạnh đó, Chính phủ Nhật Bản đang xem xét sửa đổi Luật phòng chống các bệnh truyền nhiễm nhằm cho phép Chính phủ có thể phạt tiền lên tới 1 triệu yen hoặc phạt tù lên đến 1 năm đối với những bệnh nhân COVID-19 từ chối nhập viện, và phạt tiền lên đến 500.000 yen đối với những người từ chối hợp tác với các trung tâm y tế cộng đồng trong việc truy vết tiếp xúc.
Tuy nhiên, việc dịch COVID-19 tái bùng phát mạnh mẽ và số người chết gia tăng không phải là những khó khăn duy nhất mà Thủ tướng Suga đang phải đối mặt. Một mối lo khác đang đè nặng tâm trí của Thủ tướng Suga đó là sự ủng hộ của người dân đối với nội các. Kết quả thăm dò dư luận mới nhất của nhật báo Mainichi cho thấy tỷ lệ ủng hộ đối với nội các của Thủ tướng Suga đã giảm còn 33%, giảm 7 điểm phần trăm so với tháng trước và giảm 31 điểm phần trăm so với thời điểm ông mới nhậm chức và thành lập nội các vào tháng 9 năm ngoái.
Bình luận về vấn đề này, ông Naoto Nonaka, Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Gakushuin, nói: “Nếu công chúng nhận ra rằng Thủ tướng Suga đang làm mọi cách để ngăn chặn dịch COVID-19, tình hình sẽ thay đổi”.
Thời gian qua, các đảng đối lập đã chỉ trích Thủ tướng Suga ưu tiên nền kinh tế hơn sức khỏe cộng đồng khi nhấn mạnh rằng ông miễn cưỡng thực hiện các biện pháp như đình chỉ chương trình kích cầu du lịch nội địa “Go To Travel”, tạm ngừng cấp phép nhập cảnh cho những người đi lại vì mục đích công việc và ban bố tình trạng khẩn cấp.
Mặc dù vậy, tất cả các đảng đối lập, ngoại trừ Đảng Cộng sản Nhật Bản, có thể sẽ đứng về phía liên minh cầm quyền và ủng hộ việc thông qua các dự luật liên quan tới việc phạt tiền đối với những ai không tuân thủ các biện pháp ứng phó dịch COVID-19 của chính quyền.
Phát biểu trong cuộc họp báo ngày 5/1, Chủ tịch đảng Dân chủ Lập hiến Nhật Bản (CDPJ) đối lập Yukio Edano nói: “Nhật Bản vẫn đang trong một cuộc khủng hoảng... Chúng ta vẫn phải đối phó với dịch COVID-19 trong một thời gian nữa và do vậy, chúng ta cần tập trung triệt để vào việc thoát khỏi cuộc khủng hoảng đó, ít nhất là vào lúc này”.
Tuy nhiên, phe đối lập cũng lo ngại về khả năng các kế hoạch của họ bị phản tác dụng nếu họ đẩy Thủ tướng Suga đi quá xa trong vấn đề ứng phó với dịch COVID-19 hoặc chĩa mũi dùi quá gay gắt vào ông này vì các vụ bê bối liên quan đến cựu Thủ tướng Shinzo Abe và cựu Bộ trưởng Nông-lâm-ngư nghiệp Takamori Yoshikawa.
Mặt khác, phe đối lập cũng khó có thể phản đối một cách thẳng thừng các đề xuất của chính quyền Thủ tướng Suga, như số hóa các thủ tục hành chính lạc hậu và giảm cước truyền hình của NHK, bởi vì những đề xuất này nhận được sự ủng hộ của đa số người dân.
Tại thời điểm hiện nay, chính quyền của Thủ tướng Suga đang xây dựng các chương trình nhằm thúc đẩy sự hồi phục của nền kinh tế và Quốc hội sẽ thông qua các khoản tài chính tài trợ cho các đề án quan trọng của Thủ tướng Suga, trong đó có việc thành lập cơ quan thuộc Chính phủ để thúc đẩy quá trình số hóa.
Thủ tướng Suga hy vọng sẽ chú trọng thực hiện các đề án đó trước khi diễn ra cuộc bầu cử Chủ tịch LDP vào tháng 9 và cuộc bầu cử Hạ viện khi nhiệm kỳ hiện nay của các hạ nghị sỹ sẽ kết thúc vào tháng 10. Mặc dù vậy, liệu Thủ tướng Suga có thể duy trì quyền lực vẫn là một câu hỏi lớn.
Cùng với các cuộc tranh luận tại Quốc hội, năng lực của Thủ tướng Suga, với tư cách là bộ mặt của đảng cầm quyền, sẽ được thử thách trong một cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ ở tỉnh Nagano, dự kiến diễn ra vào ngày 25/4. LDP đã quyết định không giới thiệu ứng cử viên cho một cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ khác ở tỉnh Hokkaido - khu vực bầu cử của cựu Bộ trưởng Yoshikawa. Các cuộc bầu cử này được coi là khúc dạo đầu quan trọng cho cuộc bầu cử Hạ viện, và thiệt hại đối với Thủ tướng Suga sẽ rất khủng khiếp nếu một ứng cử viên do LDP hậu thuẫn thất bại trong cuộc bầu cử ở Nagano.
Ngày 5/1, ông Hakubun Shimomura, Chủ tịch Ủy ban Nghiên cứu Chính sách của LDP, đưa ra nhận định trước khi LDP quyết định không giới thiệu ứng cử viên ra tranh cử ở Hokkaido, rằng việc mất hai ghế này (ở Nagano và Hokkaido) có thể "dẫn đến một cuộc đấu tranh quyền lực chính trị", ám chỉ rằng điều đó thậm chí có thể dẫn tới một cuộc nổi loạn trong nội bộ LDP để lật đổ Thủ tướng Suga trước cuộc bầu cử vào cuối năm nay. Sự thật thà của ông Shimomura đã thể hiện sự hoài nghi của một số thành viên LDP về khả năng Thủ tướng Suga có thể duy trì vị trí lãnh đạo một cách lâu dài.
Chuyên gia Taniguchi cho biết bất kể ai là thủ tướng, công chúng Nhật Bản thường có xu hướng chỉ trích trong thời kỳ khủng hoảng và điều này trái ngược với cái gọi là hiệu ứng “tập hợp xung quanh ngọn cờ”, vốn tạo ra sự ủng hộ ngắn hạn đối với một nhà lãnh đạo trong những thời điểm khó khăn.
Bà nói: “Ngược lại, nếu chính quyền (của Thủ tướng Suga) vượt qua cuộc khủng hoảng hiện tại và quản lý tốt nền kinh tế, người dân có xu hướng bỏ qua những vấn đề khác (chẳng hạn như các vụ bê bối)”. “Và nếu chính quyền mất quá nhiều thời gian để tái thiết nền kinh tế sau mùa Xuân, khi mọi thứ đang bắt đầu phục hồi, sẽ có những chỉ trích từ phe đối lập”./.
