Trong bối cảnh hỗn loạn gia tăng tại Syria sau khi Thổ Nhĩ Kỳ tấn công lực lượng người Kurd ở Syria, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ra lệnh rút toàn bộ binh sỹ Mỹ khỏi khu vực miền Bắc Syria.
Quyết định này của Tổng thống Mỹ Trump khiến dư luận lo ngại vấn đề Syria có thể vượt tầm kiểm soát.
Mỹ rút toàn bộ quân đội khỏi miền Bắc Syria
Sau khi tuyên bố đánh bại tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng tại Trung Đông, Mỹ đã từng bước điều chỉnh chính sách quân sự tại Syria theo hướng giảm hiện diện quân sự của Washington.
Hồi tháng 12/2018, Tổng thống Trump tuyên bố kế hoạch rút toàn bộ lực lượng Mỹ khoảng 2.000 binh sỹ tại Syria, khi khẳng định rằng Mỹ đã thất bại tại Trung Đông, nơi Washington đã chi đến 2.000 tỷ USD, 7.000 lính đặc nhiệm thiệt mạng và hơn 300.000 nạn nhân là thường dân.
Việc Mỹ rút quân khỏi Đông Bắc Syria đã mở đường cho Thổ Nhĩ Kỳ phát động chiến dịch quân sự nhằm vào Syria.
Đến ngày 7/10 vừa qua, Mỹ bắt đầu rút khỏi 2 trạm quan sát tại các khu vực Tel Abyad và Ras al Ain ở Đông Bắc Syria, dọc biên giới Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, những lực lượng Mỹ còn lại vẫn duy trì hiện diện tại khu vực này.
Việc Mỹ rút quân khỏi Đông Bắc Syria đã mở đường cho Thổ Nhĩ Kỳ phát động chiến dịch quân sự nhằm vào Syria. Bởi theo chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ, việc Mỹ rút quân khỏi Đông Bắc Syria, dọc biên giới Thổ Nhĩ Kỳ được xem là hành động “bỏ rơi” đồng minh, đi ngược lại với những khuyến nghị của các cố vấn cấp cao của ông tại Lầu Năm Góc và Bộ Ngoại giao Mỹ về việc duy trì sự hiện hiện của một nhóm nhỏ quân đội Mỹ tại Đông Bắc Syria nhằm tiếp tục các chiến dịch chống tổ chức khủng bố “Nhà nước Hồi giáo” (IS) tự xưng.
Từ ngày 9/10, chiến dịch quân sự mang tên “Hòa bình Mùa Xuân ở miền Bắc Syria” của Thổ Nhĩ Kỳ được tiến hành với cuộc không kích nhằm vào thị trấn Ras al-Ain. Ngay sau đó, các hoạt động tấn công trên bộ cũng được Thổ Nhĩ Kỳ triển khai. Chiến dịch này là một phần trong mục tiêu dài hạn của Ankara nhằm xóa bỏ sự hiện diện của tổ chức khủng bố IS và lực lượng người Kurd, tổ chức mà Ankara coi là khủng bố.
Hành động đưa quân vào nước láng giềng Syria mà chưa được sự cho phép của Damacus, tương tự như chiến dịch quân sự xuyên biên giới của Thổ Nhĩ Kỳ tại Syria mang tên “Lá chắn sông Euphrates” hồi năm 2016, có nguy cơ kéo theo nhiều hệ lụy nguy hiểm. Syria coi đây là hành vi xâm phạm chủ quyền, làm trầm trọng thêm những căng thẳng trong quan hệ vốn đã nhiều bất đồng lâu nay giữa Ankara và Damascus.
Từ ngày 9/10, chiến dịch quân sự mang tên “Hòa bình Mùa Xuân ở miền Bắc Syria” của Thổ Nhĩ Kỳ được tiến hành.
Ngày 9/10, Damascus cũng đã tuyên bố lên án “những tuyên bố chủ chiến, những ý định thù địch … và tăng cường quân đội” của Ankara ở dọc biên giới với Syria. Tổng thống Mỹ Donald Trump sau đó cũng đe dọa thắt chặt chính sách của ông đối với Ankara khi áp dụng những biện pháp trừng phạt “hà khắc” nếu chiến dịch của Thổ Nhĩ Kỳ còn tiếp diễn.
Ngày 13/10, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper cho biết Tổng thống Trump đã ra lệnh rút toàn bộ binh sỹ Mỹ khỏi khu vực miền Bắc Syria nhằm tránh một cuộc xung đột “không thể kiểm soát” giữa các tay súng người Kurd được Mỹ ủng hộ với các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ.
Phát biểu trong chương trình “Face the Nation” của đài CBS, Bộ trưởng Esper cho biết ông đã trao đổi với Tổng thống Trump tối 12/10 về các dấu hiệu ngày càng rõ cho thấy cuộc xâm lược của Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu từ ngày 9/10 vừa qua đang ngày càng nguy hiểm. Ông Esper nói: “Trong 24 giờ qua, chúng tôi biết rằng họ (người Thổ Nhĩ kỳ) dường như định mở rộng cuộc tấn công hơn nữa, sâu xuống phía Nam hơn kế hoạch ban đầu, và sang phía Tây.”
Bộ trưởng Esper không nói rõ thời điểm Mỹ rút quân, song cho biết việc này sẽ được tiến hành “an toàn và nhanh chóng nhất có thể.”
Ông cũng không nói chính xác số lượng binh sỹ Mỹ sẽ rời khu vực miền Bắc, nhưng cho biết khoảng gần 1.000 binh sỹ Mỹ đang đồn trú tại Syria. Hãng tin AP dẫn lời ông Esper cho biết thêm rằng dường như các Lực lượng Dân chủ Syria (SDF), do người Kurd đứng đầu và được Mỹ ủng hộ, đang tìm kiếm “một thỏa thuận” với quân đội Syria và Nga để khởi động đáp trả Thổ Nhĩ Kỳ.
Trong khi đó, trong một dòng trạng thái trên mạng Twitter, Tổng thống Trump viết: “Thật khôn ngoan khi binh sỹ Mỹ không can dự vào cuộc giao tranh căng thẳng dọc biên giới Thổ Nhĩ Kỳ.”
Cùng ngày, hãng tin Reuters dẫn lời hai quan chức quốc phòng Mỹ cho biết một số lượng nhỏ binh sĩ Mỹ đã rời một tiền đồn ở thị trấn Ain Issa, miền Bắc Syria, do lo ngại một cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ.
“Thật khôn ngoan khi binh sỹ Mỹ không can dự vào cuộc giao tranh căng thẳng dọc biên giới Thổ Nhĩ Kỳ.” (Tổng thống Trump)
Một quan chức Mỹ nhận định, tình hình tại Đông Bắc Syria “đang xuống cấp nhanh chóng,” khi các lực lượng ở Syria được Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ đang tiến sâu hơn vào Syria và có thể cô lập các lực lượng Mỹ trên thực địa.
Quan chức này bày tỏ lo ngại nguy cơ xảy ra một cuộc đối đầu giữa quân đội Mỹ và các lực lượng được Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ. Trước đó, một điểm đóng quân của binh lính Mỹ gần gần thị trấn Kobani ở biên giới phía Bắc Syria đã trúng pháo, chưa rõ vụ việc do bên nào gây ra.
Chỉ vài giờ sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper tuyên bố bất ngờ rút toàn bộ 1.000 binh sỹ Mỹ khỏi khu vực miền Bắc Syria, truyền hình quốc gia Syria cho hay, Mỹ đã sơ tán căn cứ quân sự của Mỹ ở thành phố Jalabiya, thuộc tỉnh Raqqa của Syria.
Một quan chức Mỹ ngày 14/10 cho biết, toàn bộ binh sỹ Mỹ tại miền Bắc Syria đã được lệnh rút quân khỏi quốc gia Trung Đông này, trong bối cảnh Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành chiến dịch tấn công người Kurd tại khu vực.
Theo quan chức trên, khoảng 1.000 binh sỹ sẽ rút khỏi Syria, chỉ để lại một đội quân khoảng 150 người tại căn cứ ở Al Tanf, miền Nam nước này, một ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ra lệnh cho quân đội Mỹ di tản khỏi miền Bắc Syria. Quan chức khẳng định: “Chúng tôi đang thực thi mệnh lệnh.”
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper ngày 19/10 cho hay, toàn bộ gần 1.000 lính Mỹ đang rút khỏi miền Bắc Syria dự kiến sẽ di chuyển đến phía Tây Iraq để tiếp tục chiến dịch truy quét các phiến quân thuộc tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) và “giúp bảo vệ Iraq.”
Phát biểu với các phóng viên trên hành trình tới Trung Đông, ông Esper nói: “Hoạt động rút quân của Mỹ đang nhanh chóng tiếp diễn ở khu vực Đông Bắc Syria. Kế hoạch được vạch ra hiện nay dành cho các lực lượng đó là tái bố trí ở miền Tây Iraq.”
Ngày 22/10, trong một cuộc phỏng vấn với hãng tin CNN, Bộ trưởng Esper đã làm rõ hơn về kế hoạch rút quân khi cho biết các lực lượng Mỹ sẽ rút khỏi Syria theo nhiều giai đoạn, và hiện đã di chuyển từ “vùng có nguy cơ bị tấn công trực diện” tới một khu vực hành lang phía Đông Bắc Syria.
“Chúng tôi chắc chắn sẽ không xung đột với một đồng minh của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) vì một khu vực biên giới mà ngay từ đầu chúng tôi không cam kết bảo vệ.” (Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper)
Ông Esper cũng lưu ý rằng sau đó, quân đội Mỹ sẽ chuyển sang một giai đoạn chuyển quân khác nhằm “rút hết tất cả lực lượng” khỏi Syria. Bộ trưởng Esper nêu rõ: “Chúng tôi sẽ cho quân đội tạm thời đồn trú tại Iraq trước cho họ trở về Mỹ. Họ sẽ về nhà.”
Trước đó, hàng chục xe bọc thép của Mỹ ngày 21/10 đã tới một căn cứ tại khu vực người Kurd của Iraq.
Ông Esper nói rằng Washington phản đối hành vi xâm phạm Syria của Thổ Nhĩ Kỳ, song cho hay: “Chúng tôi chắc chắn sẽ không xung đột với một đồng minh của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) vì một khu vực biên giới mà ngay từ đầu chúng tôi không cam kết bảo vệ.”
Tiềm ẩn nhiều rủi ro
Tuyên bố rút toàn bộ lực lượng quân đội Mỹ khỏi Đông Bắc Syria của Tổng thống Trump được cho là bước đi nhằm thực hiện cam kết tranh cử của ông năm 2016, rằng sẽ đưa nước Mỹ thoát khỏi tình cảnh sa lầy trong những cuộc chiến hao người tốn của.
Tuyên bố rút quân này có thể cũng để “dọn đường” cho tiến trình tranh cử của Tổng thống Trump hướng tới cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020, đồng thời tuyên bố rút toàn bộ lực lượng quân đội Mỹ khỏi Đông Bắc Syria cũng đánh dấu một sự thay đổi lớn trong chính sách của Washington đối với Syria, song lại gây bất đồng trên chính trường Mỹ và khiến dư luận lo ngại vấn đề Syria có thể vượt tầm kiểm soát, đặc biệt trong bối cảnh Thổ Nhĩ Kỳ đang tiến hành chiến dịch tấn công người Kurd ở Syria.
Trên thực tế, sự hiện diện của quân đội Mỹ ở miền Bắc Syria lâu nay vốn được coi như “rào chắn” ngăn quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tấn công lực lượng người Kurd vốn được Mỹ hậu thuẫn, song Thổ Nhĩ Kỳ lại coi là một nhánh của đảng Công nhân người Kurd (PKK) mà Ankara liệt vào danh sách khủng bố. Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ từng nhiều lần tranh cãi về vấn đề các tay súng người Kurd.
Trước đây Washington luôn bảo vệ nhóm đối tượng này bởi Các Đơn vị bảo vệ nhân dân người Kurd (YPG) và Các lực lượng Dân chủ Syria (SDF) được coi là đối tác đáng tin cậy nhất của Mỹ trong cuộc chiến chống IS tại khu vực chiến lược Đông Bắc Syria.
Tuyên bố rút toàn bộ lực lượng quân đội Mỹ khỏi Đông Bắc Syria của Tổng thống Trump được cho là bước đi nhằm thực hiện cam kết tranh cử của ông năm 2016.
Chính vì vậy, nhiều ý kiến lo ngại việc Mỹ rút toàn bộ quân đội trong thời điểm Thổ Nhĩ Kỳ mở chiến dịch tấn công trên bộ và trên không ở miền Bắc Syria sẽ dẫn đến những rủi ro khó lường, mà trước hết cuộc chiến chống khủng bố sẽ bị suy yếu, các lực lượng khủng bố cực đoan có cơ hội tập hợp lực lượng và IS có thể hồi sinh ở Syria.
Lực lượng người Kurd ở miền Bắc Syria, một khi đơn độc đối phó với quân đội Thổ Nhĩ Kỳ, sẽ không còn rảnh tay chiến đấu chống tàn quân IS và phải thả 10.000 chiến binh IS đang bị giam giữ ở các địa điểm do người Kurd kiểm soát, đây đúng là “cơn ác mộng,” đặc biệt đối với châu Âu.
Về phía nội bộ Mỹ, nhiều nghị sỹ coi việc rút toàn bộ quân khỏi Đông Bắc Syria không chỉ là sự nhân nhượng thái quá đối với Thổ Nhĩ Kỳ, mà còn đánh dấu một “bước lùi” khiến Mỹ trở nên yếu thế hơn Nga hay Iran ở khu vực Trung Đông. Giới chức quân sự Mỹ lâu nay vẫn cho rằng việc giữ lực lượng Mỹ ở Syria nói chung và miền Bắc nói riêng có thể tạo đối trọng với Thổ Nhĩ Kỳ và các đồng minh của Syria như Nga và Iran.
Trong con mắt các nhà phê bình ở Mỹ, quyết định rút quân của Tổng thống Donald Trump là một hành động nguy hiểm. Việc Mỹ từ bỏ sự hiện diện quân sự ở miền Đông Bắc Syria là một tín hiệu cho các đồng minh – Mỹ không đáng tin cậy. Ngay cả đồng minh thân cận của Tổng thống Donald Trump, thượng nghị sỹ Lindsey Graham cũng cho rằng hành động này là một thảm họa, và cho biết ông sẽ đưa ra chương trình nghị sự, yêu cầu Mỹ trừng phạt việc Thổ Nhĩ Kỹ xâm lược Syria và tấn công lực lượng vũ trang người Kurd.
Còn về phía Nga, Moskva đã cảnh báo chính sách của Mỹ tại Syria có thể “kích động” toàn khu vực. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov lo ngại rằng việc Mỹ tuyên bố rút toàn bộ quân khỏi miền Đông Bắc Syria vừa đe dọa Thổ Nhĩ Kỳ vừa có thể “kích động” toàn khu vực Trung Đông. Thậm chí, giao tranh trầm trọng xảy ra ở khu vực miền Bắc Syria sẽ gây ra thêm một cuộc khủng hoảng nhân đạo tồi tệ với người dân nước này.
Việc Mỹ từ bỏ sự hiện diện quân sự ở miền Đông Bắc Syria là một tín hiệu cho các đồng minh – Mỹ không đáng tin cậy.
Điện Kremlin ngày 23/10 cho rằng Mỹ đã phản bội và bỏ rơi người Kurd ở Syria đồng thời khuyến cáo lực lượng người Kurd rút khỏi khu vực biên giới Syria theo thỏa thuận giữa Moskva và Ankara nếu không sẽ bị quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đối xử thô bạo.
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov đưa ra phát biểu trên với các hãng tin của Nga. Ông Peskov cho rằng, dường như Mỹ đang khuyến khích người Kurd trụ lại gần biên giới Syria và chống lại quân đội Thổ Nhĩ Kỳ. Ông Peskov được dẫn lời nhấn mạnh: “Mỹ từng là đồng minh thân cận nhất của người Kurd trong những năm gần đây. Tuy nhiên cuối cùng, Mỹ lại bỏ rơi người Kurd và về cơ bản là phản bội họ. Hiện (người Mỹ) muốn bỏ người Kurd lại khu vực biên giới (với Thổ Nhĩ Kỳ) và thực ra buộc họ phải chiến đấu chống lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ.”
Khu vực biên giới Thổ Nhĩ Kỳ-Syria đang trở thành điểm nóng nhất ở khu vực Trung Đông vốn luôn bất ổn và đầy nguy cơ tiềm ẩn. Việc Mỹ rút toàn bộ quân đội cùng những động thái can thiệp quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ khiến tình hình Syria nói riêng và Trung Đông nói chung diễn biến khó lường hơn trong thời gian tới.
Trong một diễn biến mới nhất, dường như để xoa dịu những quan ngại từ nội bộ về việc tạo ra “khoảng trống” khu vực do việc rút hết binh sỹ ra khỏi Syria, ngày 24/10, các nguồn tin báo chí cho biết, Nhà Trắng đang cân nhắc các lựa chọn nhằm duy trì khoảng 500 binh lính Mỹ tại khu vực Đông Bắc Syria và điều thêm xe tăng chiến đấu để bảo vệ họ.
Theo nguồn tin trên, các quan chức quân sự đề xuất nhiều lựa chọn, theo đó sẽ điều chỉnh các mục tiêu của Mỹ nhằm tập trung bảo vệ các mỏ dầu tại Syria và dập tắt khả năng trỗi dậy của tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng.
Nhà Trắng đang cân nhắc các lựa chọn nhằm duy trì khoảng 500 binh lính Mỹ tại khu vực Đông Bắc Syria và điều thêm xe tăng chiến đấu để bảo vệ họ.
Các lựa chọn này cũng sẽ thay đổi kế hoạch rút toàn bộ quân đội Mỹ ra khỏi Syria của Tổng thống Mỹ Donald Trump trước đó, cũng như có thể sẽ ảnh hưởng tới 1.000 binh lính Mỹ đã nhận được lệnh rút khỏi Syria vào đầu tháng này.
Trước đó, Tổng thống Trump thông báo, ông đồng ý duy trì 200 binh lính Mỹ tại Đông bắc Syria nhằm ngăn chặn nguy cơ các mỏ dầu rơi vào sự kiểm soát của lực lượng thánh chiến Hồi giáo./.
