Trong bối cảnh nhiều công ty chứng khoán đang đứng trước bờ vực phá sản,không thể đứng nhìn thị trường chứng khoán “chìm dần,” yêu cầu cấu trúc lại thịtrường chứng khoán là việc làm cần kíp và bức thiết trong năm 2012.
U ám thị trường chứng khoán 2011
Tại hội thảo “Nhận diện cơ hội và rủi ro năm 2012” được tổ chức tại Thành phố HồChí Minh mới đây, tiến sỹ Nguyễn Sơn, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường của Ủyban Chứng khoán Nhà nước cho biết hiện chỉ số VN-Index chỉ còn 364,48 điểm, giảm25% so với đầu năm nay. Thanh khoản của thị trường ở mức thấp, chỉ bằng 50% sovới năm 2010. Nếu như không có sự nâng đỡ của nhóm các cổ phiếu “bluechip” thìcó lẽ chỉ số đã xuống sâu hơn ngưỡng của năm 2009 (dưới 235 điểm).
Mặc dù sốdoanh nghiệp niêm yết gia tăng (700 công ty), nhưng mức vốn hóa thị trường lạisuy giảm khá sâu (chỉ 32-33% GDP của năm 2010). Điều này ảnh hưởng đến sự nhìnnhận của các nhà đầu tư nước ngoài về Việt Nam dẫn đến dòng vốn đầu tư gián tiếpnước ngoài chững lại, giá trị danh mục hiện thời khoảng 7,2 tỷ USD trong khicách đây 2-3 năm là trên 10 tỷ USD. Đối với doanh nghiệp, năm 2011 là một nămquá khó khăn.
Ông Sơn cho biết với chi phí vốn khoảng 18-25%, rất khó có một doanh nghiệpsản xuất nào có thể tồn tại. Không thể tiếp cận được tín dụng trắng (tín dụngchính thức của ngân hàng), doanh nghiệp phải “gò lưng” tiếp cận với tín dụngđen.
Năm 2011 doanh nghiệp huy động vốn qua thị trường chứng khoán quá khó khăn,hàng loạt cổ phiếu trở nên rẻ rúng, mệnh giá chỉ dưới 10.000 đồng. Khoảng 67%doanh nghiệp niêm yết có thị giá thấp hơn giá trị sổ sách, 38% công ty niêm yếttrên HOSE (Thành phố Hồ Chí Minh) có thị giá dưới mệnh giá và trên HNX (Hà Nội)là 55%. Điều này khiến thị trường chứng khoán suy giảm mạnh và khó hồi phục nếunhư không có chính sách, giải pháp hợp lý thì khả năng thâu tóm giữa các doanhnghiệp cũng như thâu tóm từ phía bên ngoài rất lớn.
Trong 105 công ty chứng khoán và 47 định chế hoạt động trong ngành chứng khoán,đến 68% công ty thua lỗ; một số bị âm vốn chủ sở hữu, đặc biệt yếu tố mất thanhkhoản rất nghiêm trọng. Hiện Ủy ban chứng khoán đã tạm thời đình chỉ tư cáchthành viên của một số trung tâm lưu ký, thành viên giao dịch và sẽ tiến tới yêucầu bắt buộc phải rút nghiệp vụ môi giới. Hiện tại đã có một số công ty tựnguyện rút nghiệp vụ này.
Điểm sáng hiếm hoi trong 2011 là huy động vốn qua trái phiếu Chính phủ được pháthành khá lớn, trong 3 quý đã huy động được hơn 70.000 tỷ đồng trái phiếu. Nguyênnhân là do các thành viên tham gia thị trường trái phiếu Chính phủ, nhất là làcác ngân hàng thương mại, khi tăng trưởng tín dụng không thực hiện được thì họphải tìm cơ hội trên thị trường trái phiếu Chính phủ để đảm bảo mức sinh lờinhất định. Tuy nhiên kênh huy động này còn “lủng củng,” vì các ngân hàng thươngmại đi huy động tín dụng tiết kiệm nhưng không lấy tín dụng đó để cấp cho nềnkinh tế mà quay ra mua trái phiếu Chính phủ. Trái phiếu Chính phủ ấy lại quaysang đầu tư công.
“Giải cứu” thị trường chứng khoán
Tiến sỹ Quách Mạnh Hào, Phó Giám đốc Công ty Chứng khoán Thăng Long dự báo, từtháng 6/2012 Chính phủ sẽ có những biện pháp nới lỏng tiền tệ, đối với thịtrường chứng khoán mà nói, bất cứ giải pháp nới lỏng nào cũng đều có tác độngtích cực đến thị trường. Mất 14 tháng để lạm phát chạy từ đỉnh về đáy, sự kỳvọng vào chính sách tiền tệ lỏng hơn chỉ có thể xảy ra khi lạm phát giảm rõ rệt.
Với mức lạm phát dự kiến năm 2011 ở mức 18,2%, mặc dù xu thế đang giảm nhưngchính sách lỏng hơn chỉ có thể xảy ra khi lạm phát rơi về vùng quanh 12-14%, mứclạm phát này có thể rơi vào khoảng tháng 6/2012 và đây là thời điểm có thể hivọng liệu thị trường chứng khoán có tăng điểm hay không.
Theo nhận định của tiến sỹ Võ Trí Thành, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lýkinh tế Trung ương, trong năm 2012 thông điệp của Chính phủ vẫn mạnh mẽ vớichính sách vĩ mô chặt chẽ, thận trọng; thắt chặt ngân sách; kéo lạm phát xuốngtừ 8-9% cho bằng được, bắt đầu đi vào tái cấu trúc nền kinh tế một cách quyếtliệt và mang tính đột phá. “Nghệ thuật” điều hành chính sách vĩ mô trong năm2012 phải hết sức khôn ngoan, chính sách tiền tệ linh hoạt, uyển chuyển để hỗtrợ doanh nghiệp. Trong năm 2012 sẽ tiến hành tái cấu trúc dứt điểm hệ thốngngân hàng, đây cũng là điều kiện thuận lợi để tiến hành tái cấu trúc thị trườngchứng khoán.
Trong bối cảnh nhiều công ty chứng khoán đang đứng trước bờ vực phá sản, khôngthể đứng nhìn thị trường chứng khoán “chìm dần,” các chuyên gia cho rằng, cấutrúc lại thị trường chứng khoán là việc làm cần kíp trong năm 2012. Tiến sỹNguyễn Sơn cho rằng thách thức trong năm 2012 vẫn khá lớn, lạm phát tuy giảmnhưng vẫn còn cao, tăng trưởng kinh tế chậm lại, thị trường chứng khoán quốc tếbiến động mạnh. Tuy nhiên vẫn có thể tận dụng những điểm sáng và chính sách hợplý để tìm “cửa” làm ăn trong bóng tối.
Trong năm 2012, trọng tâm sẽ đi sâu váo tái cấu trúc thị trường chứng khoán,trong đó xoay quanh 4 vấn đề gồm tái cấu trúc các trung gian tài chính, thịtrường hàng hóa, cầu đầu tư và các công ty chứng khoán. Ủy ban Chứng khoán đãchuẩn bị xong đề án tái cấu trúc thị trường chứng khoán. Theo đó, đề án này có 4nội dung trọng tâm để tái cấu trúc kênh chứng khoán, bao gồm tái cấu trúc côngty chứng khoán, tái cấu trúc các trung gian tài chính (hợp nhất 2 sở giao dịchThành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội), tái cấu trúc hàng hóa và tái cấu trúc cơ sởcác nhà đầu tư.
Theo ông Sơn, Việt Nam cần có một sở giao dịch chứng khoán thống nhất nhưng cầncó thời gian và công nghệ kéo dài từ 2-3 năm vì còn phải phát triển mảng thịtrường phái sinh. Hiện tại, sở giao dịch Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội hoạtđộng không có gì khác, cũng niêm yết cổ phiếu và doanh nghiệp có thể lựa chọnmột trong 2 sàn. Do đó, trong đề án tái cấu trúc thị trường cho phép cơ cấu lạicòn một sở giao dịch chứng khoán thống nhất bao gồm một thị trường cổ phiếu, mộtthị trường trái phiếu và một thị trường công cụ phái sinh. Thị trường cổ phiếusẽ đặt tại Thành phố Hồ Chí Minh và 2 thị trường còn lại đặt tại Hà Nội.
Về việc cấu trúc lại thị trường hàng hóa, trước kia thị trường chứng khoán ViệtNam theo chiều rộng, các công ty vào sàn càng nhiều càng tốt nhưng bây giờ khidoanh nghiệp vào sàn cần được nâng cấp tiêu chuẩn niêm yết để tạo ra dòng hànghóa tốt cho thị trường. Hoàn thiện các khung pháp lý, thể chế… để tạo minh bạchcho thị trường. Vì cứ như điều kiện hiện nay doanh nghiệp rất khó huy động cácnguồn vốn trong nước nên nhiều doanh nghiệp Việt Nam huy động vốn và niêm yếttrên sàn quốc tế./.