Sau cột mốc lịch sử được Tổ chức FTSE Russell nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp, chứng khoán Việt Nam đứng trước yêu cầu cấp thiết về việc nâng cao chuẩn mực quản trị công ty để định vị lại vị thế, củng cố niềm tin và thu hút dòng vốn đầu tư chất lượng cao.
Nâng hạng chưa phải là đích đến
Sự kiện thị trường chứng khoán Việt Nam được FTSE Russell chính thức nâng hạng vào ngày 8/10/2025 là một sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực cải cách kéo dài. Tuy nhiên, đây mới chỉ là bước khởi đầu cho một giai đoạn phát triển cao hơn, đòi hỏi sự minh bạch và hiệu quả vượt trội.
Hiện, thị trường chứng khoán Việt Nam đang trở nên hấp dẫn và có khả năng thu hút một lượng vốn đáng kể từ các quỹ đầu tư quốc tế, nhìn chung được dự báo có thể lên đến 3-5 tỷ USD trong ngắn hạn sau khi chính thức nâng hạng và trong dài hạn có thể lên tới 25 tỷ USD vào 2030 khi có cả tổ chức FTSE Russell và MSCI cùng tham gia. Tuy nhiên, việc vận hành thị trường mới nổi cũng đặt ra những yêu cầu cao hơn trong việc phát triển thị trường vốn theo chiều sâu, đa dạng sở hữu, gia tăng sở hữu của các nhà đầu tư tổ chức, các quỹ đầu tư quốc tế, tiếp tục nâng cao giá trị và sức hút của doanh nghiệp niêm yết.
Tuy nhiên, tại Diễn đàn Thường niên về Quản trị Công ty lần thứ 8 (AF8) do Viện Thành viên Hội đồng Quản trị Việt Nam (VIOD) phối hợp cùng Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) và các đối tác quốc tế tổ chức gần đây, các chuyên gia đã chỉ ra một thực tế đáng chú ý. Đó là khoảng cách về chất lượng quản trị công ty của doanh nghiệp Việt Nam so với các nước trong khu vực vẫn còn đáng kể. Kết quả đánh giá theo Thẻ điểm quản trị công ty ASEAN (ACGS) đã cho thấy điểm số trung bình của các doanh nghiệp Việt Nam chưa đạt mức bình quân chung của khu vực và đáng lo ngại hơn, chưa có doanh nghiệp nào được công nhận là “Tài sản ASEAN” (ASEAN Asset Class) – một danh hiệu dành cho các công ty niêm yết có thực hành quản trị xuất sắc.
Trước thực trạng này, ông Phan Lê Thành Long, Tổng Giám đốc VIOD cho biết một chiến lược cụ thể đã được vạch ra với Sáng kiến “ACGS20 – Khát vọng vươn tầm khu vực”. Sáng kiến tập trung vào 20 doanh nghiệp tiên phong, có cam kết mạnh mẽ từ hội đồng quản trị và có điểm đánh giá năm 2024 cao hơn 1,5 lần so với mặt bằng chung.
Theo ông Phan Lê Thành Long, mục tiêu đến năm 2026, Việt Nam sẽ có 3-5 doanh nghiệp đạt chuẩn “Tài sản ASEAN”. Con số tiếp tục được kỳ vọng sẽ tăng lên 10-15 doanh nghiệp vào năm 2030 đồng thời có 3-5 doanh nghiệp lọt vào TOP 50 công ty có quản trị công ty tốt nhất khu vực. Ông Long nhấn mạnh việc đạt được danh hiệu này không chỉ là con dấu uy tín quốc tế mà còn mở ra cơ hội tiếp cận các nguồn vốn lớn từ các định chế tài chính toàn cầu.
Khẳng định việc nâng hạng không phải là đích đến mà là khởi đầu cho giai đoạn phát triển mới với yêu cầu cao hơn về minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư. Bà Vũ Thị Chân Phương, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) nhấn mạnh kinh nghiệm quốc tế đã chứng minh rằng những thị trường có chuẩn mực quản trị tốt luôn là điểm đến ưu tiên của dòng vốn dài hạn.
Bà cho biết, dù đã có những bước tiến quan trọng, khoảng cách về điểm số quản trị công ty ASEAN đặt ra yêu cầu cấp thiết rằng doanh nghiệp Việt Nam cần tiếp tục nâng chuẩn để đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư quốc tế. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Chủ tịch SSC chia sẻ cơ quan quản lý sẽ tập trung vào các định hướng lớn trong thời gian tới. Cụ thể là hoàn thiện khung pháp lý về quản trị công ty theo chuẩn mực OECD, nâng cao yêu cầu công bố thông tin, đặc biệt trong lĩnh vực quản trị rủi ro và Môi trường-Xã hội-Quản trị (ESG) đồng thời tăng cường đào tạo cho hội đồng quản trị và ban điều hành các công ty đại chúng.
“Mục tiêu của chúng tôi là hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi từ mô hình ‘tuân thủ’ sang ‘thực hành quản trị hiệu quả, minh bạch và bền vững’, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh và thu hút dòng vốn chất lượng cao,” bà Phương nói.
Xu hướng không thể đảo ngược
Nhìn từ góc độ quốc tế, xu hướng tập trung vào quản trị công ty hiệu quả và bền vững đang ngày càng trở nên rõ nét. Bà Alejandra Medina, Quản lý Chương trình Quản trị Công ty khu vực châu Á của OECD, chia sẻ dữ liệu từ 52 quốc gia cho thấy tính bền vững đã trở thành trọng tâm trong quản trị doanh nghiệp.
“Có tới 79% các quốc gia đã luật hóa các quy định bắt buộc về công bố thông tin phát triển bền vững. Song song đó, vai trò của hội đồng quản trị trong giám sát rủi ro và đảm bảo tính độc lập đang được thắt chặt hơn bao giờ hết,” bà Medina thông tin.
Bổ sung thêm thông tin, bà Nguyễn Hồng Giang, Quản lý Chương trình Cấp cao của Cục Kinh tế Liên bang Thụy Sỹ (SECO), cho biết trong bối cảnh thị trường ngày càng kết nối và cạnh tranh, quản trị công ty hiệu quả là yếu tố sống còn. Theo bà, các nhà đầu tư hiện nay nhận ra rằng hiệu quả tài chính không chỉ đến từ sản phẩm tốt, mà còn gắn liền với các hoạt động quản trị vững mạnh, nhấn mạnh vào trách nhiệm giải trình, minh bạch và bền vững.
Về vấn đề này, bà Nguyễn Hồng Giang cũng khẳng định cam kết của Thụy Sỹ trong việc hỗ trợ Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nâng cao năng lực quản trị công ty, coi đây là nền tảng để mở khóa tiềm năng, tạo ra một môi trường kinh doanh được tôn trọng trên toàn cầu.
Nỗ lực cải thiện quản trị công ty của Việt Nam diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế được dự báo có triển vọng tăng trưởng rất mạnh mẽ. Báo cáo của ông Michael Kokalari, Kinh tế trưởng của VinaCapital, đưa ra những con số lạc quan với dự báo tăng trưởng GDP có thể đạt 7,5% trong năm 2025 và 8% vào năm 2026. Theo ông, động lực chính cho sự tăng trưởng này đến từ sự phục hồi của xuất khẩu, du lịch và đặc biệt là làn sóng đầu tư khổng lồ vào hạ tầng với các dự án trọng điểm như đường sắt cao tốc Bắc - Nam và sân bay Long Thành sẽ được triển khai mạnh mẽ.
Tuy nhiên, ông Kokalari cũng chỉ ra thách thức dài hạn là nền kinh tế nội địa cần nâng cao hiệu quả. Ông cho rằng Việt Nam cần thực hiện một cuộc cải cách “Đổi Mới 2.0”, tập trung vào việc tinh gọn bộ máy nhà nước và thúc đẩy mạnh mẽ khu vực kinh tế tư nhân để duy trì đà tăng trưởng bền vững.
Bức tranh kinh tế tích cực này chính là đòn bẩy, tạo ra cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam tận dụng, thực hiện những bước đột phá trong quản trị. Nếu làm tốt, các doanh nghiệp không chỉ củng cố vị thế trong nước mà còn đủ sức cạnh tranh sòng phẳng để thu hút dòng vốn quốc tế đang tìm đến các thị trường mới nổi đầy tiềm năng như Việt Nam.
Năm 2025 đánh dấu 25 năm hình thành và phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam – Một chặng đường tạo nền tảng vững chắc để đón bắt cơ hội và mở ra dư địa tăng trưởng cho năm 2026.
Hai điểm nhấn lớn trong năm 2025 là Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân và công bố của FTSE Russell công nhận Việt Nam đủ điều kiện vào “đường đua” nâng cấp lên thị trường mới nổi với mốc thời gian chính thức vào 21/9/2026.