(Nguồn: pinterest.com) Căng thẳng quan hệ giữa Ankara và Moskva vừa tăng thêm một nấc. Ngày 12/4, Nga đã thông báo ngừng các chuyến bay đến Thổ Nhĩ Kỳ kể từ ngày 15/4-1/6/2021.
Moskva viện dẫn lý do tình hình dịch bệnh COVID-19 tại Thổ Nhĩ Kỳ đã đạt đến mức kỷ lục hơn 60.000 ca nhiễm mới mỗi ngày.
Giới phân tích cho rằng ẩn sau quyết định này của Nga còn có một mục tiêu chính trị: Moskva lo lắng trước khả năng Thổ Nhĩ Kỳ và Ukraine xích lại gần nhau.
Cùng bàn về vấn đề này, một bài viết trên trang mạng tờ Arab News cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ có nhiều lý do để ủng hộ Ukraine mặc dù Ankara muốn tạo quan hệ cân bằng với cả Nga và phương Tây.
Nga-Thổ băng giá
Thông báo trên là một đòn giáng nặng vào Thổ Nhĩ Kỳ vốn trông cậy nhiều vào nguồn khách tham quan Nga để hồi phục ngành du lịch và có thêm nguồn thu ngoại tệ cho đất nước hiện đang lâm vào một cuộc khủng hoảng tiền tệ.
Số liệu thống kê năm 2020 cho thấy Nga cung cấp đến gần 2,1 triệu du khách cho ngành du lịch Thổ Nhĩ Kỳ.
[Những diễn biến mới trong cuộc đối đầu giữa Nga và Ukraine]
Tuy nhiên, tờ L’Orient-Le Jour lưu ý rằng Nga đưa ra thông báo trên chỉ hai ngày sau chuyến công du Thổ Nhĩ Kỳ của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, nhằm đánh dấu 10 năm quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước.
Theo trang mạng của Arab News, bất chấp quan ngại của Moskva, tuyên bố chung sau cuộc gặp giữa Tổng thống Ukraine và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã đề cập những vấn đề chọc giận Nga. Tuyên bố chung này đã đề cập bốn lần việc "Nga sáp nhập Crimea."
Theo Arab News, trên thực tế, số ca lây nhiễm COVID-19 tại Thổ Nhĩ Kỳ đã gia tăng mạnh trong nhiều tuần qua.
Sự lựa chọn thời điểm tung ra tuyên bố trên đã phát đi thông điệp cứng rắn của Moskva đối với Ankara.
Quan hệ Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ ngày một khăng khít càng làm cho Nga lo lắng về sự can dự ngày càng lớn của Thổ Nhĩ Kỳ vào những vùng “sân sau” truyền thống của Nga.
Theo giới chuyên gia, chính cuộc xung đột ở vùng Donbass và việc Nga cho sáp nhập bán đảo Crimea là những nền tảng đầu tiên, tạo cơ hội cho Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ thiết lập quan hệ bang giao ngay từ đầu cuộc khủng hoảng giữa Nga và Ukraine.
Khi bị mất lãnh thổ, chính quyền Kiev đã lao vào một cuộc tìm kiếm các đối tác và đồng minh có khả năng làm đối trọng với Nga.
Nỗi lo của Moskva
Ông Igor Delanoe, chuyên gia về các vấn đề chiến lược tại Biển Đen thuộc Đài Quan sát Pháp-Nga, từng nhận xét rằng với “quyết định sáp nhập bán đảo Crimea, gia cố bán đảo và hiện đại Hạm đội Biển Đen, Ankara xem đó là một hình thức siết chặt vòng vây của Nga.”
Do vậy, đối với Thổ Nhĩ Kỳ, "việc xích lại gần với Ukraine cho thấy một kiểu logic giải vây, một đòn bẩy để làm thay đổi vị thế của Thổ Nhĩ Kỳ trong nhiều hồ sơ khác."
Giờ đây, trong bối cảnh căng thẳng gia tăng tại vùng biên giới Ukraine, nguy cơ Thổ Nhĩ Kỳ can dự vào vùng chiến sự Donbass ngày càng lớn.
Quyết định ngưng các chuyến bay đến Thổ Nhĩ Kỳ là một đòn cảnh cáo nhắm vào khả năng Ankara hậu thuẫn Kiev dưới hình thức bán phương tiện bay chiến đấu không người lái Bayraktar TB2.
Đây chính là vấn đề khiến Moskva lo lắng nhiều nhất, khi tin rằng loại vũ khí này sẽ sớm được sử dụng để chống lại phe ly khai ở phía Đông Ukraine như vùng Donetsk và Louhansk vốn được Nga hậu thuẫn.
Tổng thống Ukraine cũng không quên rằng lợi thế đáng gờm của những thiết bị bay không người lái do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất, đã mang lại thắng lợi cho Azerbaijan trong cuộc chiến giành quyền kiểm soát Thượng Karabakh diễn ra vào mùa Thu 2020.
Chính vì những ưu điểm này mà Kiev muốn sở hữu nhiều hơn những chiếc Bayraktar TB2 và củng cố hợp tác quân sự với Ankara.
Theo Le Monde, một điểm khác cũng khiến Nga lo ngại không kém: Mối quan hệ hợp tác đối tác chiến lược giữa Ankara và Kiev, nhất là trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng ngày càng chặt chẽ.
Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ thành lập một tập đoàn sản xuất vũ khí chung mang tên “Black Sea Shield” để chế tạo loại phương tiện bay không người lái khác như Akinci có khả năng mang vũ khí, bay cao hơn, có kết nối với mạng dữ liệu từ vệ tinh và có khả năng tự hành trong vòng 5 giờ.
Ankara và Kiev còn có những dự án chung khác như sản xuất tên lửa, hệ thống ra-đa và dẫn đường tên lửa.
Tóm lại, việc xuất khẩu các sản phẩm công nghiệp vũ khí quốc phòng giúp Tổng thống Erdogan ngày càng củng cố tầm ảnh hưởng của Thổ Nhĩ Kỳ trong khu vực.
Hơn nữa, theo quan điểm của nhà nghiên cứu Thổ Nhĩ Kỳ, ông Bilgehan Ozturk, quỹ SETA, một cơ quan tham vấn có trụ sở tại Thổ Nhĩ Kỳ, nổi tiếng thân chính phủ, ngay từ đầu cuộc xung đột, quan điểm của Ankara đối với cuộc xung đột tại phía Đông Ukraine là luôn nhất quán.
Trả lời tờ L’Orient-Le Jour, ông lưu ý quan hệ giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ chưa bao giờ là “màu hồng”, kể cả khi Ankara đặt mua tên lửa S-400 của Nga, bất chấp sự phản đối của các đồng minh trong khối NATO.
Cùng quan điểm này, Reuters ghi nhận rằng mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ thúc đẩy hợp tác gần gũi với Nga liên quan các cuộc xung đột ở Syria, Libya hay Nagorno-Karabakh, cùng với lĩnh vực năng lượng và quốc phòng, song Ankara đã chỉ trích hành động sáp nhập Crimea và ủng hộ sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine.
Đặc biệt, Ankara luôn tỏ thái độ ủng hộ Kiev gia nhập khối liên minh quân sự NATO.
Theo ông Ozturk, hai cường quốc này là “những đối thủ khốc liệt, cạnh tranh thậm chí là kẻ thù lẫn nhau” trong nhiều mặt trận từ Syria, Libya cho đến Thượng Karabakh.
Ông nói: “Lợi ích của Thổ Nhĩ Kỳ là làm sao cân bằng ảnh hưởng của Nga tại Biển Đen, với sự hỗ trợ của NATO, và ngăn chặn Nga bành trướng ảnh hưởng nhiều hơn nữa.”
Do vậy, theo nhận định của nhà nghiên cứu này, quyết định ngừng các chuyến bay đến Thổ Nhĩ Kỳ, chính là một đòn cảnh cáo: “Moskva bày tỏ quan ngại về khả năng can dự tiềm tàng của Thổ Nhĩ Kỳ tại Donbass và tìm cách răn đe nước này bằng cách gây thiệt hại nền kinh tế đất nước."
Ankara có lý do để ủng hộ Kiev?
Theo Arabnews, tình hình ngày càng phức tạp hơn khi Mỹ quyết định điều hai tàu chiến đến Biển Đen.
Đáp lại, Nga cũng điều 15 tàu chiến từ hạm đội biển Caspi của Nga đến Biển Đen. Những động thái này làm "nóng" bầu không khí xung đội ngoài khơi bờ biển Ukraine. Nếu căng thẳng gia tăng hơn nữa, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ rơi vào tình thế hết sức khó khăn, phải chọn bên giữa Nga hay Ukrane.
Trước đó, hôm 15/4, hãng tin Reuters dẫn lời Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu khẳng định Ankara không chọn bên giữa Ukraine và Nga đồng thời ủng hộ một giải pháp ngoại giao cho cuộc xung đột hiện nay.
Tuy nhiên, bài viết trên Arab News cho rằng Ankara có hơn một lý do để ủng hộ Kiev.
Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu. (Ảnh: AFP/TTXVN) Thứ nhất, khi ủng hộ Ukraine, Thổ Nhĩ Kỳ chứng minh họ đang về phe với cộng đồng quốc tế vốn coi việc Nga sáp nhập Crimea là hành động vi phạm luật quốc tế.
Thứ hai, khi Thổ Nhĩ Kỳ hợp tác với Ukraine về lĩnh vực quốc phòng trong bối cảnh nhiều đồng minh của Ankara thuộc NATO từ chối bán thiết bị hiện đại để chế tạo thiết bị bay không người lái cho Kiev, thì sự từ chối này sẽ mở cơ hội để Ankara kiếm lời và phát triển ngành quốc phòng của mình bằng cách hợp tác với các nước như Ukraine.
Thứ ba, Thổ Nhĩ Kỳ muốn duy trì quan hệ tốt đẹp với cả Nga và "gia đình châu Âu-Đại Tây Dương". Tuy nhiên, nỗ lực này đòi hỏi năng lực ngoại giao khéo léo.
Vì vậy, vẫn còn phải chờ xem liệu Ankara có thể tạo được thế cân bằng trong cuộc xung đột Nga-Ukraine mà không làm tổn thương Moskva hay không./.
