Ảnh minh họa. (Nguồn: TTXVN) Một loạt khoản phụ phí theo cước vận tải biển của các hãng tàu như phí dịch vụ xếp dỡ container, phí lưu bãi, phí mất cân bằng container… theo đánh giá của cơ quan chức năng là "chưa minh bạch" và cao hơn nhiều so với thực tế.
Những đánh giá này vừa được Bộ Tài chính đưa ra trong "Báo cáo kết quả kiểm tra phụ phí theo cước vận tải biển" gửi Thủ tướng Chính phủ. Đây là kết quả kiểm tra tại 20 công ty là đại diện, đại lý độc quyền tại Việt Nam của các hãng tàu tham gia vận tải biển quốc tế trong thời gian kiểm tra là năm 2013-2014.
Theo kết quả, tại Việt Nam, các hãng tàu thu của các doanh nghiệp gần 70 loại phụ phí các loại, trung bình mỗi hãng thu khoảng 14, 15 loại phí, cá biệt có hãng thu tới 47 loại phí.
Trong số những khoản phí trên, phụ phí xếp dỡ container là khoản chiếm tỷ trọng lớn, khoảng 49,69% trên tổng số. Tuy nhiên, đây cũng là khoản theo Bộ Tài chính là có sự chênh lệch lớn giữa các hãng tàu và dịch vụ xếp dỡ cảng biển thực tế tại Việt Nam.
Cụ thể, mức phụ phí này các hãng tàu thu của doanh nghiệp Việt Nam trung bình từ 88-131,5 USD/container. Trong khi ấy, mức chi trả cho dịch vụ xếp dỡ hiện tại ở cảng biển Việt Nam chỉ khoảng 46,1-69,1 USD/container.
Như vậy, theo thống kê, phí xếp dỡ container hãng tàu thu cao hơn so với mức các đơn vị này chi trả cho cảng biển là trên 90%.
Theo giải trình các hãng tàu, nguyên nhân chênh lệch là do ngoài các chi phí trực tiếp phải trả cho cảng biển, các hãng tàu còn phải trả cho các cảng trung gian liên quan tới xếp dỡ container và các chi phí khác trên cả hành trình.
Tuy vậy, đại diện Bộ Tài chính vẫn nhận định: "Việc thu phí xếp dỡ cao hơn so với thực tế phải trả cho cảng biển tại Việt Nam theo giải trình của các công ty là chưa có cơ sở. Mức thu lại quá cao so với thực tế phải trả ở cảng Việt Nam."
Cũng qua kiểm tra, báo cáo của Bộ Tài chính cũng cho rằng, với các khoản phụ phí khác như: phụ phí biến động giá nhiên liệu, phụ phí mất cân bằng container, phụ phí biến động tỷ giá, phụ phí bảo dưỡng và sửa chữa container, phụ phí vệ sinh, có tình trạng "chưa minh bạch trong việc áp dụng các mức phí."
Điều này theo cơ quan chức năng là do các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam chủ yếu áp dụng hình thức mua giá CIF, tức là giá tại cửa khẩu của bên nhập khẩu, đã bao gồm chi phí bảo hiểm, vận chuyển hàng hóa tới cửa khẩu của bên nhập khẩu. Như vậy, đối tác nước ngoài là đơn vị có quyền thuê, chỉ định hãng tàu vận chuyển, công ty giao nhận.
"Để nhận được hàng, các doanh nghiệp Việt Nam phải chấp nhận chi trả các khoản phụ phí theo mức thu mà hãng tàu hoặc công ty giao vận áp đặt mà không được quyền đám phán, thỏa thuận," Bộ Tài chính đánh giá.
Ngoài ra, theo cơ quan chức năng, tại Việt Nam, phụ phí theo cước vận tải biển không thuộc danh mục "Biểu mức thu phí, lệ phí hàng hải." Các khoản phụ phí này cũng chưa thuộc danh mục hàng bình ổn giá của Luật giá. Việc thu các khoản trên hiện vẫn do các hãng tàu nước ngoài đặt ra mà chưa có sự kiểm soát của cơ quan quản lý Nhà nước.
Dẫn kinh nghiệm quốc tế, báo cáo của ngành tài chính cho hay, trên thế giới, một số nước như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản đã có hệ thống quản lý Nhà nước với các khoản phụ phí theo cước vận tải biển.
Tại Mỹ, các doanh nghiệp phải đăng ký danh mục các phụ phí thu với cơ quan Nhà nước, nếu thu bất hợp lý, không giải trình được thì sẽ không được áp dụng. Trung Quốc thì xây dựng sàn giao dịch cước vận tải biển, trong đó các loại phụ phí được công khai minh bạch trên sàn để các đơn vị có thể biết và so sánh trước khi quyết định.
Qua đó, đại diện Bộ Tài chính kiến nghị các cơ quan chức năng ban hành có đề xuất ban hành quy định về danh mục, quy trình kê khai, đối tượng kê khai với cước vận tải biển và phụ cước vận tải biển vào Luật hàng hải Việt Nam. Điều này theo ngành tài chính nhằm công khai, minh bạch, giúp doanh nghiệp xuất nhập khẩu có đủ thông tin trong đàm phán với đối tác nước ngoài và đảm bảo quản lý của Nhà nước.
Ngoài ra, Bộ Tài chính cũng kiến nghị các bộ, hiệp hội tham khảo kinh nghiệm quốc tế để từng bước thay đổi phương thức xuất nhập khẩu khác để doanh nghiệp có quyền đám phán về giá cước và mức thu phụ phí./.
Tổng số tiền thu trong năm 2013 và 2014 bao gồm cước vận tải và các khoản phụ phí các công ty đại lý thu hộ cho hãng tàu là trên 77.115 tỷ đồng, trong đó riêng các loại phụ phí là hơn 26.561 tỷ đồng. Trong số này, phí dịch vụ xếp dỡ container là trên 13.197 tỷ đồng (49,69%), phụ phí xăng dầu là hơn 5.447 tỷ đồng (20,51%), phí chứng từ là khoảng 1.341 tỷ đồng (5,05%)...
