Thời hạn Brexit đang đến gần, nhưng tương lai vẫn còn mờ mịt. Báo The Straits Times ngày 3/10 đã có bài phân tích về vấn đề này với nội dung xoay quanh đề xuất mới nhất của Thủ tướng Anh Boris Johnson về một thỏa thuận mang tính thỏa hiệp cho cuộc chia tay giữa Anh và Liên minh châu Âu (EU) vào cuối tháng này.
Ngày 2/10, Thủ tướng Boris Johnson đã đưa ra một đề nghị mới để tìm kiếm một thỏa thuận với châu Âu về Brexit.
Ông đã gửi hai tài liệu đến Ủy ban châu Âu: Một bức thư cho Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker và một bản ghi chú phác họa một thỏa thuận chia tay mới, thay thế cho thỏa thuận trước đây của bà Theresa May.
Ông Boris Johnson kêu gọi EU thỏa hiệp vì đây là đề nghị cuối cùng của ông. Châu Âu phải nhanh chóng quyết định trước cuộc họp thượng đỉnh ngày 17-18/10.
Mặc dù vậy, theo thông tín viên RFI tại Brussels Pierre Bénazet, đề nghị mới này không hoàn toàn thuyết phục được châu Âu.
Đối với EU, đề xuất của Anh ít ra có điểm lợi là đã trả lời yêu cầu thúc bách từ sau khi bà Theresa May từ nhiệm, tức là một đề nghị bằng văn bản, có thể chuyển thành văn bản pháp lý và có thể thực hiện được.
Châu Âu cũng đã đón nhận một cách tích cực việc là từ nay có thể làm việc trên một đề nghị cụ thể.
Đề xuất của Thủ tướng Johnson dường như đã bị các quan chức EU bác bỏ ngay trước khi tất cả các nước thành viên có thời gian nghiên cứu nội dung.
[Thủ tướng Anh Boris Johnson cảnh báo sẽ không trì hoãn Brexit]
Ông Johnson đã tìm cách giải quyết trở ngại lớn nhất trong các cuộc đàm phán, đó là những lo sợ về việc thiết lập một đường biên giới được kiểm soát chặt chẽ giữa Cộng hòa Ireland và Bắc Ireland, bằng việc đề nghị duy trì Bắc Ireland là một phần trong khuôn khổ thương mại của EU trong một giai đoạn dài sau khi Anh rời khỏi EU.
Tuy nhiên, bà Helen McEntee, Bộ trưởng phụ trách các vấn đề châu Âu của Ireland, đã nhanh chóng đáp lại rằng các kế hoạch này sẽ không được chấp nhận.
Cách đây hơn 2 thập kỷ, Chính quyền Anh và Ireland đã ký kết một thỏa thuận nhằm chấm dứt nhiều năm bạo lực giữa người thiểu số Thiên chúa giáo và người Tin lành chiếm đa số ở Bắc Ireland.
Tuy nhiên, thỏa thuận 21 năm tuổi này lại đang bị đe dọa bởi Brexit, do việc Anh tách khỏi EU chắc chắn đồng nghĩa với việc thiết lập sự kiểm soát biên giới với Ireland.
Một lựa chọn cho vấn đề này là Bắc Ireland vẫn là một phần của thị trường chung EU để không có sự kiểm soát đối với hàng hóa và dịch vụ qua biên giới.
Tuy nhiên, lựa chọn này đã bị những người Tin lành ở Bắc Ireland bác bỏ, với những lo ngại rằng một thỏa thuận như vậy sẽ dần dần tách Bắc Ireland khỏi phần còn lại của nước Anh.
Một lựa chọn khác là giữ toàn bộ nước Anh trong thị trường chung châu Âu sau Brexit. Tuy nhiên, lựa chọn này đã bị những người theo chủ nghĩa hoài nghi châu Âu ở London bác bỏ, bởi họ coi giải pháp đó về cơ bản chẳng khác gì tiếp tục ở lại EU dưới một cái tên khác.
Bà Theresa May, người tiền nhiệm của Thủ tướng Boris Johnson, đã đàm phán một thỏa thuận theo đó toàn bộ nước Anh sẽ rời khỏi thị trường chung EU, nhưng Chính quyền của nước Cộng hòa Ireland có thể được đảm bảo rằng EU sẽ không ký bất kỳ thỏa thuận thương mại dài hạn nào với Anh cho đến khi người Ireland hài lòng với việc không có sự kiểm soát biên giới nào tồn tại ở Bắc Ireland.
Đối với các nhà đàm phán EU, sự thỏa hiệp này - còn gọi là điều khoản “chốt chặn" ("backstop”) - có vẻ hợp lý.
Tuy nhiên, nhiều nghị sỹ Anh lại không ủng hộ điều khoản này, bởi họ cho rằng kế hoạch “backstop” có thể đem lại cho Ireland khả năng đòi hỏi bất kỳ sự thỏa hiệp nào từ Anh trong những năm tới.
Do đó, điều khoản “backstop” là lý do chính dẫn tới sự sụp đổ của Chính quyền của bà May.
Ông Boris Johnson, lên nắm quyền từ tháng Bảy, giờ đây đưa ra một thỏa thuận mới là đưa toàn bộ nước Anh, kể cả Bắc Ireland, ra khỏi EU vào cuối tháng này.
Điều đó có nghĩa là các trạm hải quan ở biên giới giữa Ireland và Bắc Ireland sẽ được dựng lên. Tuy nhiên, ông đã đề xuất giữ Bắc Ireland trong khuôn khổ điều tiết thương mại của EU đến năm 2025 để gần như không cần thiết lập các trạm hải quan.
Ông Johnson lập luận trong thời gian này, Anh và Ireland có thể giải quyết song phương những bất đồng giữa họ nhằm duy trì một đường biên giới nhìn chung là vô hình.
Nhà lãnh đạo Anh cũng đề xuất không thiết lập các trạm hải quan ở đường biên giới thực để tạo điều kiện luân chuyển dòng người tự do.
Tuy nhiên, thỏa thuận này có thể không được người Ireland chấp nhận, bởi Dublin chưa bao giờ có được lợi thế đòn bẩy đối với Anh như tại thời điểm hiện nay bằng việc đàm phán thông qua EU.
Điều ông Johnson hy vọng là bằng việc đưa ra cách thức thoát khỏi thế bế tắc ngoại giao hiện nay, các nước EU khác, đặc biệt là Đức, có thể mong muốn đạt được sự đồng thuận trong vấn đề này thông qua việc thúc đẩy Ireland chấp nhận thỏa thuận. Tuy nhiên, những cơ hội cho điều này là rất nhỏ.
Một số nhà lãnh đạo EU tin rằng không cần đưa ra bất kỳ sự nhượng bộ nào với London cho tới khi cuộc tổng tuyển cử mới được tổ chức. Cuộc tổng tuyển cử này có khả năng diễn ra vào cuối năm.
Và không nước thành viên nào trong EU dường như sẵn sàng hy sinh những lợi ích quốc gia then chốt của Ireland để làm hài lòng đất nước đã quyết định rời khỏi EU./.