Tên lửa Falcon 9 mang theo vệ tinh Anasis-II - vệ tinh liên lạc quân sự đầu tiên của Hàn Quốc, cất cánh tại Trung tâm Vũ trụ Kennedy ở Florida (Mỹ). Ảnh minh họa. (Nguồn: koreabizwire.com) Chính sách đổi mới khoa học công nghệ của tân Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk-yeol hướng đến mục tiêu đưa Hàn Quốc trở thành một trong năm quốc gia dẫn đầu thế giới về công nghệ cao và một trong bảy cường quốc không gian vào năm 2035.
Đánh giá về chủ trương này, Giáo sư Yeongja Bae thuộc khoa Khoa học Chính trị và Quan hệ Quốc tế, Đại học Konkuk đã có bài viết với nội dung chi tiết như sau:
Cạnh tranh giành quyền bá chủ công nghệ Mỹ-Trung và những thay đổi trong môi trường đổi mới toàn cầu
Chính phủ mới ở Hàn Quốc đang phải đối mặt với nhiều thách thức cần vượt qua trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang tăng tốc, sự cạnh tranh bá chủ công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc diễn ra quyết liệt và tình hình dịch COVID-19 vẫn tiếp diễn.
Khi khoa học và công nghệ được coi là nền tảng cho tăng trưởng kinh tế cũng như là tài sản ngoại giao quan trọng đối với an ninh quốc gia, thì chính sách khoa học và công nghệ càng được quan tâm hơn bao giờ hết.
Các chính phủ tiền nhiệm ở Hàn Quốc đã thực hiện nhiều chính sách khác nhau để tăng cường khả năng đổi mới khoa học và công nghệ của Hàn Quốc. Chính vì thế, chính phủ mới cần tìm kiếm và thiết lập các chính sách khoa học và công nghệ có thể đáp ứng nhận thức rằng môi trường cho đổi mới khoa học và công nghệ đang thay đổi hết sức nhanh chóng.
Trong vài thập kỷ qua, tăng trưởng kinh tế và khả năng đổi mới công nghệ của Hàn Quốc đã được củng cố trong trật tự thương mại tự do và hệ thống đổi mới toàn cầu mở do Mỹ dẫn đầu. Trong sự di chuyển tương đối tự do của nguồn vốn, hàng hóa và nhân lực, hàng hóa được xuất khẩu, nhân lực được đào tạo và nuôi dưỡng trong khi các kỹ năng khác được thu nạp.
Dưới thời chính quyền của cựu Tổng thống Donald Trump, xung đột giữa Mỹ và Trung Quốc về các công nghệ tiên tiến như chất bán dẫn, mạng viễn thông 5G và trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng gia tăng. Do những biện pháp hạn chế cạnh tranh của Mỹ, một quan điểm địa chính trị bắt đầu can thiệp vào dòng hàng hóa, vốn và nhân lực mà trước đó chúng tự do di chuyển qua biên giới quốc gia theo logic thị trường.
[Hàn Quốc dẫn đầu về kinh tế không tiếp xúc nhờ sức mạnh 5G vượt trội]
Khi cách tiếp cận địa chính trị đối với thương mại, đầu tư, sản xuất và đổi mới trở nên thống trị và khoa học và công nghệ nổi lên như một nhân tố chính trong địa chính trị, chính sách đổi mới khoa học và công nghệ của Hàn Quốc cũng không có lựa chọn nào khác ngoài việc phải cân nhắc yếu tố này.
Các chính sách đổi mới khoa học và công nghệ hiện hành, được thực hiện dựa trên logic của thị trường tự do và mở, cần phải được rà soát và tích hợp trong khuôn khổ các quan điểm kinh tế cũng như đối ngoại, quốc phòng và an ninh mới.
Phối hợp an ninh kinh tế và chuỗi cung ứng đổi mới khoa học và công nghệ
Các vấn đề kinh tế và an ninh đang nổi lên do sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc cùng với sự lây truyền dịch bệnh của đại dịch COVID-19. Trước đây, an ninh kinh tế được hiểu là nhu cầu hỗ trợ sinh kế cho tầng lớp thu nhập thấp để duy trì ổn định trật tự xã hội, hoặc nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng và ổn định là nền tảng chính của an ninh quốc gia.
Với cuộc cạnh tranh công nghệ Mỹ-Trung và cuộc xung đột Nga-Ukraine đang diễn ra, an ninh kinh tế chủ yếu được thảo luận xung quanh sự ổn định của chuỗi cung ứng và kiểm soát xuất khẩu. Khi Mỹ tích cực áp dụng các chính sách kinh tế và an ninh để kiềm chế Trung Quốc và Nga, các quốc gia khác không có lựa chọn nào khác ngoài hành động tương ứng.
Nhìn khái lược, các vấn đề kinh tế và an ninh có những đặc điểm phức tạp trong đó các lĩnh vực khác nhau như chuỗi cung ứng, công nghệ, thương mại, đầu tư, quốc phòng mạng, đối ngoại và y tế có mối liên hệ chặt chẽ với nhau trên quan điểm an ninh quốc gia.
Với Mỹ, các vấn đề kinh tế và an ninh lớn bao gồm các hạn chế đối với hoạt động mua bán và sáp nhập của các công ty công nghệ cao trong nước, hạn chế xuất khẩu công nghệ công nghệ cao, hạn chế trao đổi nhân viên nghiên cứu, đảm bảo sự ổn định của chuỗi cung ứng cho các ngành chiến lược như như pin bán dẫn, tăng đầu tư vào công nghệ cao trong nước và củng cố các liên minh bao gồm công nghệ và giá trị.
Đặc biệt, Bộ Quốc phòng Mỹ còn đưa các lĩnh vực công nghệ không chỉ bao gồm các công nghệ liên quan trực tiếp đến ngành công nghiệp vũ khí và quốc phòng, mà còn cả các công nghệ cơ bản và mới nổi có tác động đến an ninh quốc gia vào trong các quy định về an ninh quốc gia.
Trên quan điểm an ninh kinh tế, Hàn Quốc cũng cần xác định sự liên quan giữa chuỗi cung ứng đến sản xuất và đổi mới các sản phẩm công nghệ chủ chốt và tìm kiếm, điều chỉnh những phần có thể bổ sung bằng công nghệ trong nước.
Hàn Quốc đã có kinh nghiệm về sự gián đoạn chuỗi cung ứng, như trong trường hợp do bên thứ ba gây ra khi Nhật Bản hạn chế xuất khẩu vật liệu bán dẫn và Trung Quốc hạn chế xuất khẩu ure.
Kinh nghiệm từ việc bùng phát dịch COVID-19 đã chỉ ra rằng các vấn đề y tế, sức khỏe cộng đồng cũng có thể là mối đe dọa lớn đối với sự ổn định của chuỗi cung ứng trong trường hợp khẩn cấp. Trong thời đại an ninh kinh tế, mọi thứ trong nước không thể mua sắm được thì hợp tác quốc tế là tất yếu trong quá trình sản xuất và đổi mới. Tuy nhiên, rõ ràng là sự hợp tác xuyên biên giới cần được điều phối từ một góc độ chiến lược hơn.
Mặc dù vẫn có giá trị để lựa chọn giao dịch hiệu quả nhất dựa trên logic thị trường, nhưng rủi ro ngắn hạn và dài hạn trong giao dịch phải được xem xét từ góc độ toàn diện bao gồm đối ngoại, an ninh và điều chỉnh chuỗi cung ứng và hiệu chỉnh các chính sách thương mại và đầu tư cho phù hợp.
Một chính sách đổi mới khoa học và công nghệ cần được thiết lập trong đó cần xem xét các chi phí kinh tế và các quan điểm ngoại giao và an ninh một cách tổng hợp hơn trong toàn bộ quá trình sản xuất, đổi mới và thương mại các sản phẩm công nghệ.
Đầu tư quy mô lớn cho đổi mới khoa học và công nghệ
Cho đến nay, nghiên cứu đổi mới công nghệ chủ yếu tập trung theo các thể chế và chủ trương chính sách trong nước hoạch định. Tuy nhiên, gần đây, có nhiều ý kiến cho rằng môi trường kinh tế chính trị toàn cầu từ bên ngoài mới là một mối đe dọa an ninh và coi đó như một nhân tố chính thúc đẩy đổi mới công nghệ. Theo lập luận này, bởi vì quá trình và kết quả đổi mới công nghệ không trung lập về mặt chính trị và bị chi phối bởi các nguồn ngân sách hoặc chính sách đổi mới công nghệ.
Khi các mối đe dọa an ninh và nhận thức về vấn đề này được chia sẻ rộng rãi, nhu cầu đổi mới công nghệ để giải quyết chúng được nhấn mạnh và các thỏa thuận được thực hiện tương đối dễ dàng và đầu tư nhanh chóng được thực hiện. Điều quan trọng là phải nhận ra rằng bản thân các mối đe dọa bên ngoài không trực tiếp quyết định sự đổi mới công nghệ. Và nếu tranh cãi trong nước hoặc sự phản ứng đối với đổi mới công nghệ do nhận thức về các mối đe dọa bên ngoài chưa mạnh mẽ, thì khó có thể tập trung nguồn lực cho đổi mới công nghệ.
Giai đoạn hiện nay, thế giới đang bước vào thời kỳ bất ổn sáng tạo. Giữa cuộc cạnh tranh giành quyền bá chủ giữa Mỹ và Trung Quốc, công nghệ được coi là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong việc xác định vị thế kinh tế và chính trị toàn cầu của một quốc gia như một nền tảng cốt lõi của sức mạnh quốc gia và vì thế nhiều quốc gia đang đầu tư phát triển quy mô lớn vào khoa học và công nghệ.
Đặc biệt, khi tốc độ đổi mới công nghệ hỗ trợ Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 tăng nhanh và quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế số và nền kinh tế dữ liệu đang tiến triển một cách mạnh mẽ, đầu tư mạnh vào các công nghệ mới dẫn đến mở ra mô hình kinh tế mới đang được tiến hành.
Quốc hội Mỹ đang chuẩn bị các dự luật về cạnh tranh sáng tạo và Luật cạnh tranh của Mỹ để nâng cao khả năng đổi mới công nghệ và duy trì khoảng cách công nghệ với Trung Quốc thông qua các khoản đầu tư quy mô lớn vào khoa học cơ bản, sản xuất chất bán dẫn, truyền thông và các lĩnh vực khoa học và kỹ thuật.
Thông qua Quy hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021-2025), Trung Quốc nhấn mạnh và ủng hộ sự phát triển và độc lập về công nghệ do đổi mới công nghệ cao dẫn đầu là nội dung cốt lõi của chiến lược quốc gia.
Tại Hàn Quốc, các biện pháp hỗ trợ như dự luật đặc biệt để tăng cường khả năng cạnh tranh của các ngành công nghiệp chiến lược trọng điểm quốc gia đang được thảo luận, nhưng về cường độ và quy mô, các biện pháp này kém xa so với số vốn đầu tư cũng như mức độ quan tâm của Mỹ và Trung Quốc. Điều này được cho là do đổi mới công nghệ vẫn được coi là một vấn đề chỉ trong lĩnh vực khoa học công nghệ và chưa được mở rộng đến cấp độ an ninh đối ngoại hoặc chiến lược quốc gia, và đổi mới công nghệ và an ninh ngoại giao chưa có sự ăn ý với nhau.
Trong trường hợp của chất bán dẫn, công nghệ đã trở thành tài sản ngoại giao quan trọng nhất cấu thành nền kinh tế chính trị toàn cầu của Hàn Quốc và công nghệ tiên tiến sẽ tiếp tục là cơ sở để đánh giá sức mạnh quốc gia của Hàn Quốc. Về mặt này, đổi mới công nghệ chắc chắn là một phần quan trọng trong chiến lược an ninh và đối ngoại của Hàn Quốc.
Từ quan điểm công nghệ, cốt lõi trong chiến lược ứng phó của Hàn Quốc đối với cuộc cạnh tranh bá quyền công nghệ Mỹ-Trung vượt ra ngoài việc nên đứng về phía nào, mà cần nhắm đến những công nghệ nào Hàn Quốc có thể tiếp tục giới thiệu ra thị trường toàn cầu và Hàn Quốc có thể xây dựng tương lai dựa trên nền tảng công nghệ nào?
Ví dụ, Hàn Quốc đã đạt được thành tựu quan trọng về việc thống trị trong lĩnh vực chất bán dẫn song điều quan trọng hơn là hậu kỷ nguyên chất bán dẫn sẽ là gì? Và làm thế nào để tìm kiếm công nghệ mới và thiết lập được chiến lược đối với những thách thức của công nghệ mới.
Chính phủ Hàn Quốc đã cam kết đưa lĩnh vực khoa học và công nghệ trở thành khu vực dẫn đầu tương lai và các công nghệ mới cần được lựa chọn cẩn thận và việc hỗ trợ quá trình nghiên cứu có thể kéo dài tới 10 năm song song với tách nghiên cứu khoa học khỏi chính trị. Hàn Quốc cần chuẩn bị một chiến lược quốc gia kết hợp đổi mới khoa học và công nghệ với các lĩnh vực ngoại giao và an ninh trong bối cảnh sự gia tăng của các công nghệ mới, bao gồm cả trí tuệ nhân tạo và sự bất ổn sáng tạo của cuộc cạnh tranh giành quyền bá chủ giữa Mỹ và Trung Quốc.
Ngoại giao khoa học công nghệ và hợp tác điều phối
Theo truyền thống, khoa học và công nghệ, ngoại giao và an ninh luôn gặp nhau cho dù mỗi bên đều phát triển độc lập trong lĩnh vực riêng của mình. Ví dụ, sự bành trướng của đế quốc đối với các nước châu Âu và thành lập các thuộc địa ở châu Phi vào thế kỷ XIX đã có thể thực hiện được nhờ phát minh động cơ hơi nước có khả năng đi sâu vào vùng thuộc địa và phát minh ra thuốc trị sốt rét Quinin.
Bước vào thế kỷ XXI, đầu mối liên hệ giữa khoa học và công nghệ và ngoại giao ngày càng mở rộng, ngoại giao khoa học và công nghệ đang được triển khai tích cực bằng nhiều hình thức như hợp tác nghiên cứu và phát triển quốc tế, hoạt động phối hợp của các tổ chức khoa học và công nghệ quốc tế, ngoại giao cộng đồng khoa học và công nghệ.
Hiện nay, với sự tiến triển của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, xung đột giành quyền bá chủ công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang diễn ra, và ngoại giao khoa học công nghệ đang tập trung vào các lĩnh vực công nghệ cao.
Tuy nhiên, khi khoa học và công nghệ, chẳng hạn như công nghệ khí hậu, công nghệ năng lượng thân thiện với môi trường, vaccine và phương pháp điều trị, đóng một vai trò quan trọng trong việc giải quyết những thách thức chung của con người, thì hợp tác trong lĩnh vực khoa học công nghệ và ngoại giao giữa các nước đã gia tăng mạnh.
Vấn đề lớn nhất nổi lên khi sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và công nghệ công nghệ sinh học tiến bộ là sự thừa nhận và phản ứng với những thách thức của nền văn minh do những công nghệ này gây ra đã bị lu mờ. Các bên chỉ tập trung vào việc dùng công nghệ để vượt qua đối thủ.
Chính vì thế đây sẽ là lĩnh vực ngày càng có nhiều rủi ro trong việc thiết lập các mặt bằng phát triển. Trong trường hợp này, rất có thể người chiến thắng cuối cùng trong cuộc đua công nghệ Mỹ-Trung sẽ là công nghệ đã đẩy lùi con người chứ không phải Mỹ hay Trung Quốc.
Hợp tác quốc tế trong quá trình xác định và giải quyết các vấn đề phát sinh từ công nghệ tiên tiến như robot sát thủ trong an ninh quốc gia, robot trí tuệ nhân tạo trong sản xuất, sự xuất hiện của các tổ hợp máy móc mô phỏng chức năng của con người, mở rộng hơn sang lĩnh vực không giản ảo metaverse (vũ trụ ảo) là điều cần thiết.
Trong quá trình tìm cách đóng góp cho các vấn đề mang tính toàn cầu, Hàn Quốc nên đóng vai trò hình thành các chuẩn mực quốc tế về khoa học và công nghệ trong công nghệ trí tuệ nhân tạo. Nước này nên chú trọng đóng góp các chiến lược, phương án, đối sách trong các vấn đề quốc tế quan trọng và phối hợp ngoại giao với các quốc gia tầm trung có quan tâm tương tự để hợp tác.
Chính phủ mới dự kiến sẽ đưa ra nhiều chính sách khác nhau và tìm cách tái cơ cấu tổ chức để giải quyết các vấn đề an ninh kinh tế và ngoại giao khoa học công nghệ mà các bộ riêng lẻ không thể xử lý. Tất cả các vấn đề thách thức hiện nay phải được tiếp cận và giải quyết từ quan điểm tổng thể bao gồm các vấn đề kinh tế, công nghệ, đối ngoại, an ninh và y tế.
Sự thành công của chính sách khoa học và công nghệ của chính phủ mới phụ thuộc vào việc các chính sách này có thể được theo đuổi một cách tổng thể mạnh mẽ thông qua hợp tác và phối hợp giữa các bộ với nhau hay không. Hợp tác hoặc phối hợp giữa các bộ là điều cần thiết và Hàn Quốc nên tìm ra một cơ chế quản trị có thể tạo điều kiện thuận lợi cho tiến trình này./.
