Ảnh minh họa. (Nguồn: Progreso Weekly) Theo Reuters, chính quyền Trump hôm 17/4 thông báo cho phép công dân Mỹ nộp đơn kiện cả các thực thể Cuba và các công ty nước ngoài đang kinh doanh trên những tài sản bị tịch thu và trưng dụng của người Mỹ tại Cuba sau cuộc cách mạng năm 1959 của Fidel Castro.
Điều khoản cho phép tiến hành các vụ kiện này - Điều III của Đạo luật Helms-Burton - đã bị tất cả các đời tổng thống trước đây đình chỉ áp dụng kể từ khi đạo luật này được thông qua năm 1996 do sự phản đối của cộng đồng quốc tế và lo ngại nó có thể gây ra hỗn loạn tại các tòa án Mỹ.
Dưới đây là ý nghĩa của việc thực thi luật này, theo ý kiến của các luật sư và các chuyên gia hiểu rõ vấn đề này:
Số đơn kiện sẽ tăng lên bao nhiêu sau động thái của Trump?
Khoảng 200.000 đơn kiện liên quan đến hàng chục tỷ USD, đó là con số ước tính của Bộ Ngoại giao Mỹ trong trường hợp Điều III được áp dụng căn cứ vào quy mô tài sản bị sung công sau cuộc cách mạng Cuba.
Luật sư Robert Muse ở Washington, chuyên gia về các vấn đề Cuba, nói: "Những người ở lại trong những năm 60 của thế kỷ trước gần như sở hữu đảo quốc này"; "Có một số khoản đầu tư của Mỹ nhưng chủ yếu là người Cuba sở hữu phần lớn các nhà máy, cơ sở bán lẻ và đất nông nghiệp."
Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng số liệu của Chính phủ Mỹ có thể bị thổi phồng do mức chi phí và những trở ngại đối với việc khiếu kiện, cũng như những nghi ngờ về việc liệu các nguyên đơn có thể được bồi thường thiệt hại nếu họ thắng kiện hay không.
Pháp luật không cho phép kiện đòi đền bù tài sản vẫn đang được sử dụng cho các mục đích chẳng hạn như liên quan đến nhà ở.
Người đâm đơn kiện phải có khả năng chứng minh quyền sở hữu tài sản của họ 6 thập kỷ trước ở một quốc gia khác cũng như việc tài sản của họ đã bị tịch thu.
"Tác động thực sự của việc này sẽ được hạn chế hơn so với những thứ đang được bàn tán công khai," Pedro Freyre, một luật sư sinh ra ở Cuba, người đứng đầu phòng luật sư quốc tế của Công ty luật Akerman, nói.
"Đó là một đạo luật mang tính kỹ thuật và các quốc gia khác đã ban hành nó để tự bảo vệ mình."
Luật này có thể ảnh hưởng đến các nhà đầu tư lớn ở Cuba?
Theo các chuyên gia, bất kỳ nguyên đơn nào cũng có khả năng kiện các công ty nước ngoài hơn là các thực thể Cuba vì lý do họ có khả năng nhận được nhiều tiền bồi thường hơn.
Tuy nhiên, căn cứ vào việc kinh tế Cuba vẫn bị chi phối nặng nề bởi Nhà nước, đầu tư nước ngoài rất hạn chế, việc giới hạn số lượng công ty có thể bị ảnh hưởng.
Các công ty châu Âu và Canada là những nhà đầu tư nước ngoài hàng đầu ở Cuba, với các khoản đầu tư tập trung vào du lịch, khai thác mỏ, bất động sản, rượu rum và xì gà. Các công ty Trung Quốc cũng đã thực hiện một số đầu tư.
Các công ty Mỹ đã tăng cường kinh doanh tại hòn đảo tự do này kể từ khi cựu Tổng thống Barack Obama nới lỏng lệnh cấm vận du lịch Cuba kéo dài nhiều thập kỷ, mặc dù họ không có bất kỳ dự án đầu tư lớn nào ở đó.
Các nguyên đơn sẽ lấy được tiền bồi thường?
Công dân Mỹ kiện các thực thể nhà nước Cuba không có khả năng nhận được bất kỳ khoản tiền bồi thường nào trong tương lai gần hay trung hạn ngay cả khi họ thắng kiện vì chính phủ hiện nay của Cuba không công nhận các tòa án của Mỹ.
Hơn nữa, các chuyên gia cho biết Cuba không còn tài sản ở Mỹ để có thể bị tịch thu cho việc bồi thường...
Trong khi đó, một số quốc gia bao gồm Canada và các thành viên của Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua cái gọi là luật ngăn cản trong những năm 90 của thế kỷ trước, trong đó yêu cầu các công ty của họ không thực thi Điều III (của Đạo luật Helms-Burton) và cho phép họ đâm đơn kiện chống lại nếu họ bị ảnh hưởng.
Dù điều này có chứng minh được là một biện pháp ngăn chặn hiệu quả hay không, các đơn kiện vẫn xuất hiện.
Điều III liệu có tác động đến các công ty Mỹ đang làm ăn ở Cuba?
Theo các luật sư, các công ty Mỹ đang làm ăn với Cuba có thể không bị thiệt hại vì hầu hết các công ty này kinh doanh mảng du lịch hoặc các ngành viễn thông và Điều III bao gồm những miễn trừ đối với cả hai lĩnh vực này.
[Mỹ tiếp tục siết chặt biện pháp bao vây cấm vận chống Cuba]
Các chuyên gia cho biết mức độ của những miễn trừ đó - và liệu chúng có được áp dụng cho các công ty nước ngoài hay không - có thể sẽ được xác định tại các tòa án Mỹ.
Các công ty Mỹ đã thâm nhập thị trường Cuba trong những năm gần đây là các hãng hàng không như Jetblue và American cũng như các công ty du lịch tàu biển như Carnival và Norwegian.
Tháng trước, Alphabet Inc's Google đã ký một thỏa thuận với tập đoàn viễn thông độc quyền của Cuba để hợp tác hướng tới cải thiện khả năng kết nối trên quốc đảo này.
Luật sẽ giúp các công ty Mỹ được xác nhận là có tài sản bị tịch thu?
Theo luật sư Muse, cuộc cách mạng năm 1959 đã dẫn đến sự chiếm đoạt lớn nhất tài sản của Mỹ từ trước đến nay.
Tuy nhiên, đạo luật này không có khả năng giúp giải quyết được 5.913 đơn kiện của các công ty và các cá nhân Mỹ đã được Bộ Tư pháp Mỹ chứng nhận và ước tính trị giá khoảng 8 tỷ USD, theo các chuyên gia thông thạo vấn đề này.
Ngược lại, luật có thể khiến cho con đường hướng tới một giải pháp trở nên khó khăn hơn bằng cách trì hoãn tiến trình bình thường hóa quan hệ, điều vốn có thể dẫn đến một giải pháp.
Điều III cũng sẽ làm lu mờ trọng tâm khi xuất hiện thêm hàng nghìn đơn kiện của người Mỹ gốc Cuba vốn bị Chính phủ Cuba coi là vi phạm luật pháp quốc tế.
Điều gì là chắc chắn?
Điều chắc chắn duy nhất là biện pháp này sẽ tạo thêm căng thẳng với các đồng minh hàng đầu của Mỹ, làm tổn thương hơn nữa nền kinh tế Cuba và làm xấu đi mối quan hệ với các cử tri Mỹ gốc Cuba chống Catro ở bang Florida trước thềm cuộc bầu cử tổng thống năm 2020.
Cuba đã và đang trông chờ vào đầu tư nước ngoài - bên cạnh việc hiện đại hóa các công ty nhà nước và mở rộng khu vực tư nhân - để thúc đẩy nền kinh tế trì trệ của họ.
Tuy nhiên, động thái này có thể sẽ làm giảm đầu tư vào đảo quốc Caribbe. Theo các nguồn tin doanh nghiệp và ngoại giao, những tuyên bố gay gắt hơn của Chính quyền Trump đối với Cuba đã khiến các tổ chức tài chính trở nên thận trọng hơn với bất kỳ giao dịch nào liên quan đến nước này.
Các công ty hiện có hoạt động đầu tư tại Cuba sẽ phải phân tích cẩn thận những thiệt hại pháp lý đối với họ.
Theo giới phân tích, điều đó cho thấy từ lâu họ đã quen với việc đối phó với lệnh cấm vận thương mại tinh vi của Mỹ và đã vượt qua nhiều cuộc khủng hoảng trong quan hệ giữa Mỹ và Cuba, cho rằng phần thưởng cuối cùng của "trái cấm" đó đáng để phải trải qua thử thách./.
