Sáng 22/3, Quốc hội làm việc tại hội trường, thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật Tố tụng dân sự.
Quốc hội đã nghe Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Lê Thị Thu Ba trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự.
Ða số đại biểu Quốc hội tán thành với dự thảo nên có sự tham gia của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự, tuy nhiên việc tham gia ở mức nào, tham gia đến đâu là vấn đề cần làm rõ.
Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, kiểm sát viên tham gia các phiên tòa, phiên họp giải quyết vụ việc dân sự là để thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động xét xử của tòa án nhằm bảo đảm tuân thủ đúng pháp luật trong việc giải quyết các vụ việc dân sự, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, lợi ích của nhà nước...
Tuy nhiên, do tính chất của phiên tòa, phiên họp có khác nhau nên không thể quy định trách nhiệm của kiểm sát viên khi tham gia tại mỗi giai đoạn như nhau. Do đó, dự thảo đã được chỉnh lý để vừa bảo đảm điều kiện để Viện kiểm sát thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của mình trong tố tụng dân sự, vừa bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự phù hợp với từng giai đoạn tố tụng.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, thực tiễn thi hành Bộ luật tố tụng dân sự trong thời gian qua cho thấy, quy định về sự tham gia của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự đã bộc lộ những hạn chế, bất cập, chưa tạo điều kiện cho Viện kiểm sát thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ của mình.
Trong khi đó, người dân còn gặp nhiều khó khăn trong việc tự chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trước tòa án; thu nhập của đa số người dân còn thấp, chưa thể mời Luật sư bảo vệ quyền lợi cho mình. Do vậy, cần quy định viện kiểm sát có thẩm quyền tham gia phiên tòa, phiên họp còn tham gia tất cả hay khi chỉ tham gia khi cần thiết sẽ phải căn cứ vào yêu cầu công việc, điều kiện thực tiễn của ngành kiểm sát và tính chất, đối tượng của vụ án dân sự. Việc xác định trường hợp nào là cần thiết thuộc trách nhiệm của Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao.
Theo đại biểu Vũ Duy Hòa (Thanh Hóa), cần khôi phục lại quy định Viện Kiểm sát tham gia tất cả các phiên tòa, phiên họp để thực hiện chức năng, nhiệm vụ có hiệu quả, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của tập thể và lợi ích của công dân.
Ðại biểu Hòa cho rằng, dân sự là việc của đôi bên nhưng việc tự định đoạt của đôi bên hoặc khi đôi bên không tự thỏa thuận được mà phải do tòa án giải quyết thì phải đúng với đường lối, chính sách và pháp luật, phù hợp với phong tục, truyền thống và đạo đức xã hội. Vì thế, kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong giải quyết các vụ việc dân sự là tất yếu khách quan, nhằm đảm bảo pháp chế thống nhất, nhằm kịp thời phát hiện, xử lý vi phạm trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự để đảm bảo lợi ích của Nhà nước, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên trong quan hệ dân sự.
Theo đại biểu Nguyễn Minh Thuyết (Lạng Sơn), sự tham gia của đại diện Viện Kiểm sát vào các phiên tòa là cần thiết bởi án dân sự rất phức tạp. Đại biểu cho rằng cần quy định bắt buộc có sự tham gia của Viện kiểm sát để đảm bảo quyền lợi cho người dân.
Theo đại biểu Huỳnh Văn Tiếp (thành phố Cần Thơ), quy định kiểm sát viên tham gia các phiên tòa, phiên họp giải quyết vụ án dân sự là phù hợp nhằm đảm bảo và tuân thủ đúng pháp luật, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, lợi ích của Nhà nước vì thực tế hiện nay cho thấy có vụ việc giải quyết thiếu khách quan, vi phạm trong tố tụng Viện kiểm sát không kịp thời kháng nghị theo thẩm quyền do không đủ thông tin.
Các đại biểu Hà Công Long (Gia Lai), Trần Thế Vượng (Hải Dương) đề nghị cần làm rõ: Viện kiểm sát tham gia tất cả các phiên tòa, phiên họp của Tòa án hay không, hay chỉ những việc khi xét thấy cần thiết. Ðại biểu Nguyễn Ngọc Ðào (thành phố Hà Nội) nhấn mạnh, về lý thuyết, “việc dân sự cốt ở hai bên” nhưng khi đã tố tụng, dứt khoát không thể thiếu sự can dự của nhà nước. Do đó, đại biểu tán thành sự can dự của Viện kiểm sát với tư cách là cơ quan giữ quyền công tố và phải làm rõ việc can dự ấy không làm tổn hại đến lợi ích của nhân dân, đặt lợi ích của nhân dân lên đầu chứ không phải đặt mục tiêu là xem xét hoạt động của tòa án.
Không đồng quan điểm với các đại biểu khác, đại biểu Nguyễn Đăng Trừng (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng dự thảo đưa ra quan điểm dung hòa quy định sự tham gia của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự là chưa phù hợp với nguyên tắc cơ bản “việc dân sự cốt ở đôi bên,” tức là nguyên tắc tôn trọng quyền tự định đoạt của các bên đương sự; làm ảnh hưởng đến quyền lợi của một bên đương sự.
Mặt khác, tiếng nói của Viện Kiểm sát là tiếng nói của Nhà nước chứ không phải 2 bên đương sự. Ðại biểu ủng hộ việc giữ lại quy định trong Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành là Viện kiểm sát tham gia phiên tòa đối với các vụ án dân sự do Tòa án thu thập chứng cứ mà đương sự khiếu nại.
Không đồng tình với ý kiến này, đại biểu Nguyễn Minh Thuyết cho rằng, Viện Kiểm sát Nhân dân là đại diện của cả nhân dân, có trách nhiệm xem xét việc xét xử có đúng pháp luật không và có bảo vệ được quyền lợi của người dân hay không. Ngay cả trong trường hợp có tranh chấp giữa 1 cá nhân với 1 tổ chức, 1 cơ quan nhà nước, thậm chí tranh chấp liên quan đến tài sản chung, Viện kiểm sát hay Tòa án cũng phải đứng về phía lẽ phải chứ không vì là cơ quan Nhà nước lại xử cho tổ chức Nhà nước được mặc dù điều đó là trái.
Quan điểm của đại biểu Nguyễn Văn Phúc (Bình Thuận) là Viện Kiểm sát Nhân dân không tham gia vào các vụ án dân sự, tuy nhiên, có một số vụ án phải có một vai trò nhất định nào đó của Viện Kiểm sát Nhân dân với tư cách là một cơ quan nhà nước để bảo vệ những bên yếu thế.
Ðồng tình với đại biểu Nguyễn Văn Phúc, đại biểu Ngô Minh Hồng (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng vai trò của Viện kiểm sát trong việc giám sát hoạt động tố tụng là cần thiết nhưng ở đây cần phải làm rõ xem là tố tụng hay phát biểu cả về quan điểm, về nội dung. Theo đại biểu, vai trò của Viện kiểm sát nên dừng ở chỗ xem xét về mặt là cơ quan tố tụng đó có đảm bảo các thủ tục trình tự, đảm bảo pháp luật về tố tụng hay không?
Theo Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Trần Quốc Vượng, đúng là “việc dân sự cốt ở hai bên” nhưng cũng phải tuân theo pháp luật, đường lối chính sách và truyền thống pháp lý của dân tộc và quan trọng hơn cả là phải “cốt ở yên dân”, nếu còn để dân kêu nhiều tức dân chưa yên tâm thì phải có một cơ chế, có một cơ quan được Quốc hội giao cho trách nhiệm là kiểm soát hoạt động tư pháp. Ông Trần Quốc Vượng cho rằng không nên đưa vào một cơ chế tùy nghi, mà nên đưa một cơ chế bắt buộc, Viện kiểm sát đã thực hiện sẽ phải thực hiện tất cả các vụ án dân sự. Ðây là việc lớn, việc phải quyết tâm làm vì trách nhiệm của ngành trước Quốc hội, trước nhân dân.
Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội, Uông Chu Lưu cho rằng, việc bổ sung quy định về sự tham gia của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự xuất phát từ nguyên tắc Viện kiểm sát thực hành chức năng công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp mà kiểm sát hoạt động tư pháp là nhằm mục đích để bảo vệ pháp luật, để bảo vệ pháp chế, bảo vệ quyền, lợi ích của Nhà nước và quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Mặt khác, số lượng luật sư chưa đáp ứng được nhu cầu của công tác tố tụng và nhiều người dân cũng chưa có điều kiện về mặt tài chính mời luật sư tham gia để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trước tòa. Thực tiễn cho thấy thiếu vai trò của Viện kiểm sát sẽ không đảm bảo được quyền, lợi ích hợp pháp của các bên; tuy nhiên cần có sự phân biệt về mức độ tham gia thế nào ở mỗi giai đoạn tố tụng cần có sự phân biệt./.
Quốc hội đã nghe Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Lê Thị Thu Ba trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự.
Ða số đại biểu Quốc hội tán thành với dự thảo nên có sự tham gia của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự, tuy nhiên việc tham gia ở mức nào, tham gia đến đâu là vấn đề cần làm rõ.
Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, kiểm sát viên tham gia các phiên tòa, phiên họp giải quyết vụ việc dân sự là để thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động xét xử của tòa án nhằm bảo đảm tuân thủ đúng pháp luật trong việc giải quyết các vụ việc dân sự, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, lợi ích của nhà nước...
Tuy nhiên, do tính chất của phiên tòa, phiên họp có khác nhau nên không thể quy định trách nhiệm của kiểm sát viên khi tham gia tại mỗi giai đoạn như nhau. Do đó, dự thảo đã được chỉnh lý để vừa bảo đảm điều kiện để Viện kiểm sát thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của mình trong tố tụng dân sự, vừa bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự phù hợp với từng giai đoạn tố tụng.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, thực tiễn thi hành Bộ luật tố tụng dân sự trong thời gian qua cho thấy, quy định về sự tham gia của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự đã bộc lộ những hạn chế, bất cập, chưa tạo điều kiện cho Viện kiểm sát thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ của mình.
Trong khi đó, người dân còn gặp nhiều khó khăn trong việc tự chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trước tòa án; thu nhập của đa số người dân còn thấp, chưa thể mời Luật sư bảo vệ quyền lợi cho mình. Do vậy, cần quy định viện kiểm sát có thẩm quyền tham gia phiên tòa, phiên họp còn tham gia tất cả hay khi chỉ tham gia khi cần thiết sẽ phải căn cứ vào yêu cầu công việc, điều kiện thực tiễn của ngành kiểm sát và tính chất, đối tượng của vụ án dân sự. Việc xác định trường hợp nào là cần thiết thuộc trách nhiệm của Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao.
Theo đại biểu Vũ Duy Hòa (Thanh Hóa), cần khôi phục lại quy định Viện Kiểm sát tham gia tất cả các phiên tòa, phiên họp để thực hiện chức năng, nhiệm vụ có hiệu quả, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của tập thể và lợi ích của công dân.
Ðại biểu Hòa cho rằng, dân sự là việc của đôi bên nhưng việc tự định đoạt của đôi bên hoặc khi đôi bên không tự thỏa thuận được mà phải do tòa án giải quyết thì phải đúng với đường lối, chính sách và pháp luật, phù hợp với phong tục, truyền thống và đạo đức xã hội. Vì thế, kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong giải quyết các vụ việc dân sự là tất yếu khách quan, nhằm đảm bảo pháp chế thống nhất, nhằm kịp thời phát hiện, xử lý vi phạm trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự để đảm bảo lợi ích của Nhà nước, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên trong quan hệ dân sự.
Theo đại biểu Nguyễn Minh Thuyết (Lạng Sơn), sự tham gia của đại diện Viện Kiểm sát vào các phiên tòa là cần thiết bởi án dân sự rất phức tạp. Đại biểu cho rằng cần quy định bắt buộc có sự tham gia của Viện kiểm sát để đảm bảo quyền lợi cho người dân.
Theo đại biểu Huỳnh Văn Tiếp (thành phố Cần Thơ), quy định kiểm sát viên tham gia các phiên tòa, phiên họp giải quyết vụ án dân sự là phù hợp nhằm đảm bảo và tuân thủ đúng pháp luật, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, lợi ích của Nhà nước vì thực tế hiện nay cho thấy có vụ việc giải quyết thiếu khách quan, vi phạm trong tố tụng Viện kiểm sát không kịp thời kháng nghị theo thẩm quyền do không đủ thông tin.
Các đại biểu Hà Công Long (Gia Lai), Trần Thế Vượng (Hải Dương) đề nghị cần làm rõ: Viện kiểm sát tham gia tất cả các phiên tòa, phiên họp của Tòa án hay không, hay chỉ những việc khi xét thấy cần thiết. Ðại biểu Nguyễn Ngọc Ðào (thành phố Hà Nội) nhấn mạnh, về lý thuyết, “việc dân sự cốt ở hai bên” nhưng khi đã tố tụng, dứt khoát không thể thiếu sự can dự của nhà nước. Do đó, đại biểu tán thành sự can dự của Viện kiểm sát với tư cách là cơ quan giữ quyền công tố và phải làm rõ việc can dự ấy không làm tổn hại đến lợi ích của nhân dân, đặt lợi ích của nhân dân lên đầu chứ không phải đặt mục tiêu là xem xét hoạt động của tòa án.
Không đồng quan điểm với các đại biểu khác, đại biểu Nguyễn Đăng Trừng (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng dự thảo đưa ra quan điểm dung hòa quy định sự tham gia của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự là chưa phù hợp với nguyên tắc cơ bản “việc dân sự cốt ở đôi bên,” tức là nguyên tắc tôn trọng quyền tự định đoạt của các bên đương sự; làm ảnh hưởng đến quyền lợi của một bên đương sự.
Mặt khác, tiếng nói của Viện Kiểm sát là tiếng nói của Nhà nước chứ không phải 2 bên đương sự. Ðại biểu ủng hộ việc giữ lại quy định trong Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành là Viện kiểm sát tham gia phiên tòa đối với các vụ án dân sự do Tòa án thu thập chứng cứ mà đương sự khiếu nại.
Không đồng tình với ý kiến này, đại biểu Nguyễn Minh Thuyết cho rằng, Viện Kiểm sát Nhân dân là đại diện của cả nhân dân, có trách nhiệm xem xét việc xét xử có đúng pháp luật không và có bảo vệ được quyền lợi của người dân hay không. Ngay cả trong trường hợp có tranh chấp giữa 1 cá nhân với 1 tổ chức, 1 cơ quan nhà nước, thậm chí tranh chấp liên quan đến tài sản chung, Viện kiểm sát hay Tòa án cũng phải đứng về phía lẽ phải chứ không vì là cơ quan Nhà nước lại xử cho tổ chức Nhà nước được mặc dù điều đó là trái.
Quan điểm của đại biểu Nguyễn Văn Phúc (Bình Thuận) là Viện Kiểm sát Nhân dân không tham gia vào các vụ án dân sự, tuy nhiên, có một số vụ án phải có một vai trò nhất định nào đó của Viện Kiểm sát Nhân dân với tư cách là một cơ quan nhà nước để bảo vệ những bên yếu thế.
Ðồng tình với đại biểu Nguyễn Văn Phúc, đại biểu Ngô Minh Hồng (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng vai trò của Viện kiểm sát trong việc giám sát hoạt động tố tụng là cần thiết nhưng ở đây cần phải làm rõ xem là tố tụng hay phát biểu cả về quan điểm, về nội dung. Theo đại biểu, vai trò của Viện kiểm sát nên dừng ở chỗ xem xét về mặt là cơ quan tố tụng đó có đảm bảo các thủ tục trình tự, đảm bảo pháp luật về tố tụng hay không?
Theo Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Trần Quốc Vượng, đúng là “việc dân sự cốt ở hai bên” nhưng cũng phải tuân theo pháp luật, đường lối chính sách và truyền thống pháp lý của dân tộc và quan trọng hơn cả là phải “cốt ở yên dân”, nếu còn để dân kêu nhiều tức dân chưa yên tâm thì phải có một cơ chế, có một cơ quan được Quốc hội giao cho trách nhiệm là kiểm soát hoạt động tư pháp. Ông Trần Quốc Vượng cho rằng không nên đưa vào một cơ chế tùy nghi, mà nên đưa một cơ chế bắt buộc, Viện kiểm sát đã thực hiện sẽ phải thực hiện tất cả các vụ án dân sự. Ðây là việc lớn, việc phải quyết tâm làm vì trách nhiệm của ngành trước Quốc hội, trước nhân dân.
Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội, Uông Chu Lưu cho rằng, việc bổ sung quy định về sự tham gia của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự xuất phát từ nguyên tắc Viện kiểm sát thực hành chức năng công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp mà kiểm sát hoạt động tư pháp là nhằm mục đích để bảo vệ pháp luật, để bảo vệ pháp chế, bảo vệ quyền, lợi ích của Nhà nước và quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Mặt khác, số lượng luật sư chưa đáp ứng được nhu cầu của công tác tố tụng và nhiều người dân cũng chưa có điều kiện về mặt tài chính mời luật sư tham gia để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trước tòa. Thực tiễn cho thấy thiếu vai trò của Viện kiểm sát sẽ không đảm bảo được quyền, lợi ích hợp pháp của các bên; tuy nhiên cần có sự phân biệt về mức độ tham gia thế nào ở mỗi giai đoạn tố tụng cần có sự phân biệt./.
Thanh Hòa (TTXVN/Vietnam+)
