Hội thảo cấp quốc gia: “Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và những vấn đề pháp lý đặt ra cho việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam” đã diễn ra ngày 24/6 tại Hà Nội với sự tham dự của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu và lãnh đạo nhiều ban, bộ, ngành Trung ương, các chuyên gia, nhà khoa học, các doanh nghiệp công nghệ và một số nhà khởi nghiệp sáng tạo.
Hội thảo do Bộ Tư pháp tổ chức, được coi là sự mở đầu cho một cuộc thảo luận ở tầm quốc gia về tương lai của hệ thống pháp luật trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tác động mạnh mẽ tới mọi mặt đời sống kinh tế-xã hội Việt Nam.
Cân bằng giữa mô hình kinh doanh mới và truyền thống
Tham luận tại hội thảo về mô hình kinh tế mới, kinh tế chia sẻ, các chuyên gia đề nghị các bộ, ngành cần tạo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa mô hình kinh doanh mới và kinh tế truyền thống theo hướng rà soát, bãi bỏ các quy định về điều kiện kinh doanh không phù hợp với lĩnh vực kinh doanh truyền thống.
Đặc biệt, cần sửa đổi, hoàn thiện và bổ sung các quy định về trách nhiệm của các bên trong mô hình kinh doanh mới, trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước đối với hoạt động của mô hình này.
Cũng đề cập đến mô hình kinh tế chia sẻ, tiến sỹ Trần Thị Quang Hồng, Bộ Tư pháp, kiến nghị Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật trên cơ sở nhận biết đầy đủ các khía cạnh pháp lý của công nghệ để đảm bảo các doanh nghiệp theo mô hình mới hay mô hình truyền thống đều kinh doanh và cạnh tranh bình đẳng; tránh một số doanh nghiệp có thể dựa vào công nghệ để không phải tuân thủ những ràng buộc pháp lý nhất định trong khi những doanh nghiệp kinh doanh theo mô hình truyền thống lại phải tuân thủ.
Cần giới hạn phạm vi Sandbox để tránh rủi ro
Đề cập đến mô hình môi trường thử nghiệm cho kinh tế chia sẻ, tham luận của ông Nguyễn Hưng, Tổng Giám đốc Ngân hàng Tiên Phong cho rằng, mô hình môi trường thử nghiệm (Sandbox) cho các ứng dụng công nghệ mới có ảnh hưởng phức tạp và tiềm ẩn nhiều rủi ro phá vỡ quy định hiện hành của Nhà nước.
Ông Hưng kiến nghị, để đảm bảo yêu cầu quản lý Nhà nước về “Sandbox,” cơ quan quản lý cần giới hạn phạm vi và thời gian triển khai công nghệ trong Sandbox; áp dụng biện pháp nhằm hạn chế phạm vi ảnh hưởng của ứng dụng công nghệ trong trường hợp xảy ra lỗi; đảm bảo sự an toàn, ổn định của hệ thống tài chính quốc gia.
Đặc biệt, để đảm bảo an toàn an ninh tiền tệ, tài chính, cơ quan quản lý cần đề ra các tiêu chí lựa chọn các tổ chức tín dụng, công ty tài chính và ứng dụng công nghệ được phép tham gia Sandbox; đảm bảo tính rõ ràng, minh bạch và công bằng trong quy trình tuyển chọn.
[Hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu của công nghiệp 4.0]
Viện dẫn những hậu quả nghiêm trọng về Sandbox có thể gặp phải, theo tiến sỹ Chu Thị Hoa, Bộ Tư pháp, việc hàng loạt câu hỏi về khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ, đầu tư, kinh doanh, quản lý tiền ảo/tiền mã hóa… vẫn còn bỏ ngỏ ở Việt Nam như hiện nay thì đây chính là mảnh đất màu mỡ để “rủi ro” len lỏi khắp các ngõ ngách trong cuộc sống.
Khoảng trống của pháp luật đã tạo ra “đất” để một số loại tội phạm thực hiện các giao dịch phi pháp qua các hình thức kinh doanh, gọi vốn, mua bán tiền mã hóa trá hình mà vụ đổ bể tiền ảo iFan gây chấn động vừa qua là một ví dụ.
Tiến sỹ Chu Thị Hoa kiến nghị cơ quan quản lý nếu xây dựng Sandbox thì cần dựa trên quan điểm doanh nghiệp được làm những gì pháp luật không cấm để không làm mất cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, khung pháp lý Sandbox cần phải có “không gian và thời gian được xác định rõ ràng” vì thử nghiệm thất bại có thể xảy ra.”
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dự Hội thảo khoa học cấp quốc gia về vấn đề pháp lý trong cách mạng công nghiệp lần thứ tư. (Ảnh: Thống Nhất/TTXVN) Nhận diện chính xác những vấn đề pháp lý phát sinh để kịp thời điều chỉnh
Phát biểu tại Hội thảo, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ, Việt Nam đang đứng trước một cơ hội rất lớn để thực hiện khát vọng xây dựng quốc gia thịnh vượng, hùng cường, nếu có thể ứng dụng hiệu quả các công nghệ lõi của Cách mạng công nghiệp lần thứ tưnhư trí tuệ nhân tạo, kết nối vạn vật, dữ liệu lớn, công nghệ chuỗi khối, điện toán đám mây... vào phát triển kinh tế-xã hội.
Thủ tướng đánh giá, chất lượng tăng trưởng kinh tế nước ta được cải thiện rõ rệt những năm gần đây. Một số doanh nghiệp công nghệ có những bước tăng trưởng ngoạn mục và trở thành những thương hiệu có uy tín như Viettel, VNG...
Tuy nhiên, Thủ tướng cũng cho rằng, trình độ khoa học công nghệ của Việt Nam còn có khoảng cách khá xa so với các quốc gia dẫn đầu khu vực Đông Nam Á và nhất là khoảng cách giữa nghiên cứu khoa học công nghệ với phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ vào đời sống xã hội, sản xuất.
Hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia còn non trẻ, manh mún. Hoạt động Nghiên cứu và Phát triển trong khu vực doanh nghiệp còn ít và thiếu kết nối hiệu quả với các trường đại học, viện nghiên cứu. Lực lượng lao động có chất lượng cao còn hạn chế.
Thủ tướng yêu cầu nhận diện chính xác những vấn đề pháp lý phát sinh để kịp thời điều chỉnh các mối quan hệ xã hội thực tế hàng ngày đang diễn biến nhanh chóng, phức tạp và thay đổi không ngừng.
Đặc biệt, khi công nghệ đang làm mờ dần ranh giới giữa các quốc gia, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư biến những vấn đề pháp lý quốc tế trở thành những vấn đề pháp lý của quốc gia và ngược lại.
Cho rằng, đây chính là cơ hội lịch sử mà những người làm công tác pháp luật cần tích cực dấn thân, Thủ tướng yêu cầu đối với hệ thống pháp luật và thực thi là phải đảm bảo phát triển bền vững, an toàn, an ninh và chủ quyền quốc gia. Lấy quyền và lợi ích công dân làm trọng tâm; thúc đẩy khoa học công nghệ tiên tiến, khả năng đổi mới sáng tạo và xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao; đảm bảo quản lý nhà nước trên không gian mạng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể có liên quan, trong đó có an toàn thông tin, dữ liệu cá nhân.
Trên tinh thần đó, Thủ tướng đề nghị đẩy mạnh việc xây dựng chính phủ số, nền quản trị số và hệ thống đô thị thông minh. Việc ứng dụng công nghệ mới sẽ góp phần tăng nhanh tốc độ phản ứng chính sách, kịp thời phát hiện những bất cập trong thi hành pháp luật. Công tác đào tạo, bồi dưỡng nhân lực pháp luật cũng cần kịp thời bắt kịp với những xu thế mới của phát triển công nghệ.
Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành cần khẩn trương rà soát các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành để đánh giá rõ hơn tính tương thích với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và kịp thời có đề xuất hướng tiếp tục bổ sung, hoàn thiện.
Trước mắt nên tập trung rà soát, đề xuất khung pháp lý thử nghiệm và các Nghị định thí điểm của Chính phủ đối với từng ứng dụng cụ thể nhằm thúc đẩy các mô hình kinh doanh mới.
Điều này vừa tạo điều kiện cho hoạt động đổi mới sáng tạo được diễn ra thuận lợi, vừa bảo đảm lợi ích chung của cộng đồng và các yêu cầu về quản lý nhà nước, nhất là yêu cầu đảm bảo an ninh chính trị, an ninh tài chính và ổn định kinh tế vĩ mô.
Chỉ đạo một số công việc cụ thể với các bộ, ngành, Thủ tướng yêu cầu Bộ Tư pháp cần tập trung nghiên cứu, đề xuất cụ thể những vấn đề đặt ra hiện nay cũng như tham mưu các giải pháp để đẩy mạnh quá trình xây dựng, ban hành và tổ chức thực thi hiệu quả pháp luật trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư sớm hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành Chiến lược Quốc gia về tận dụng Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong đó phối hợp chặt chẽ với Bộ Thông tin-Truyền thông xây dựng, hoàn thiện Đề án số hóa quốc gia.
Bộ Công An khẩn trương hoàn thiện xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu định danh quốc gia, làm nền tảng cho công tác xác thực định danh, chia sẻ thông tin, dữ liệu an toàn, hiệu quả; đồng thời sớm hoàn thiện các hướng dẫn thực thi Luật An ninh mạng, đảm bảo vừa kiến tạo kinh tế số-xã hội số, vừa đảm bảo an ninh, an toàn mạng và thông tin, dữ liệu.
Ngân hàng Nhà nước cần khẩn trương đánh giá tác động của việc xuất hiện và lưu hành ngày càng phổ biến một số đồng tiền kỹ thuật số hoặc ví điện tử để có đề xuất chính sách phù hợp; sớm hoàn thiện, trình ban hành các quy định về các hình thức huy động vốn cộng đồng, tín dụng mới.
Bộ Thông tin và Truyền thông cần tập trung hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật để thúc đẩy phát triển hạ tầng công nghệ thông tin, sớm triển khai mạng 5G, đáp ứng yêu cầu Internet kết nối vạn vật trong thời gian sớm nhất; đồng thời phối hợp với Ngân hàng Nhà nước trong việc thúc đẩy thanh toán điện tử, với các hình thức thanh toán mới qua di động (mobile money) hay ví điện tử…/.
