Công nhân sản xuất giầy tại nhà máy của Hãng Kangnai, thành phố Ôn Châu, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc. (Nguồn: AFP/TTXVN) Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung đã bắt đầu lan sang "mặt trận" công nghiệp. Câu hỏi được nhiều người đặt ra lúc này là: Khi nào cuộc chiến thương mại lớn nhất trong lịch sử kinh tế sẽ dừng lại?
Mỹ đã áp thuế 25% vào hơn 800 mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, còn Bắc Kinh cũng đã trả đũa một cách tương xứng khi áp thuế 34 tỷ USD lên 540 sản phẩm hàng hóa của Mỹ bán sang thị trường Trung Quốc.
Trong bối cảnh đó, giới doanh nhân, các chuyên gia và đại diện của các định chế tài chính quốc tế đều đưa ra dự báo bi quan về viễn cảnh Mỹ dùng "đòn" thương mại để "đọ sức" với phần còn lại của thế giới.
Giáo sư Agnès Bénassy-Quéré thuộc trường Kinh tế Paris nhận định rằng “cuộc chiến đang leo thang. Ba tháng qua, các bên chơi trò đánh qua đánh lại, mỗi đòn tung ra càng lúc càng nặng.”
[Trung Quốc có thể sẽ trả giá đắt trong cuộc chiến thương mại với Mỹ?]
Chuyên gia Olivier Blanchard, nguyên cựu Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và hiện làm việc tại Viện Nghiên cứu Mỹ Peterson, cho rằng “điều nguy hiểm ở đây là chúng ta đã bước vào vòng xoáy 'ăn miếng trả miếng' mà không ai biết khi nào nó sẽ dừng lại.”
Chính sách bảo hộ của Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ không dừng lại ở đây. Trước hết là với Trung Quốc: sau các biện pháp đánh thuế 25 % nhắm vào 50 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc, nguyên thủ Mỹ còn muốn “phạt” Bắc Kinh thêm 200 tỷ USD.
Với Liên minh châu Âu (EU), ngoài nhôm và thép, Washington đang nhắm tới ngành công nghiệp xe hơi của Lục địa già. Canada, Mexico cũng là những nạn nhân của chính sách bảo hộ đang được Nhà Trắng áp dụng.
Nga không phải là ngoại lệ. Trong lúc cả thế giới tập trung vào cuộc đọ sức giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới thì tại Moskva, chính quyền của Tổng thống Vladimir Putin cũng đã ban hành những biện pháp trả đũa, đánh thuế vào hàng hóa Mỹ.
Hội đồng Phân tích Kinh tế (CAE), cơ quan nghiên cứu trực thuộc phủ tổng thống Pháp, trong báo cáo ngày 2/7 đã đưa ra kịch bản đen tối nhất khi Mỹ áp dụng đến cùng chính sách bảo hộ, và thế giới đáp trả một cách tương xứng.
Cuộc chiến thương mại mới chỉ là giai đoạn đầu
Trả lời phỏng vấn của Đài RFI, Philippe Martin - Chủ tịch CAE và là một trong ba đồng tác giả của báo cáo nói trên - đã so sánh cuộc "so găng thương mại" lần này (một bên là Mỹ và bên kia là phần còn lại của thế giới) với những gì đã diễn ra vào thập niên 30 của thế kỷ trước, sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 1929 bắt nguồn tại Mỹ, đẩy toàn thế giới vào một cuộc “đại suy thoái.” Ông nói: “Trước đây từng xảy ra nhiều cuộc chiến tranh thương mại, nhưng về quy mô thì đây là lần đầu tiên các bên đưa ra biện pháp trả đũa nhắm vào khối lượng lớn hàng nhập khẩu. Điều nghiêm trọng hơn là không ai có thể xác định được khi nào chính sách bảo hộ này sẽ kết thúc. Có lẽ căng thẳng leo thang mới chỉ ở giai đoạn đầu."
Thống đốc Ngân hàng Trung ương Anh Mark Carney cho rằng trong trường hợp Mỹ áp thuế cố định lâu dài 10% lên hàng nhập khẩu từ tất cả các quốc gia trên thế giới thì 5% GDP của nước Mỹ sẽ "bốc hơi."
Báo cáo của CAE cũng chỉ ra rằng nếu cuộc chiến thương mại toàn diện bùng phát, Mỹ, EU và Trung Quốc sẽ mất "vĩnh viễn" 3-4% GDP. Riêng Pháp, tổng kim ngạch trao đổi mậu dịch với các nước ngoài liên minh sẽ giảm 42%.
Theo Philippe Martin, có hai lý do khiến các biện pháp bảo hộ làm giảm tăng trưởng toàn cầu, trong đó Mỹ là quốc gia đầu tiên bị thiệt hại. Ông nói: “Có những tác động trực tiếp và gián tiếp. Tác động trực tiếp là tăng thuế nhập khẩu, đẩy giá hàng lên cao và đánh thẳng vào túi tiền của người tiêu dùng. Nhưng bên cạnh đó là tác động gián tiếp. Chúng ta nói tới dây chuyền sản xuất mà ngày nay nhiều mặt hàng được làm ra từ các linh kiện nhập nhập khẩu. Khi một nước nào đó tăng thuế nhập khẩu, rồi các đối tác thương mại của quốc gia đó trả đũa, dây chuyền sản xuất đó sẽ bị phá hỏng. Giá thành của các sản phẩm tăng cao. Chẳng hạn, xe hơi Mỹ sản xuất trong nước cần phải có nhôm, thép nhập khẩu. Chính quyền Trump tăng thuế nhập khẩu nhôm thép thì đương nhiên giá thành của xe hơi Mỹ sẽ đắt hơn. Người tiêu dùng Mỹ phải trả giá cao hơn và chính hãng xe của Mỹ sẽ bị thua thiệt trước tiên."
Ông Martin cho biết thêm rằng theo thẩm định của CAE, trong trường hợp nổ ra một cuộc chiến tranh thương mại toàn diện (thời điểm hiện tại cuộc chiến thương mại chưa tiến gần tới kịch bản đó), cả ba "trụ cột" kinh tế của thế giới là Mỹ, EU và Trung Quốc đều thiệt hại nặng nề. Mỗi bên mất khoảng từ 3-4% GDP/năm, và kịch bản này sẽ kéo dài trong rất nhiều năm. Ước tính, mỗi hộ gia đình Pháp sẽ mất khoảng 1.200 euro/năm. Tuy nhiên, đây là kịch bản xấu nhất mà CAE đưa ra để đề phòng. Trước mắt, bất ổn về chính sách thương mại gây hoang mang cho khu vực sản xuất và tài chính. Gây bất lợi cho tăng trưởng và việc làm.
"Gậy ông đập lưng ông"?
Theo phát ngôn viên Bộ Thương mại Trung Quốc Cao Phong, Washington đánh thuế nhập khẩu vào 34 tỷ USD hàng Trung Quốc bán sang thị trường Mỹ. Trong số này, 20 tỷ USD (khoảng 59%) do các tập đoàn ngoại quốc mà chủ yếu là các hãng của Mỹ sản xuất ra tại Trung Quốc để xuất sang Mỹ. Vậy không lẽ Trump, vốn là một doanh nhân, lại không ý thức được điều này?
Chủ tịch CAE nói: “Tổng thống Mỹ bảo vệ việc làm tại Mỹ và đây rõ ràng là một bài toán chính trị. Trump nhắm vào lĩnh vực nhôm, thép và một số tiểu bang để kiếm phiếu. Có điều, những nạn nhân đầu tiên của chính sách bảo hộ đó lại là những người tiêu dùng ở Mỹ, là các hãng sản xuất của Mỹ, là các công ty xuất khẩu của Mỹ khi số này trở thành mục tiêu của các nền kinh tế khác muốn trả đũa Mỹ tăng thuế nhập khẩu. Về lâu dài, hậu quả của chính sách này là nhiều lĩnh vực sẽ phải sa thải nhân công.”
Đương nhiên, Bắc Kinh đã không để yên cho Mỹ tấn công vào động cơ chính trong cỗ xe kinh tế đồ sộ trị giá 12.000 tỷ USD của Trung Quốc. Bắc Kinh một mặt đánh thuế vào hàng hóa Mỹ, mặt khác kiện Washington lên Tòa án trọng tài của Tổ chức Thương mại Thế giới.
Công nhân sản xuất nhôm cuộn tại nhà máy ở Biesheim, miền đông Pháp. (Nguồn: AFP/TTXVN) Đề cập đến phản ứng của Bắc Kinh, cựu Giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) Pascal Lamy nói: “Quyết định của Trung Quốc là đúng đắn, và EU cũng đã đưa ra những biện pháp tương tự. Trung Quốc là nạn nhân của chính sách thương mại vô tổ chức và bất công của Trump. Tuy nhiên, cần phải chứng minh với Washington rằng chính sách bảo hộ đó có những giới hại. Trong trường hợp này, Trung Quốc lại tỏ ra là một đối tác thực sự đáng tin cậy. Tôi nghĩ liên minh thương mại giữa Brussels-Bắc Kinh có thể hình thành. Vậy, hiện tại các bên đang khiêu khích lẫn nhau hay đang thực sự lao vào một cuộc chiến thương mại? Nếu câu trả lời là vế thứ hai thì tình hình đáng quan ngại vô cùng.”
Triệt đường Trung Quốc
Theo thống kê, khối lượng hàng hóa Trung Quốc bán sang thị trường Mỹ lớn gấp 4 lần so với kim ngạch nhập khẩu của nước này từ Mỹ. Trong bối cảnh đó, Bắc Kinh đang tìm những biện pháp khác để đáp trả các biện pháp áp thuế của chính quyền Trump, có thể là kêu gọi 1,3 tỷ dân tẩy chay hàng Mỹ; gây khó khăn cho những tập đoàn của Mỹ đang làm giàu nhờ thị trường đông dân nhất hành tinh.
Trong số này có hãng điện thoại Apple với những chiếc iPhone rất được người Trung Quốc ưa chuộng, chuỗi cửa hàng cà phê Starbucks, xe hơi Mỹ... Ngoài ra, Trung Quốc cũng là bạn hàng lớn thứ hai của Hãng chế tạo máy bay Boeing của Mỹ.
Một vũ khí vô cùng quan trọng nữa là hiện tại Trung Quốc đang là chủ nợ lớn nhất của Mỹ, nắm giữ khoảng 1.200 tỷ USD nợ của Mỹ (tương đương với 5% tổng số nợ của nước Mỹ)... Mỹ sẽ phần nào lúng túng nếu Trung Quốc ngừng mua thêm trái phiếu của nền kinh tế số 1 toàn cầu. Đó là chưa kể đến việc Bắc Kinh có thể phá giá đồng nội tệ, tiếp sức cho khu vực xuất khẩu... Đương nhiên, tất cả những biện pháp này đều là "con dao hai lưỡi" và đều gây thiệt hại cho cả hai bên.
Các hoạt động kinh tế của thế giới đầu thế kỷ 21 đã quá lệ thuộc lẫn nhau: Nhà Trắng đánh thuế vào hàng Trung Quốc nhập khẩu, làm tăng giá những sản phẩm được sản xuất ngay trên lãnh thổ Mỹ. Hậu quả kèm theo là ảnh hưởng tới túi tiền của các hộ gia đình Mỹ. Hàng Mỹ tăng giá đã kém hấp dẫn hơn khi bán cho các nước khác trên thế giới.
Tuy nhiên, bên cạnh vế thương mại, mục tiêu mà chính quyền Trump nhắm tới là ngăn chặn đà phát triển của nền công nghiệp Trung Quốc. Trong bài viết đăng trên báo Asialyst số ra ngày 7/7, chuyên gia kinh tế về châu Á Jean-Raphael Chaponnière nêu lên một thực tế: đối với không ít tập đoàn lớn của Mỹ, Trung Quốc đã hoặc đang trở thành thị trường quan trọng nhất, hơn cả thị trường Mỹ.
Chiến tranh thương mại giữa Washington và Bắc Kinh có nguy cơ biến hơn 700 chi nhánh của các hãng Mỹ thành những “con tin” khi bị Trung Quốc làm khó dễ. Trump "khai hỏa" cuộc chiến này và khiến các doanh nghiệp Mỹ bị thiệt hại. Đổi lại, Trung Quốc cũng đánh mất nguồn đầu tư FDI quý giá trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng chậm lại.
Rút cục, theo chuyên gia Pháp Jean-Raphael Chaponnière, viện lý do an ninh quốc gia, chính quyền Trump đã mở các đợt tấn công dồn dập nhắm vào Trung Quốc. Nhưng không ngờ nó lại là động lực để Bắc Kinh tăng tốc kế hoạch “Sản xuất tại Trung Quốc 2025”./.
