Thu hoạch lúa mì tại cánh đồng ở vùng Krasnoyarsk của Nga. (Ảnh: Reuters/TTXVN) Báo Độc lập (Nga) số ra mới đây có bài viết cho biết trong cuộc chiến không khoan nhượng giữa phương Tây và Nga gần đây, những dấu hiệu lắng dịu đã xuất hiện.
Phát ngôn viên của Mỹ tại Liên hợp quốc Linda Thomas-Greenfield tuyên bố sẽ gỡ bỏ những yếu tố tác động chính của các lệnh trừng phạt - sự không xác định và rủi ro cao của các lệnh trừng phạt thứ cấp đối với thương mại của Nga. Washington hứa sẽ có thư đảm bảo cho tất cả những người bán và người mua ngũ cốc và phân bón của Nga.
Các cơ quan chức năng của Liên hợp quốc đóng vai trò trung gian trong việc tìm kiếm các thỏa thuận trừng phạt. Tuy nhiên, một số chuyên gia Nga nghi ngờ việc phương Tây đã bắt đầu tiến tới một giải pháp hoà bình.
Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres ngày 1/6 đã nhắc lại rằng cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu sẽ không được giải quyết cho đến khi các sản phẩm nông nghiệp của Nga và Ukraine được quay trở lại thị trường thế giới.
Ông Guterres nói: "Thành thật mà nói không có giải pháp hiệu quả nào cho cuộc khủng hoảng lương thực nếu không có sự trở lại thị trường thế giới của các sản phẩm từ Ukraine và thực phẩm và phân bón từ Nga", đồng thời ông này cũng cam kết sẽ nỗ lực hết sức để "thúc đẩy đối thoại theo hướng này."
Tổng Thư ký Liên hợp quốc cũng cho biết, đại diện của tổ chức này đang đàm phán tại thủ đô của các quốc gia liên quan để đạt được một thỏa thuận trọn gói đảm bảo nối lại xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine, cũng như thực phẩm và phân bón từ Nga.
Ông Guterres nói thêm: "Chúng tôi có hai đội, một do Phó Tổng thư ký Liên hợp quốc phụ trách các vấn đề nhân đạo Martin Griffiths dẫn đầu và đội kia do Tổng thư ký cơ quan Hội nghị Liên hợp quốc về Hợp tác và Phát triển (UNCTAD) Rebecca Greenspan dẫn đầu, những người đang làm việc hướng tới một thỏa thuận trọn gói. Thỏa thuận này sẽ bao gồm việc xuất khẩu an toàn các sản phẩm của Ukraine bằng đường biển, cũng như việc tiếp cận không bị cản trở đối với thực phẩm và phân bón của Nga vào các thị trường toàn cầu, và đặc biệt đối với các nước đang phát triển."
Đồng thời, ông Guterres nhấn mạnh rằng cho tới nay, một thỏa thuận như vậy, đảm bảo việc nối lại xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine, cũng như thực phẩm và phân bón từ Nga, vẫn chưa đạt được, nhưng ông nhận thấy sự tiến bộ theo hướng này.
Nỗ lực đẩy lùi khủng hoảng lương thực
Có thể nói rằng một số tiến bộ trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng lương thực đã được nhận thấy. Có thông tin cho rằng các nhà chức trách Mỹ sẵn sàng hỗ trợ cung cấp ngũ cốc xuất khẩu của Nga và sẵn sàng cung cấp thư bảo lãnh cho các công ty bảo hiểm và các công ty xuất khẩu đối với hàng hoá từ Nga.
Đại diện thường trực của Mỹ tại Liên hợp quốc Linda Thomas-Greenfield nói: "Chúng tôi ủng hộ những nỗ lực này và quyết định cử bà Rebecca Greenspan đến Nga và bây giờ là đến Mỹ. Chúng tôi hy vọng rằng điều này sẽ mang tới một số động lực cho các công ty đang từ chối cung cấp ngũ cốc và phân bón của Nga". Bà Linda Thomas-Greenfield lưu ý rằng các lệnh trừng phạt của phương Tây không áp dụng đối với việc cung cấp ngũ cốc và phân bón từ liên bang Nga, "nhưng các công ty vẫn lo lắng."
"Và chúng tôi sẵn sàng gửi cho họ thư bảo đảm nếu điều đó giúp khuyến khích họ, cũng như các công ty bảo hiểm, hỗ trợ những nỗ lực này để xuất khẩu ngũ cốc từ Nga, vốn rất cần thiết đối với cộng đồng thế giới."
Trước đó, đại diện chính thức của Tổng Thư ký Liên hợp quốc Stephane Dujarric cho biết, bà Rebecca Greenspan đã tổ chức các cuộc đàm phán "mang tính xây dựng" tại Moskva về việc cung cấp ngũ cốc với Phó Thủ tướng thứ nhất Andrey Belousov.
Cơ quan báo chí Chính phủ Nga khẳng định cuộc đàm phán giữa bà Greenspan và ông Belousov về việc xuất khẩu các sản phẩm thực phẩm và phân bón của Nga là "nhằm ổn định tình hình trên thị trường lương thực thế giới."
Nhìn chung, giới chức các nước phương Tây ngày càng tỏ ra lo ngại về nguy cơ thiếu lương thực trên thế giới trong bối cảnh tình hình ở Ukraine và sẵn sàng thảo luận về chủ đề này với Liên bang Nga. Vì vậy, ngày 31/5, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron thông báo rằng ông đã đề xuất với người đồng cấp Nga Vladimir Putin một phương án liên quan đến việc thông qua một nghị quyết của Liên hợp quốc về xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine từ Odessa.
Thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki ngày 1/6 cho biết chính quyền nước này nhận được tài trợ từ Liên minh châu Âu (EU) để phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine.
Mối quan tâm của châu Âu là điều dễ hiểu. Nga và Ukraine là một trong những nhà cung cấp ngũ cốc lớn nhất, đặc biệt là lúa mỳ. Tổng xuất khẩu của hai quốc gia này chiếm 1/4 nguồn cung cấp của thế giới. Cho tới nay, nguồn cung cấp ngũ cốc của Ukraine vẫn còn hạn chế. Theo dữ liệu do Bộ Chính sách Nông nghiệp và Lương thực Ukraine công bố ngày 1/6, nước này đã xuất khẩu khoảng 1 triệu tấn ngũ cốc trong tháng 5/2022, ít hơn gần 2,7 lần so với tháng 5/2021.
Vào cuối tháng Năm, bộ này báo cáo rằng kể từ khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự, Ukraine chỉ xuất khẩu 4 triệu tấn ngũ cốc. Liên hợp quốc cũng lưu ý rằng hơn 4,5 triệu tấn ngũ cốc vẫn bị chặn ở các cảng biển của Ukraine.
Trước đó, Bộ này cho biết tổng cộng từ đầu vụ mùa 2021/22 (tháng 7/2021-6/2022) và đến tháng 5/2022, cả nước đã xuất khẩu 46,5 triệu tấn ngũ cốc và cây họ đậu, cao hơn 13,8% so với cùng kỳ vụ mùa trước đó.
Trong cùng giai đoạn, Ukraine cung cấp hơn 18,5 triệu tấn lúa mỳ (tăng gần 19%), 21,83 triệu tấn ngô (tăng 6,9%), 5,68 triệu tấn lúa mạch (tăng 37,2%), 70.600 tấn bột mỳ (giảm 35,7%). Để so sánh, vụ mùa 2020/21 cả nước xuất khẩu 44,72 triệu tấn ngũ cốc và các loại đậu, vụ mùa 2019/20 là 56,72 triệu tấn ngũ cốc.
[Nga hối thúc Ukraine và phương Tây giải quyết khủng hoảng lương thực]
Về phần mình, chính quyền Nga cũng đảm bảo rằng vấn đề hỗ trợ cuộc khủng hoảng nằm trong chương trình nghị sự, nhưng chính quyền Ukraine và các biện pháp trừng phạt của phương Tây chống lại Liên bang Nga được cho là nguyên nhân khiến cuộc khủng hoảng ngày càng gia tăng.
Thư ký báo chí của Tổng thống Nga Dmitry Peskov ngày 1/6 nói: "Vấn đề ngũ cốc hiện nay thường xuyên nằm trong chương trình nghị sự. Chủ đề này đang được thảo luận qua nhiều kênh khác nhau. Đúng là chúng ta đang đứng trước bờ vực của một cuộc khủng hoảng lương thực rất sâu sắc liên quan đến việc đưa ra các hạn chế bất hợp pháp đối với một trong những nhà cung cấp chính, đó là chúng tôi". Ông Peskov một lần nữa nhấn mạnh rằng cuộc khủng hoảng lương thực có liên quan "với các hành động của chính quyền Ukraine, những người đã khai thác các phương pháp tiếp cận các cảng Biển Đen và không vận chuyển lúa mỳ từ đó, mặc dù trên thực tế Liên bang Nga không ngăn cản điều này bằng bất cứ phương pháp nào."
Theo các chuyên gia, trong vụ mùa mới (tháng 7/2022-6/2023), Nga sẽ có thể xuất khẩu 52 triệu tấn ngũ cốc, trong đó gần 40 triệu tấn lúa mỳ. Bộ Nông nghiệp ước tính xuất khẩu ngũ cốc của Nga trong vụ mùa hiện nay ở mức 45-48 triệu tấn, tổng sản lượng ngũ cốc năm 2022 sẽ là 131-134 triệu tấn, trong đó lúa mỳ là 85 triệu tấn.
Tín hiệu cho thấy sự nhượng bộ của phương Tây?
Đáng chú ý là không chỉ một loại thoả hiệp trừng phạt có thể mở ra liên quan nguồn cung thực phẩm. Tờ New York Times dẫn các nguồn tin cho biết ý tưởng tịch thu tài sản bị phong tỏa của Ngân hàng Trung ương Nga và chuyển chúng đến cho Ukraine, vốn đang phổ biến ở một số quốc gia châu Âu, đã bị chính quyền Tổng thống Mỹ phản đối.
Theo giới truyền thông, các quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Joe Biden cảnh báo rằng việc tịch thu tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga có thể là bất hợp pháp và không khuyến khích những nước khác dựa vào Mỹ như một quốc gia để cất giữ các khoản đầu tư.
Tờ báo cũng thông báo rằng chính quyền Tổng thống Joe Biden đang thảo luận về việc có nên tham gia nỗ lực tịch thu tài sản, bao gồm USD và euro mà Nga ký gửi trước khi tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt hay không. Các quan chức không loại trừ rằng việc Mỹ thu giữ tiền có thể khiến các quốc gia khác dự trữ tiền của họ bằng các loại tiền tệ khác.
Ngoài ra, hai tuần trước, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đã tuyên bố không có luật nào ở Mỹ cho phép tịch thu các tài sản Nga bị phong tỏa và chuyển chúng để hỗ trợ Ukraine. Tuy nhiên, kể từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự ở Ukraine, do các lệnh trừng phạt đối với Ngân hàng Trung ương Nga từ Mỹ, EU, Anh và các nước khác, Nga đã mất quyền tiếp cận gần một nửa lượng vàng và dự trữ ngoại hối - khoảng 300 tỷ USD.
Do đó, New York Times viết không giống như nhiều quốc gia châu Âu công khai kêu gọi sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga để hỗ trợ tài chính cho Ukraine, Mỹ đang tỏ ra "hết sức thận trọng" trong vấn đề này.
Các chuyên gia của báo Độc lập coi những nỗ lực đàm phán xuất khẩu ngũ cốc hiện nay là "dấu hiệu của sự tỉnh táo". "Bạn không thể áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các nhà xuất khẩu ngũ cốc số một thế giới mà không bị hậu quả. Việc đóng các tài khoản đại lý bằng đồng USD và euro của các ngân hàng lớn nhất của Nga khiến họ không thể thanh toán theo các hợp đồng xuất khẩu ngũ cốc. Và việc vượt qua những hạn chế này có thể được coi là một tội đối với các cơ quan giám sát Mỹ và EU. Giám đốc điều hành bộ phận của công ty đầu tư tài chính Univer Capital Artem Tuzov cho biết sẽ có "các hậu quả pháp lý tương ứng."
Lúa mỳ chuẩn bị được đưa đi xuất khẩu tại Nga. (Ảnh: ITAR-TASS/TTXVN) Ông Artem Tuzov tin rằng các thư bảo lãnh của Mỹ gửi cho các công ty bảo hiểm và các công ty xuất khẩu sẽ giúp Liên bang Nga trong việc xuất khẩu ngũ cốc.
Chuyên gia Tuzov nói: "Nhưng cũng cần những lá thư tương tự từ EU, Anh, và các quốc gia khác đã tham gia lệnh trừng phạt chống lại Nga."
Về phần mình, chuyên gia Yevgeny Mironyuk của công ty BCS World Investments không coi việc cung cấp thư bảo lãnh là vi phạm chế độ trừng phạt. Ông này lập luận: "Nó được thiết kế để cung cấp các đảm bảo bổ sung trong tình huống các nhà xuất khẩu và nhập khẩu ngũ cốc đang ‘đi trước đón đầu’, lo ngại các hành động trừng phạt trong tương lai, các biện pháp trừng phạt thứ cấp có thể xảy ra, khó khăn trong việc thực hiện các giao dịch."
Mark Goykhman, nhà phân tích trưởng của TeleTrade cho biết Mỹ đưa ra đảm bảo cho các công ty xuất khẩu ngũ cốc từ Nga và tuyên bố không sẵn sàng tịch thu tài sản của họ là những tin tức tích cực.
Tuy nhiên, ông không coi đây là một thỏa hiệp trong chính sách trừng phạt: "Ý tưởng này không phải là nới lỏng các biện pháp trừng phạt. Điều này có nghĩa là họ không can thiệp thêm vào các quan hệ thương mại và tài chính bình thường trên thế giới. Việc xuất khẩu ngũ cốc của Nga không bị trừng phạt. Tuy nhiên, các công ty bảo hiểm và hãng vận tải nước ngoài vẫn lo sợ về những hậu quả có thể xảy ra khi tham gia vào việc xuất khẩu trong tình huống khủng hoảng, khó lường. Do đó, điều đó chỉ làm cho tình trạng trở nên tồi tệ hơn, nguồn cung cấp ngũ cốc bị giảm, gây ra tình trạng thiếu lương thực trầm trọng ở nhiều nước đang phát triển. Để khắc phục những hậu quả này, Mỹ tuyên bố sẵn sàng đảm bảo việc xuất khẩu ngũ cốc và phân bón từ Nga được thông qua một cách bình thường cho tất cả các bên tham gia."
Các động thái này của Mỹ không ảnh hưởng đến các biện pháp trừng phạt hiện có và là lời khẳng định rằng không thể tịch thu tài sản của Nga. Chuyên gia Mark Goykhman nói: "Tài sản của Nga bị chặn bởi các lệnh trừng phạt, nhưng không thể được sử dụng, vì quyền sở hữu vẫn thuộc về Nga. Nếu không, một tiền lệ bất hợp pháp sẽ được tạo ra có thể phá vỡ toàn bộ hệ thống quan hệ tài chính. Điều này sẽ làm tăng rủi ro khi đầu tư trên thế giới, sẽ làm suy yếu hoạt động đầu tư"./.
