Châu Á-Thái Bình Dương cũng là khu vực chịu tác động của thiên tai lớn nhất trên thế giới. Cùng với đó, tác động biến đổi khí hậu hiện nay diễn ra rất nhanh trên cả mức dự kiến, khiến vấn đề bảo đảm an ninh lương thực, thúc đẩy nông nghiệp phát triển bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu càng cấp thiết.

Với Việt Nam, từ năm 1988 đến nay, nhờ các chính sách đổi mới trong sản xuất nông nghiệp, Việt Nam đã vươn lên không những sản xuất đủ lương thực, thực phẩm cho 92 triệu dân trong nước mà còn dành một phần để xuất khẩu.

Tuy nhiên, trong bối cảnh tài nguyên đất đai bị hạn chế với địa hình 3/4 là núi, Việt Nam lại là 1 trong 5 nước bị tổn thương lớn nhất do tác động của biến đổi khí hậu, vấn đề phát trển nông nghiệp bền vững, đảm bảo an ninh lương thực đang đặt ra bài toán khó cho Việt Nam.

Đồng bằng sông Cửu Long, nơi diễn ra Tuần lễ An ninh lương thực APEC hồi tháng 8 vừa qua, cũng chính là nơi mà mối liên hệ giữa an ninh lương thực, nông nghiệp bền vững và biến đổi khí hậu được thể hiện một cách cực kỳ rõ nét.

Đây là nơi cung cấp đến 90% sản lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam và xuất khẩu tới hơn 150 quốc gia. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Đồng bằng Sông Cửu Long đang phải chịu tác động rất mạnh của biến đổi khí hậu. Đặc biệt là tình trạng hạn hán và xâm nhập mặn nghiêm trọng nhất trong gần một thế kỷ, đe dọa trực tiếp đến cuộc sống của 20 triệu người và gián tiếp đến hàng trăm triệu người tiêu dùng trên khắp thế giới.

Đó cũng là lý do mà an ninh lương thực và thúc đẩy nông nghiệp phát triển bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu trở thành một trong bốn chủ đề ưu tiên của Năm APEC 2017 tại Việt Nam.

Kể từ sau thành công của Hội nghị Bộ trưởng APEC về An ninh Lương thực (AMMFS) lần thứ nhất ở Niigata, các bộ trưởng APEC đã nhóm họp định kỳ hai năm một lần. Tại mỗi hội nghị, các bộ trưởng APEC đều thông qua các kế hoạch hành động mới về an ninh lương thực.

Năm 2011, APEC đã thành lập diễn đàn Đối tác Chính sách về An ninh Lương thực (PPFS) để tăng cường sự phối hợp giữa Hội đồng Cố vấn Kinh doanh APEC (ABAC), khu vực tư nhân và các bên liên quan trong nỗ lực đảm bảo an ninh lương thực khu vực một cách thực chất hơn.

Mặt khác, một số ủy ban và nhóm công tác của APEC cũng thường xuyên nhóm họp để thảo luận về các chủ đề liên quan tới an ninh lương thực, gồm Ủy ban Thương mại và Đầu tư (CTI) và các tiểu ban trực thuộc như Diễn đàn Hợp tác An toàn Thực phẩm (FSCF), Nhóm công tác về Hợp tác Kỹ thuật Nông nghiệp (ATCWG), Nhóm Công tác về Đại dương và Nghề cá (OFWG) và Đối thoại chính sách cấp cao về Công nghệ Sinh học Nông nghiệp (HPLDAB).

Sang năm 2012, vấn đề an ninh lương thực lần đầu tiên trở thành chủ đề chính của phiên họp Hội nghị Thượng đỉnh APEC lần thứ 20, tháng 9/2012 ở Vladivostok (Nga). Với chủ đề "Liên kết để tăng trưởng, Sáng tạo để thịnh vượng", các quốc gia bên bờ Thái Bình Dương kết thúc hội nghị 2 ngày bằng cách bày tỏ mối quan tâm về tình hình kinh tế thế giới, an ninh lương thực, những dấu hiệu ngày càng tăng của chủ nghĩa bảo hộ, tăng trưởng "xanh" và thúc đẩy các vòng đàm phán Doha.

Mặc dù hạn hán ảnh hưởng nghiêm trọng đến cây trồng ở Mỹ và Nga - những nhà cung cấp lúa mì cho toàn thế giới - hai nước cam kết không hạn chế xuất khẩu lương thực và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc mở cửa thị trường đảm bảo nguồn cung cấp thực phẩm đáng tin cậy.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC 2014 ở Trung Quốc, các quan chức cấp cao APEC đã thông qua Lộ trình An ninh Lương thực APEC hướng tới năm 2020; trong đó đặt ra mục tiêu dài hạn là xây dựng cơ cấu hệ thống lương thực khu vực đủ để đảm bảo an ninh lương thực bền vững cho các nền kinh tế thành viên, nâng cao năng suất và cung cấp lương thực ở mức giá có thể chi trả cho những người có thu nhập thấp.

Tại buổi khai mạc phiên "Đối thoại chính sách cấp cao về an ninh lương thực và nông nghiệp bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu" sáng 25/8 tại Cần Thơ, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã nhấn mạnh đảm bảo an ninh lương thực, phát triển nông nghiệp bền vững trong bối cảnh tác động của biến đổi khí hậu không chỉ là những ưu tiên hay kỳ vọng, mà đó là nhiệm vụ và lộ trình mà APEC cần thực hiện đồng thời là trách nhiệm của mỗi nền kinh tế thành viên cần gánh vác.

Về phần mình, Chính phủ Việt Nam rất coi trọng hợp tác trong khuôn khổ APEC và cam kết sẵn sàng phối hợp với các nền kinh tế thành viên và các đối tác phát triển nhằm bảo đảm an ninh lương thực, vì hòa bình, ổn định, phát triển bền vững và thịnh vượng chung trong khu vực.

Trong khuôn khổ Tuần lễ APEC về nông nghiệp Cần Thơ, các đại biểu đến từ 21 nền kinh tế thành viên đã cùng chia sẻ về cách thức sử dụng các thông tin về thời tiết/khí hậu cho sản xuất nông nghiệp, biện pháp phát triển nông thôn, mối liên hệ giữa nông thôn - thành thị, vấn đề kinh tế nông thôn và nguồn lực cho phát triển nông thôn.

Các phiên thảo luận cũng “nóng” với vấn đề phát triển chuỗi giá trị thực phẩm để cung cấp thực phẩm an toàn và đảm bảo an ninh lương thực cho các nền kinh tế APEC và toàn khu vực, đồng thời đưa ra các giải pháp để tăng giá trị cho các sản phẩm đầu ra và phân phối lợi ích một cách công bằng cho tất cả các bên liên quan trong chuỗi giá trị. Sự phát triển của chuỗi giá trị lương thực bền vững có thể mở ra con đường thoát nghèo quan trọng cho hàng triệu hộ nghèo của các nền kinh tế đang phát triển trong khu vực APEC.

Ngoài ra, vấn đề thực hành nông nghiệp thông minh với biến đổi khí hậu và các chính sách liên quan đến An ninh lương thực và Tăng trưởng bền vững, cũng là đề tài được đại diện nhiều nền kinh tế thành viên APEC quan tâm, chia sẻ kinh nghiệm triển khai.

Kết thúc Tuần lễ An ninh lương thực APEC 2017 tại Việt Nam với phiên Đối thoại chính sách cao cấp về an ninh lương thực và nông nghiệp bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu, các đại biểu thuộc 21 nền kinh tế thành viên APEC đã thông qua Kế hoạch hành động thực hiện Chương trình khung nhiều năm của APEC về an ninh lương thực và biến đổi khí hậu; Kế hoạch hành động thực hiện Khung chiến lược APEC về phát triển nông thôn – đô thị bền vững để tăng cường an ninh lương thực và tăng trưởng chất lượng; Tuyên bố Cần Thơ về tăng cường an ninh lương thực và phát triển nông nghiệp bền vững.

Trong Kế hoạch hành động thực hiện Chương trình khung của APEC về an ninh lương thực và biến đổi khí hậu, các đại biểu đã thông qua lộ trình an ninh lương thực chung của khu vực và các Mục tiêu Bogor năm 2020. Bên cạnh đó, kế hoạch cũng hướng tới tăng cường phối hợp khu vực trong giải quyết các thách thức liên quan đến an ninh lương thực, phát triển kinh tế nông nghiệp, thích ứng với biến đổi khí hậu và tiết kiệm lương thực.

Về Kế hoạch hành động thực hiện Khung chiến lược APEC về phát triển nông thôn – đô thị bền vững để tăng cường an ninh lương thực và tăng trưởng chất lượng, các đại biểu đã thông qua bốn mục tiêu chung hướng tới giải quyết các thách thức liên quan đến phát triển nông thôn – đô thị và an ninh lương thực, gồm: phát triển kinh tế hợp nhất; quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững; khía cạnh xã hội và hiệu quả hành chính. Tất cả các hành động đều mang tính tự nguyện, không ràng buộc, do mỗi nền kinh tế tự đề xuất trên cơ sở ưu tiên trong nước và ngân sách sẵn có; nếu tham gia, các nền kinh tế cần cam kết cập nhật thường xuyên tiến độ thực hiện kế hoạch.

Một kết quả đạt được khác trong chuỗi sự kiện Tuần lễ An ninh lương thực APEC là Tuyên bố Cần Thơ về tăng cường an ninh lương thực và phát triển nông nghiệp bền vững. Tuyên bố nhấn mạnh an ninh lương thực trong thời gian tới sẽ là vấn đề quan trọng đối với cộng đồng quốc tế nói chung và khu vực APEC nói riêng, cũng như khẳng định vai trò quan trọng của nền kinh tế APEC trong chuỗi giá trị hiện nay về an ninh lương thực toàn cầu.

Đặc biệt, Tuyên bố cũng lưu ý mối liên hệ chặt chẽ giữa an ninh lương thực, đói nghèo, biến đổi khí hậu và phát triển bền vững, do đó, cần được giải quyết cùng nhau. Ngoài ra, phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển nông nghiệp bền vững cũng cần được chú trọng nhằm đạt được tập hợp các Mục tiêu phát triển bền vững liên quan đến tương lai phát triển quốc tế giai đoạn 2015 – 2030 do Liên hợp quốc đề ra.

Bên cạnh đó, Tuyên bố cũng kêu gọi tăng cường hợp tác khu vực theo 5 ưu tiên của APEC trong lĩnh vực nông nghiệp, bao gồm: giải quyết mối quan hệ an ninh lương thực - biến đổi khí hậu thông qua Kế hoạch hành động thực hiện Chương trình khung nhiều năm của APEC về an ninh lương thực và biến đổi khí hậu; quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững, trong đó, đặt trọng tâm vào công tác tăng cường chính sách thích ứng với biến đổi khí hậu, sử dụng tài nguyên có hiệu quả, tăng trưởng bền vững, khuyến khích đầu tư vào các dự án bảo vệ lưu vực và hệ sinh thái, quản lý bền vững và bảo vệ hệ sinh thái biển; phát triển nông thôn - đô thị bền vững thông qua Kế hoạch hành động thực hiện Khung chiến lược APEC về phát triển nông thôn – đô thị bền vững; tạo thuận lợi cho thương mại và đầu tư trong nông nghiệp và thị trường lương thực ở khu vực.

Thông qua Tuyên bố, các nền kinh tế trong khu vực cũng thống nhất tăng cường thực hiện Tuyên bố Khu vực thương mại tự do Châu Á – Thái Bình dương (FTAAP) nhằm nâng cao vai trò đầu tư của khu vực tư nhân; tăng cường ứng dụng các tiêu chuẩn quốc tế trên cơ sở khoa học trong đầu tư và thương mại; ứng dụng công nghệ sinh học để nâng cao sản lượng và thu nhập cho nông dân.

Trong công tác quản lý thất thoát và lãng phí lương thực, các nền kinh thế thống nhất tiếp tục thực hiện dự án hợp tác nhiều năm của APEC về kiểm soát chống thất thoát và lãng phí lương thực; kêu gọi áp dụng hình thức đầu tư PPP (hình thức đầu tư trên cơ sở hợp đồng giữa cơ quan nhà nước và nhà đầu tư) trong các chương trình nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường năng lực và đầu tư vào chế biến nông sản. Một trong những mục tiêu của Lộ trình an ninh lương thực APEC hướng tới năm 2020 là giảm 10% thất thoát và lãng phí lương thực so với mức thất thoát năm 2011-2012.