Việt Nam đang hướng tới thực hiện cơ chế một cửa quốc gia, một cửa ASEAN nhằmtiền đề tạo khung pháp lý cao cho việc áp dụng thống nhất hải quan điện tử.
Theo Tổng cục phó Tổng cục Hải quan Vũ Ngọc Anh, quan điểm xuyên suốt trongquá trình xây dựng Luật Hải quan sửa đổi là đổi mới toàn diện hoạt động hải quanthông qua việc áp dụng quản lý hải quan hiện đại phù hợp với thông lệ quốc tế.
Chính vì vậy, quá trình sửa đổi cần tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm về tổchức và hoạt động của Hải quan các nước trong khu vực và trên thế giới, vận dụngcác chuẩn mực và điều ước quốc tế có liên quan đến hoạt động hải quan mà ViệtNam đã ký kết, tham gia.
Dự thảo sửa đổi Luật hải quan được Bộ Tài chính đưa ra lấy ý kiến đóng góp vàdự kiến sẽ được Quốc hội thông qua vào kỳ họp sắp tới. Luật Hải quan được sửađổi để nội luật hóa các chuẩn mực hải quan quốc tế mà Việt Nam đã ký kết hoặcgia nhập.
Luật Hải quan lần này được tập trung vào các nội dung như cải cáchthủ tục hải quan theo hướng nội luật hóa các cam kết quốc tế, tạo thuận lợi hơnnữa cho hoạt động xuất nhập khẩu; hiện đại hoá hải quan, ứng dụng công nghệthông tin, thông quan điện tử; nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động quản lýhải quan, phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới,gian lận thương mại...
Việc sửa đổi để tham gia Công ước Kyoto (Công ước quốc tế về đơn giản hoá vàhài hoà hoá thủ tục hải quan ) góp phần thúc đẩy tiến trình cải cách thủ tụchành chính theo tiêu chuẩn quốc tế nhằm đẩy mạnh thương mại, khuyến khích xuấtkhẩu, thu hút đầu tư và du lịch quốc tế vào Việt Nam, mang lại lợi tích chongười tiêu dùng, tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế, đáp ứng yêu cầu của cộngđồng doanh nghiệp.
Tuy nhiên, trong cuộc họp lấy ý kiền về dự thảo Luật Hải quan mới đây, hầuhết ý kiến đánh giá của hải quan các tỉnh, thành phố đều cho rằng, một số quyđịnh của Luật Hải quan chưa phù hợp hoặc phù hợp một phần với nội dung của Phụlục Tổng quát Công ước Kyoto. Cụ thể, còn nhiều nhiều nội dung như về khai hảiquan, thời hạn khai bổ sung, cơ chế giải phóng hàng trước, quy định về bên thứba….vẫn chưa có sự đồng nhất với chuẩn quốc tế do đó việc thực thi pháp luật củacơ quan Hải quan còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.
Bên cạnh việc cần phải tham gia đầy đủ theo Công ước Kyoto, nhiều chuyên giacho rằng Việt Nam cũng cần phải sửa đổi Luật hải quan cho phù hợp với Hiệp địnhTRIPS ( Hiệp định về các khía cạnh liên quan tới thương mại của quyền sở hữu trítuệ của WTO) và GMS (Hiệp định vận tải qua biên giới giữa các nước tiểu vùng MêCông mở rộng ). Hầu hết cục hải quan các tỉnh, thành phố cho rằng, Luật Hải quanhiện nay chưa phù hợp với Hiệp định TRIPS.
Phân tích điều này, các cục hải quan cho biết, trên thực tế tình hình vi phạmquyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam khá nghiêm trọng, không ngoại trừ có trườnghợp hàng hoá vi phạm quyền sở hữu trí tuệ được xuất nhập khẩu qua đường chínhngạch.
Tuy nhiên, theo quy định của Luật Hải quan hiện hành, cơ quan hải quan chỉdừng làm thủ tục hải quan đối với hàng xuất nhập khẩu có yêu cầu bảo vệ quyền sởhữu trí tuệ (Mục 5 Chương III Luật Hải quan), chưa có quy định cho cơ quan Hảiquan được phép chủ động ra quyết định tạm dừng làm thủ tục đối với hàng hoá cónghi ngờ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Như vậy, quy định này chưa phù hợp vớiHiệp định TRIPS mà Việt Nam đã tham gia ký kết.
Bên cạnh đó, theo các ý kiến đóng góp của các cục Hải quan địa phương, LuậtHải quan chưa quy định cụ thể việc kiểm tra hải quan chung giữa Hải quan của hainước có chung biên giới như quy định tại GMS.
Điều 4 Hiệp định GMS quy định kiểm tra 1 lần là việc các cơ quan Hải quannước bạn tiến hành kiểm tra chung, thông qua việc dùng chung cơ sở vật chất. Tuynhiên, Luật Hải quan không quy định về việc này.
Nội dung và cơ sở pháp lý thủtục kiểm tra “một cửa và một điểm dừng” mới chỉ được thể hiện ở Biên bản ghi nhớký kết giữa các nước tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng (MOU) và thể hiện cụ thể ởbiên bản triển khai thí điểm thủ tục kiểm tra “một cửa và một điểm dừng” tại cặpcửa khẩu Lao Bảo và Đen Savẳn (Lào) giữa Cục Hải quan Quảng Trị và Hải quan tỉnhSavanakhet (Lào).
Theo Luật sư Đào Ngọc Chuyền, Trưởng Văn phòng Luật sư Đào và Đồng nghiệpkiêm Phó Giám đốc Trung tâm bồi dưỡng nghiệp vụ Luật sư Việt Nam, khi tham giaWTO có rất nhiều điều kiện Việt Nam đã tham gia và phê chuẩn, nên cần phải ràsoát lại và cam kết cùng với các nước đảm bảo tự do hóa thương mại theo hướng đãcam kết.
Cùng với đó, Việt Nam cũng phải thực hiện theo các công ước quốc tế nói chungcũng như với công ước Kyoto liên quan trực tiếp đến hải quan.<
Nhiều ý kiến góp ý của các chuyên gia cũng cho rằng, trong dự thảo Luật Hảiquan sửa đổi cần định nghĩa rõ các khái niệm và cần quy chuẩn các khái niệm chophù hợp với quốc tế để tránh trường hợp hiểu nhầm hiểu lệch và tránh tranh chấpquốc tế trong quá trình thực hiện./.
Quốc Huy (TTXVN)