Chủ nghĩa bảo hộ hay nhu cầu tiêu thụ giảm sút là nguyên nhân chính khiến giao dịch thương mại toàn cầu sụt giảm nghiêm trọng. Đó là câu hỏi mà dư luận quốc tế đặt ra trong bối cảnh hiện tượng này đang xảy tại các nền kinh tế hàng đầu thế giới như Mỹ, Đức, Nhật Bản và Trung Quốc.
Theo số liệu mới nhất của các tổ chức kinh tế thế giới, xuất khẩu của Đức - nước xuất khẩu lớn nhất thế giới - trong tháng 12/2008 đã giảm 3,7% sau khi giảm kỷ lục 10,8% tháng trước đó. Chính phủ Đức dự báo tổng sản phẩm quốc nội (GDP) sẽ giảm 2,25% trong năm 2009, mức thấp nhất kể từ Chiến tranh Thế giới thứ II.
Nhật Bản cũng rơi vào tình cảnh tương tự khi kim ngạch xuất khẩu của nước này đã giảm mức kỷ lục lên tới 35%, trong khi nhập khẩu cũng giảm mạnh. Trong khi đó, khối lượng xuất nhập-khẩu của Mỹ đã giảm 5 tháng liên tiếp và Trung Quốc - "công xưởng thế giới" - kim ngạch xuất-nhập khẩu giảm 17,5% ngay trong tháng 1/2009.
Tuy nhiên, theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), trong năm 2009, nền kinh tế thế giới sẽ tiếp tục nằm trong tình trạng trì trệ và kéo theo khối lượng xuất khẩu giảm thêm khoảng 2,8%.
Một số nhà kinh tế cho rằng chủ nghĩa bảo hộ đã manh nha khi nhiều nước áp dụng các biện pháp như tăng thuế để hạn chế nhập khẩu, hoặc tung ra những khoản cứu trợ cả gói hàng trăm tỷ USD để cứu các ngành công nghiệp ốm yếu.
Điều khoản "Người Mỹ dùng hàng Mỹ" trong kế hoạch kích thích kinh tế cả gói của Chính quyền Tổng thống Mỹ Barack Obama, hay trợ cấp xuất khẩu cho các sản phẩm sữa của Liên minh châu Âu (EU), và kế hoạch cứu trợ cả gói dành cho các nhà sản xuất ô tô yếu kém của Pháp, là những ví dụ điển hình. Những hành động này chỉ làm cho đà suy thoái kinh tế trở nên trầm trọng hơn, đặc biệt là ở những nền kinh tế thiên về xuất khẩu.
Giới chuyên gia cảnh báo rằng các nước cần phải "học thuộc lòng" bài học đắt giá về chủ nghĩa bảo hộ do Mỹ áp đặt trong cuộc Đại suy thoái kinh tế thế giới (1929-1933) để tránh vấp phải những sai lầm tương tự.
Cựu Thứ trưởng Thương mại Mỹ Robert Shapiro lại cho rằng nguyên nhân chủ yếu làm cho giao dịch thương mại toàn cầu sụt giảm là do nhu cầu tiêu thụ sụt giảm ở một số nước nhập khẩu lớn đã ảnh hưởng tiêu cực đối với nền kinh tế nhiều nước khác trên thế giới vốn ngày càng lệ thuộc vào xuất khẩu.
Trong khi đó, Tổng Giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) Pascal Lamy cho biết, "ít bằng chứng" cho thấy nhiều nước đang áp dụng các biện pháp bảo hộ thương mại như tăng thuế quan kể từ khi cuộc khủng hoảng tài chính bùng nổ ở Mỹ tháng 9/2008, nhưng cảnh báo WTO sẽ chống lại mối nguy hiểm tiềm tàng của những khoản trợ cấp công nghiệp ở các nước giàu./.
(TTXVN/Vietnam+)
