Trụ sở WTO tại Geneva, Thụy Sĩ. (Ảnh: AFP/TTXVN) Trang mạng The Strategist của Viện Chính sách chiến lược Australia ngày 20/6 đã đăng bài viết của nhà phân tích kinh tế và cựu biên tập viên kinh tế của nhật báo The Australian David Uren với tiêu đề trên.
Sau đây là nội dung bài viết:
Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) sẽ lâm nguy vào cuối năm nay
Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) dự kiến sẽ diễn ra vào cuối tháng này là một trong những cơ hội cuối cùng để tổ chức này có được một tương lai an toàn hơn.
Mỹ dường như quyết tâm đóng cửa cơ quan xét xử cao nhất của WTO phụ trách giải quyết tranh chấp thương mại, điều này sẽ gây nguy hiểm cho khả năng của WTO trong việc đặt ra luật lệ cho thương mại toàn cầu.
Không có các quy tắc được chấp nhận trên toàn cầu, các điều khoản của thương mại quốc tế sẽ được thiết lập bằng sức mạnh quyền lực. Hậu quả là sẽ có một thế giới khắc nghiệt hơn nhiều đối với các quốc gia trung bình như Australia và sẽ làm tăng nguy cơ xung đột toàn cầu.
Ngoại trưởng Mỹ vào cuối những năm 1930 và trong các năm 1940, ông Cordell Hull, đã đề xuất một trật tự thương mại toàn cầu sau chiến tranh, dựa trên các quy tắc, với lập luận cho rằng “thương mại tự do đi cùng với hòa bình; thuế quan cao, rào cản thương mại và cạnh tranh không lành mạnh đi cùng với chiến tranh.”
Hiệp định chung về thuế quan và thương mại năm 1947 đã đặt nền móng cho việc thành lập WTO vào năm 1995 với mục tiêu cung cấp một khuôn khổ thể chế chính thức hơn cho việc đàm phán các hiệp định thương mại, thiết lập các quy tắc nhất quán và minh bạch, và xét xử các tranh chấp.
Thương mại đã tăng từ 40% GDP toàn cầu lên mức cao nhất là 60% trong 20 năm sau khi WTO được thành lập.
Trong vòng 6 tháng kể từ nay, số phận của WTO sẽ được định đoạt. Vào ngày 10/12 tới, nhiệm kỳ của hai trong số ba thẩm phán còn lại trong cơ quan phúc thẩm của WTO sẽ hết hạn.
Hiệp định WTO yêu cầu cơ quan này phải có tối thiểu ba thẩm phán, vì vậy trừ khi có điều gì đó xảy ra trước đó, sau thời điểm trên, cơ quan này sẽ không còn khả năng giải quyết các tranh chấp.
Mỹ đã chặn việc bổ nhiệm các thẩm phán thay thế kể từ đầu năm ngoái. Việc này đã dẫn đến bốn vị trí bị bỏ trống trong một hội đồng bảy thành viên theo quy định của hiệp ước.
[Cơ quan giải quyết tranh chấp của WTO có nguy cơ ngừng hoạt động]
Mỹ tin rằng cơ quan phúc thẩm của WTO, một cơ quan ban hành rất nhiều các quy định điều chỉnh thương mại toàn cầu, đã vượt quá quyền hạn trong một số quyết định. Mỹ cũng lo ngại rằng WTO không có cơ chế lập pháp cho việc bác bỏ các quyết định phúc thẩm.
Mặc dù Mỹ đã thắng trong nhiều vụ hơn là thua, nhưng cơ quan phúc thẩm của WTO đã liên tục bác bỏ phương pháp mà Mỹ áp dụng để tính các mức thuế trừng phạt đối với sản phẩm thép và nhôm nhập khẩu.
Một số người còn nhận ra “bàn tay” của ngành công nghiệp thép và nhôm của Mỹ đằng sau các tiếp cận mạnh mẽ của chính quyền Trump về thương mại: cả Bộ trưởng thương mại Wilbur Ross và đại diện thương mại Robert Lighthizer đều có mối liên hệ chặt chẽ với các ngành này trước khi lên nắm giữ chức vụ.
Để hạn chế nhập khẩu thép và nhôm từ châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc, Washington đã áp dụng một điều khoản hiếm khi được sử dụng trong hiệp định WTO cho phép các nước tăng rào cản thương mại với lý do an ninh quốc gia của mình bị đe dọa. Mỹ từng đe dọa sẽ làm điều tương tự đối với ôtô nhập khẩu.
Tuy nhiên, không chỉ có một mình nước Mỹ đang tấn công vào các quy tắc thương mại toàn cầu. WTO đã gặp rắc rối từ lâu trước khi Donald Trump được bầu làm tổng thống Mỹ. Nhiều nỗ lực đàm phán lại hiệp định WTO đã thất bại vì không đạt được sự đồng thuận cần thiết cho các quyết định của WTO.
Khi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu xảy ra vào năm 2008, có một nguy cơ rõ ràng là các quốc gia sẽ dùng đến chủ nghĩa bảo hộ để bảo vệ các doanh nghiệp nội địa. Hiểu rõ về mức độ tàn phá của cách phản ứng này sau cuộc Đại suy thoái vào những năm 1930, các quốc gia G20 đã cam kết không áp dụng việc tăng rào cản thương mại.
Tuy nhiên, theo phân tích của Tổ chức giám sát thương mại toàn cầu (GTA), kể từ năm 2009, các quốc gia G20 đã áp đặt khoảng 20.000 biện pháp chính sách ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh tương đối của các ngành công nghiệp nội địa với hàng nhập khẩu.
Báo cáo của GTA ước tính rằng hơn 70% xuất khẩu thế giới hiện phải cạnh tranh trong các thị trường có các biến dạng thương mại không hề có khi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu bắt đầu.
G20 đã chính thức từ bỏ cam kết không áp dụng các biện pháp bảo hộ tại hội nghị thượng đỉnh ở Buenos Aires hồi tháng 12/2018 sau khi Mỹ từ chối ký bất kỳ thông cáo lên án chủ nghĩa bảo hộ.
Kể từ đó, G20 đã áp đặt 288 biện pháp bảo hộ ảnh hưởng đến khoảng 1,2 nghìn tỷ USD thương mại, trong đó cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ chỉ chiếm khoảng một phần sáu.
GTA cho rằng cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO không còn được sử dụng trước khi chính quyền Trump đưa mọi việc đến mức nguy hiểm. Số lượng các vụ kiện được đưa ra xét xử hàng năm dao động trong khoảng từ 10 đến 20 trong phần lớn thập kỷ qua, bất chấp sự tăng trưởng về khối lượng thương mại và sự gia tăng của chủ nghĩa bảo hộ.
Mỹ dường như không quan tâm đến các đề xuất cải cách WTO và không đưa ra đề xuất nào. Cơ quan phúc thẩm chỉ là một trong những nội dung kêu ca của Mỹ về tổ chức này. Mỹ cũng phản đối mạnh mẽ việc các quốc gia có thể tự xác định mình là “các nước đang phát triển” để có quyền đặt ra các mức thuế cao hơn và sử dụng trợ cấp nhiều hơn mà lẽ ra không được hưởng.
Mỹ cũng cho rằng các quy định của WTO không bao quát được tất cả các khoản trợ cấp mà các quốc gia như Trung Quốc đang áp dụng. Ngoài ra, còn có lo ngại về sự thất bại của WTO trong việc đối phó với những thách thức của thương mại số.
Mỹ đã từ chối một đề xuất cải cách từ Liên minh châu Âu với sự ủng hộ của Australia, Canada, Trung Quốc, Iceland, Ấn Độ, Hàn Quốc, Mexico, New Zealand, Na Uy, Singapore và Thụy Sĩ.
Cuộc họp giữa các bộ trưởng thương mại G20 tại Nhật Bản hồi đầu tháng này đã không đạt được kết quả nào. Các nước phát triển phản đối các đề xuất về một phương pháp chính thức và từng bước cho việc xác định thế nào là một quốc gia đang phát triển.
Và Mỹ đã chặn bất kỳ đề cập nào trong thông cáo về chủ nghĩa bảo hộ, các biện pháp đơn phương, hoặc khủng hoảng trong cơ quan phúc thẩm của WTO, trong khi Trung Quốc phủ quyết bất kỳ đề cập nào về trợ cấp không công bằng.
Sẽ có một nỗ lực khác tại hội nghị thượng đỉnh G20 ở Osaka vào cuối tháng này. Indonesia đã tiết lộ sẽ đưa ra một đề xuất mới tại Hội nghị về một giải pháp, có thế có hoặc không có sự hỗ trợ của Mỹ.
Những người đã được xem đề xuất này của Indonesia cho rằng đề xuất này có khả năng tạo ra một bước đột phá. Đề xuất của Indonesia phản ánh mối lo ngại về việc Mỹ và Trung Quốc sẽ thực hiện một thỏa thuận song phương bất chấp các quy định của WTO và làm tổn hại lợi ích thương mại của các nước khác.
Tất cả các nước, trừ hai siêu cường này, đều có nhiều điều phải lo sợ về một thế giới thương mại trong đó “thân ai người ấy lo”./.
