Nhóm các doanh nghiệp có quy mô lớn đang chiếm chiếm tỷ lệ áp đảo trong tổng số 64.000 tỷ đồng ưu đãi thuế, dẫn đến thuế suất thực nộp của nhóm này thấp hơn cả nhóm doanh nghiệp siêu nhỏ.
Đây là kết quả báo cáo được Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) công bố tại Diễn đàn Chính sách tài khóa và Phát triển 2019, chủ đề “Hướng tới một hệ thống thuế công bằng” diễn ra ngày 13/11, tại Hà Nội.
Báo cáo này nêu rõ trong năm 2016, số tiền chi tiêu thuế từ ngân sách nhà nước là 86.000 tỷ đồng và tăng 40% so với năm 2014, tăng 50% so với năm 2012; trong đó ưu đãi giảm thuế lên tới 64.000 tỷ đồng (năm 2016), cao gần hai lần mức 34.000 tỷ đồng (năm 2012).
Đáng chú ý, chi tiêu thuế chủ yếu đến từ hoạt động ưu đãi thuế và được tập trung vào nhóm doanh nghiệp có quy mô lớn, thuộc ngành công nghiệp hoặc khu vực vốn đầu tư nước ngoài và sản xuất nằm trong các khu công nghiệp.
[Tăng sự tham gia của doanh nghiệp qua cam kết kinh doanh liêm chính]
Theo tiến sỹ Nguyễn Đức Thành-Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), ước tính chi ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp trong năm 2016 bằng 7% tổng thu ngân sách Nhà nước, tương đương 30% số thu thuế thu nhập doanh nghiệp, xấp xỉ 5% tổng chi ngân sách và luôn cao hơn chi ngân sách cho y tế.
Ông Thành cho hay ưu đãi thuế bình quân trên một doanh nghiệp lớn đang cao gấp hàng chục lần so với các nhóm doanh nghiệp khác trong nền kinh tế.
Diễn đàn Chính sách tài khóa và Phát triển 2019, chủ đề “Hướng tới một hệ thống thuế công bằng,” ngày 13/11. (Ảnh: VEPR/Vietnam+) Các tính toán từ nghiên cứu này cho thấy chi tiêu thuế chủ yếu đến từ hoạt động ưu đãi thuế và được tập trung vào nhóm doanh nghiệp có quy mô lớn, thuộc ngành công nghiệp hoặc khu vực vốn đầu tư nước ngoài và sản xuất nằm trong các khu công nghiệp.
Về loại hình sở hữu, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài vẫn là đối tượng được nhận ưu đãi thuế nhiều hơn khi mức thuế suất thực nộp luôn thấp hơn so với các nhóm khác trong nền kinh tế. Bên cạnh đó, mức chi tiêu thuế bình quân trên một doanh nghiệp tại các khu công nghiệp cao hơn ít nhất là 30 lần so với các khu vực kinh tế khác. Và, thuế suất thực nộp của nhóm này chỉ khoảng 10%, bằng khoảng một nửa mức thuế suất phổ thông.
Theo đó, bà Nguyễn Thu Hương, Quản lý Chương trình Cấp cao về Quản trị-Oxfam tại Việt Nam, nhấn mạnh rằng chính sự ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp ở Việt Nam đã tạo ra những phí tổn tài khóa đáng kể và làm gia tăng hơn nữa khoảng cách thu nhập giữa các tầng lớp dân cư.
“Nếu cắt giảm các ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ giúp tăng thu ngân sách 20%, trong khi không có tác động tiêu cực đến kinh tế vĩ mô,” bà Hương nói.
Cụ thể hơn, phân tích mô phỏng từ báo cáo cũng chỉ ra việc xóa bỏ các ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp chỉ có tác động tiêu cực đến các nhóm thu nhập cao, vốn được hưởng lợi chính từ các ưu đãi thuế.
Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu thực hiện báo cáo trên cũng đưa ra khuyến cáo việc loại bỏ các chính sách ưu đãi thuế sẽ gây ra tác động tích cực hay tiêu cực cho nền kinh tế, phụ thuộc rất lớn vào hành động của Chính phủ.
Vì, nếu Chính phủ dùng phần ngân sách tăng thêm để tăng đầu tư phát triển hoặc trợ cấp cho người nghèo thì sẽ giúp cải thiện phúc lợi của xã hội và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Song, nếu Chính phủ dùng phần ngân sách tăng thêm cho chi thường xuyên thì không giúp ích vào tăng trưởng kinh tế./.
