Hàng năm, cứ mỗi độ tết đến xuân về, hàng ngànvạn “con Hồng cháu Lạc” từ khắp mọi miền lại tìm về khu di tích Đền thờ và Lăngmộ Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân, Âu Cơ nở thôn Á Lữ, xã Đại Đồng Thành, huyệnThuận Thành, Bắc Ninh để tri ân và thờ phụng những bậc thủy tổ dân tộc có côngkhai mở nước.
Á Lữ là một làng cổ nằm sát bờ Nam sông Đuống, nơi duy nhất có lăng mộ vàđền thờ Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân, Âu Cơ.
Lăng Kinh Dương Vương nằm ở trênbãi bồi cao rộng thoáng sát bờ Nam sông Đuống và sầm uất bởi rừng cây cổ thụ baoquanh.
Trước kia, hai ngôi đền cổ ở phía Tây làng Á Lữ thờ phụng Kinh DươngVương, Lạc Long Quân, Âu Cơ (Đền Thượng thờ Kinh Dương Vương, đền Hạ thờ LạcLong Quân và Âu Cơ), có quy mô kiến trúc to lớn, chạm khắc trang trí “tứ linh,tứ quý” lộng lẫy.
Về phía Đông lăng Kinh Dương Vương xưa còn có một ngôi chùa cótên chữ là “Đông Linh Bát Nhã tự” thờ các đức “Thánh mẫu thủy tổ” là Vụ Tiên,Thần Long và Âu Cơ.
Ông Biện Xuân Phẩm (65 tuổi), người trông nom Đền thờ Kinh Dương Vương chobiết: “Năm 1949-1952, giặc Pháp kéo đến thôn Á Lữ, đóng đồn bốt ở đây, phá hoạiđền, đình chùa, dân làng đã kịp cất giữ một số đồ thờ tự cổ quý như ngai, kiệu,sắc phong… của đền và đình. Đến năm 1971, nhân dân thôn Á Lữ đã tôn tạo khu Lăngmộ Kinh Dương Vương. Năm 2000, một ngôi đền chung thờ các bậc thủy tổ được phụcdựng theo kiểu thức truyền thống.”
Trải qua bước thăng trầm của thời gian, hiện nay khu quần thể Lăng và ĐềnKinh Dương Vương còn bảo lưu được kho tàng di sản văn hóa vật thể và phi vật thểnhư thần phả, sắc phong, bia đá, hoành phi, câu đối, tín ngưỡng, lễ hội.
Tạilăng mộ Kinh Dương Vương còn bảo lưu được tấm bia đá ghi rõ “Kinh Dương Vươnglăng,” niên đại “Minh Mệnh nhị thập nhất niên” (1840).
Tại đền thờ Kinh DươngVương, Lạc Long Quân và Âu Cơ hiện còn bảo lưu được nhiều cổ vật quý giá nhưngai bài vị, thần phả, sắc phong, văn tế, hoành phi, câu đối.
Hệ thống hoànhphi, câu đối phản ánh ca ngợi về người được thờ như “Nam bang thủy tổ” (Thủytổ nước Nam ), “ Nam tổ miếu” (Miếu tổ nước Nam )… Đặc biệt là 15 đạo sắc phongcủa các triều vua phong cho người được thờ là Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân vàÂu Cơ, với các niên đại khác nhau
Trưởng Thôn Á Lữ Biện Xuân Sáng cho biết hiểu được giá trị của di tíchvăn hóa Khu quần thể Lăng và Đền Kinh Dương Vương, người dân trong thôn đã tíchcực tham gia công tác bảo vệ di tích và hàng năm làm tốt công tác chuẩn bị choLễ hội để đón du khách thập phương về dâng hương, tưởng nhớ.
Để lo việc đình đám, ngay từ trong năm làng phân công việc cho quan đám vàcác giáp. Vào hội, ngay từ ngày 12 tháng Giêng, đền và đình được mở cửa để baosái đồ thờ tự, phong cờ quạt. Đến ngày 16, làng tổ chức rước nước từ sông Đuốngvề đình đền để tế lễ quanh năm. Ngày 17, làng tổ chức rước kiệu từ đình xuốngđền Thượng và đền Hạ để xin rước các bậc thủy tổ dân tộc về đình để tế lễ và mởhội. Từ ngày 18 đến 24, mỗi ngày một tuần tế. Lễ vật có lợn cả con, bánh trưng,bánh dày. Đến ngày 25, tế giã đám tại đền Thượng và đền Hạ bằng cá gỏi.
Nói về giá trị văn hóa của Di tích lịch sử Quốc gia Lăng và Đền thờ KinhDương Vương - Trưởng phòng Văn hóa thể thao huyện Thuận Thành Lê Xuân Bắc chobiết quần thể di tích Lăng và Đền thờ Kinh Dương Vương là một trong những điểmdu lịch văn hóa tâm linh tiêu biểu, hàng năm thu hút hàng vạn lượt du kháchtrong và ngoài nước hướng về cội nguồn.
Đây là một quần thể di tích lịch sử vănhóa quốc gia có giá trị văn hóa tâm linh của nhân dân trong vùng nói riêng vànhân dân cả nước nói chung.
Hiện di tích còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trịvề mặt lịch sử, văn hóa và nghệ thuật. Khu di tích nằm trong không gian thoángrộng nhưng khá hiu quạnh, nên việc khai thác các giá trị văn hóa lịch sử gắn vớiquần thể di tích chưa được quan tâm đúng tầm.
Đặc biệt, khu di tích chưa gắn kếtvới hệ thống các di tích lịch sử và các điểm tham quan du lịch khác trên địa bàntỉnh Bắc Ninh, được coi là quê hương của đền, chùa, miếu mạo. Do đó, việc quyhoạch và lập dự án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị quần thể di tích rất cầnthiết
Ông Nguyễn Văn Phong - Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninhcho biết: Năm 2011, tỉnh Bắc Ninh đã phê duyệt Dự án đầu tư xây dựng công trìnhtu bổ, tôn tạo di tích Lăng và Đền thờ Kinh Dương Vương và công bố quy hoạch bảotồn, tôn tạo và phát huy giá trị quần thể di tích lịch sử văn hóa quốc gia nàyvới tổng mức đầu tư hơn 491 tỷ đồng.
Dự án chia làm 4 hạng mục xây dựng chính gồm Không gian bảo tồn di tích,tập trung tu bổ, tôn tạo di tích Lăng và Đền thờ Kinh Dương Vương, sân đền, vườnkhu lăng mộ; không gian giá trị di tích gồm Tượng đài thủy tổ, quảng trường vănhóa lễ hội, nhà trưng bày văn hóa... và các dịch vụ phụ trợ để phát triển dulịch văn hóa tâm linh, thu hút du khách và hạ tầng kỹ thuật, san nền, đường giaothông, đường điện...
Theo đó, từ nay đến năm 2019, dự án sẽ hoàn thành và đi vàohoạt động./.
Á Lữ là một làng cổ nằm sát bờ Nam sông Đuống, nơi duy nhất có lăng mộ vàđền thờ Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân, Âu Cơ.
Lăng Kinh Dương Vương nằm ở trênbãi bồi cao rộng thoáng sát bờ Nam sông Đuống và sầm uất bởi rừng cây cổ thụ baoquanh.
Trước kia, hai ngôi đền cổ ở phía Tây làng Á Lữ thờ phụng Kinh DươngVương, Lạc Long Quân, Âu Cơ (Đền Thượng thờ Kinh Dương Vương, đền Hạ thờ LạcLong Quân và Âu Cơ), có quy mô kiến trúc to lớn, chạm khắc trang trí “tứ linh,tứ quý” lộng lẫy.
Về phía Đông lăng Kinh Dương Vương xưa còn có một ngôi chùa cótên chữ là “Đông Linh Bát Nhã tự” thờ các đức “Thánh mẫu thủy tổ” là Vụ Tiên,Thần Long và Âu Cơ.
Ông Biện Xuân Phẩm (65 tuổi), người trông nom Đền thờ Kinh Dương Vương chobiết: “Năm 1949-1952, giặc Pháp kéo đến thôn Á Lữ, đóng đồn bốt ở đây, phá hoạiđền, đình chùa, dân làng đã kịp cất giữ một số đồ thờ tự cổ quý như ngai, kiệu,sắc phong… của đền và đình. Đến năm 1971, nhân dân thôn Á Lữ đã tôn tạo khu Lăngmộ Kinh Dương Vương. Năm 2000, một ngôi đền chung thờ các bậc thủy tổ được phụcdựng theo kiểu thức truyền thống.”
Trải qua bước thăng trầm của thời gian, hiện nay khu quần thể Lăng và ĐềnKinh Dương Vương còn bảo lưu được kho tàng di sản văn hóa vật thể và phi vật thểnhư thần phả, sắc phong, bia đá, hoành phi, câu đối, tín ngưỡng, lễ hội.
Tạilăng mộ Kinh Dương Vương còn bảo lưu được tấm bia đá ghi rõ “Kinh Dương Vươnglăng,” niên đại “Minh Mệnh nhị thập nhất niên” (1840).
Tại đền thờ Kinh DươngVương, Lạc Long Quân và Âu Cơ hiện còn bảo lưu được nhiều cổ vật quý giá nhưngai bài vị, thần phả, sắc phong, văn tế, hoành phi, câu đối.
Hệ thống hoànhphi, câu đối phản ánh ca ngợi về người được thờ như “Nam bang thủy tổ” (Thủytổ nước Nam ), “ Nam tổ miếu” (Miếu tổ nước Nam )… Đặc biệt là 15 đạo sắc phongcủa các triều vua phong cho người được thờ là Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân vàÂu Cơ, với các niên đại khác nhau
Trưởng Thôn Á Lữ Biện Xuân Sáng cho biết hiểu được giá trị của di tíchvăn hóa Khu quần thể Lăng và Đền Kinh Dương Vương, người dân trong thôn đã tíchcực tham gia công tác bảo vệ di tích và hàng năm làm tốt công tác chuẩn bị choLễ hội để đón du khách thập phương về dâng hương, tưởng nhớ.
Để lo việc đình đám, ngay từ trong năm làng phân công việc cho quan đám vàcác giáp. Vào hội, ngay từ ngày 12 tháng Giêng, đền và đình được mở cửa để baosái đồ thờ tự, phong cờ quạt. Đến ngày 16, làng tổ chức rước nước từ sông Đuốngvề đình đền để tế lễ quanh năm. Ngày 17, làng tổ chức rước kiệu từ đình xuốngđền Thượng và đền Hạ để xin rước các bậc thủy tổ dân tộc về đình để tế lễ và mởhội. Từ ngày 18 đến 24, mỗi ngày một tuần tế. Lễ vật có lợn cả con, bánh trưng,bánh dày. Đến ngày 25, tế giã đám tại đền Thượng và đền Hạ bằng cá gỏi.
Nói về giá trị văn hóa của Di tích lịch sử Quốc gia Lăng và Đền thờ KinhDương Vương - Trưởng phòng Văn hóa thể thao huyện Thuận Thành Lê Xuân Bắc chobiết quần thể di tích Lăng và Đền thờ Kinh Dương Vương là một trong những điểmdu lịch văn hóa tâm linh tiêu biểu, hàng năm thu hút hàng vạn lượt du kháchtrong và ngoài nước hướng về cội nguồn.
Đây là một quần thể di tích lịch sử vănhóa quốc gia có giá trị văn hóa tâm linh của nhân dân trong vùng nói riêng vànhân dân cả nước nói chung.
Hiện di tích còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trịvề mặt lịch sử, văn hóa và nghệ thuật. Khu di tích nằm trong không gian thoángrộng nhưng khá hiu quạnh, nên việc khai thác các giá trị văn hóa lịch sử gắn vớiquần thể di tích chưa được quan tâm đúng tầm.
Đặc biệt, khu di tích chưa gắn kếtvới hệ thống các di tích lịch sử và các điểm tham quan du lịch khác trên địa bàntỉnh Bắc Ninh, được coi là quê hương của đền, chùa, miếu mạo. Do đó, việc quyhoạch và lập dự án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị quần thể di tích rất cầnthiết
Ông Nguyễn Văn Phong - Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninhcho biết: Năm 2011, tỉnh Bắc Ninh đã phê duyệt Dự án đầu tư xây dựng công trìnhtu bổ, tôn tạo di tích Lăng và Đền thờ Kinh Dương Vương và công bố quy hoạch bảotồn, tôn tạo và phát huy giá trị quần thể di tích lịch sử văn hóa quốc gia nàyvới tổng mức đầu tư hơn 491 tỷ đồng.
Dự án chia làm 4 hạng mục xây dựng chính gồm Không gian bảo tồn di tích,tập trung tu bổ, tôn tạo di tích Lăng và Đền thờ Kinh Dương Vương, sân đền, vườnkhu lăng mộ; không gian giá trị di tích gồm Tượng đài thủy tổ, quảng trường vănhóa lễ hội, nhà trưng bày văn hóa... và các dịch vụ phụ trợ để phát triển dulịch văn hóa tâm linh, thu hút du khách và hạ tầng kỹ thuật, san nền, đường giaothông, đường điện...
Theo đó, từ nay đến năm 2019, dự án sẽ hoàn thành và đi vàohoạt động./.
Thái Hùng (TTXVN)
