Lễ thượng cờ Cuba tại Đại sứ quán Cuba ở thủ đô Washington (Mỹ) ngày 20/7/2015. (Nguồn: AFP/TTXVN) Một buổi sáng mùa Đông cuối năm 2014, không chỉ người dân Cuba và người dân Mỹ, mà cả thế giới đều ngỡ ngàng trước thông tin Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Cuba Raul Castro tuyên bố chính thức khôi phục quan hệ sau hơn nửa thế kỷ đối địch.
Một năm kể từ thời khắc lịch sử ấy (17/12/2014-17/12/2015), Mỹ và Cuba đã cùng nhau tiến những bước dài trên con đường bình thường hóa quan hệ song phương, cho dù vẫn còn đó không ít rào cản.
Hình ảnh Tổng thống Mỹ Obama và Chủ tịch Cuba Raul bắt tay nhau tại Hội nghị thượng đỉnh châu Mỹ ở Panama hồi tháng 4/2015 có lẽ sẽ được ghi nhớ mãi trong lịch sử quan hệ nhiều thăng trầm giữa hai nước.
Để có được cái bắt tay đó, hai bên đã có rất nhiều nỗ lực hàn gắn quan hệ, xây dựng lòng tin lẫn nhau, dỡ bỏ các rào cản thương mại-tài chính và đi lại, tăng cường hợp tác trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là giữa chính phủ và nhân dân hai nước.
Trên lĩnh vực thương mại-tài chính và đi lại, Chính phủ Mỹ đã nới lỏng các hạn chế đối với Cuba. Kết quả là số công dân Mỹ đến Cuba tăng vọt 36% trong 5 tháng đầu năm 2015 so với cùng kỳ năm 2014, với gần 51.500 người Mỹ tới thăm “đảo quốc tự do.”
Con số này sẽ còn tăng cao hơn nữa trong năm 2016 và những năm tiếp theo sau khi hai bên nối lại các chuyến bay thương mại và dịch vụ tàu biển.
Lần đầu tiên sau hơn nửa thế kỷ, công dân Mỹ được phép sang Cuba như các nhà xuất khẩu nông phẩm, vật liệu xây dựng, các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông, Internet, các nhóm tôn giáo và giáo dục được phép mở tài khoản ngân hàng để thành lập văn phòng đại diện hay công ty liên doanh với doanh nghiệp Cuba.
Washington cho phép công dân Mỹ giao dịch thương mại với những người Cuba sinh sống ở nước ngoài. Bên cạnh đó, Washington cũng gỡ bỏ hạn mức tiền mặt mà du khách Mỹ được phép mang sang Cuba và lượng kiều hối gửi về cho thân nhân.
Từ năm tới, du khách Mỹ cũng có thể bắt đầu sử dụng các thẻ ngân hàng hay thẻ rút tiền tự động ở Cuba. Sự kiện 50 công ty Mỹ tham gia Hội chợ thương mại quốc tế La Habana đầu tháng 11 vừa qua là “dấu son” trong một năm nhiều khởi sắc trong quan hệ giữa Washington và La Habana.
Trên mặt trận chính trị ngoại giao, Mỹ đã đưa Cuba ra khỏi cái gọi là “danh sách các nước bảo trợ khủng bố” vốn được Washington áp đặt một cách phi lý từ năm 1982.
Bước đi này đã giúp loại bỏ rào cản lớn nhất ngăn cản hai nước khôi phục quan hệ ngoại giao.
Tháng 7/2015, Cuba mở lại Đại sứ quán tại Mỹ và lần đầu tiên sau hơn 50 năm, quốc kỳ Cuba tung bay giữa thủ đô Washington DC.
Hơn 1 tháng sau, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã tới La Habana để chủ trì lễ thượng cờ tại Đại sứ quán mới được mở lại của nước này ở Cuba. Ông John Kerry là ngoại trưởng Mỹ đầu tiên thăm đảo quốc Caribe trong vòng 70 năm qua.
Ngoại trưởng Cuba Bruno Rodriguez (phải) hội đàm với Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đang trong chuyến thăm La Habana ngày 14/8. (Nguồn: AFP/TTXVN) Mỹ và Cuba lần đầu tiên tiến hành Đối thoại nhân quyền với những kết quả rất đáng khích lệ. Mới đây, hai nước đã tổ chức vòng một cuộc đàm phán bồi thường thiệt hại kinh tế, một trong những nội dung gai góc nhất của lộ trình bình thường hóa quan hệ.
Mỹ và Cuba cũng đã thành lập một ủy ban song phương để thảo luận một loạt vấn đề từ kinh tế-xã hội cho tới văn hóa, chính trị. Trong khuôn khổ ủy ban này, hai nước đã ký Tuyên bố chung về hợp tác môi trường, thúc đẩy hợp tác chống buôn bán ma túy và đạt được thỏa thuận khôi phục dịch vụ thư tín trực tiếp.
Hai nước đã có những bước đi đầu tiên trong lĩnh vực hợp tác y tế. Trong thời gian một tàu bệnh viện của Hải quân Mỹ tới thăm Haiti hồi tháng Chín, các giáo sư y khoa của Mỹ và Cuba đã tiến hành tham vấn và thảo luận các cơ hội hợp tác trong tương lai.
Tuy nhiên, tiến trình tan băng và bình thường hóa quan hệ Mỹ-Cuba sau hơn 50 năm đối địch rõ ràng rất phức tạp và đổi thay không thể diễn ra trong "một sớm, một chiều.”
Quan hệ giữa hai nước tiếp tục đối mặt với không ít thách thức. Rào cản lớn nhất hiện nay vẫn là lệnh cấm vận mà Washington áp đặt đối với La Habana từ năm 1962.
Chính quyền Tổng thống Obama đã vận dụng quyền hành pháp để nới lỏng nhiều hạn chế với Cuba, song Quốc hội Mỹ mới có thẩm quyền dỡ bỏ lệnh cấm vận.
Tới nay, các nghị sỹ Cộng hòa kiểm soát lưỡng viện quốc hội vẫn cương quyết phản đối bước đi này. Ngoài ra, vấn đề liên quan tới căn cứ quân sự ở Vịnh Guantanamo cũng là một "chướng ngại vật" lớn.
La Habana tuyên bố việc Mỹ trao trả căn cứ là một trong những điều kiện tiên quyết để bình thường hóa quan hệ. Tuy nhiên, Tổng thống Obama dường như đang bị “bó tay” trong nỗ lực đóng cửa nhà tù gây tranh cãi này vì sự phản đối của các nghị sỹ Cộng hòa.
Thủ đô La Habana một sáng đầu Đông 2015 bình dị như bao ngày. Tuy nhiên, nhiều người có lẽ đang mường tượng về viễn cảnh du khách tấp nập, các nhà hàng khách sạn mọc lên san sát dọc bờ biển Malecón thơ mộng của La Habana một khi quan hệ Mỹ-Cuba thật sự bước sang trang mới.
Với những tiến triển đạt được trong một năm qua, người dân Cuba, người dân Mỹ cũng như bất cứ ai ưa chuộng hòa bình đều có quyền hy vọng viễn cảnh đó sẽ sớm thành hiện thực./.
