Trước vấn đề "nóng bỏng" trên, ông Dương Quốc Trọng-Tổng cục trưởngTổng cụcDân số-Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế) đã có cuộc trao đổi xung quanh vấnđề này.
- Theo ông, việc sử dụng những dịch vụ lựa chọn giới tính trước khi sinhcó phải lànguyên nhân cơ bản dẫn tới việc có nhiều bé trai sinh ra hơn bé gái?
Ông Dương Quốc Trọng: Theo tôi, mất cân bằng giới tính khi sinhtại Việt Nam hiện nay tăng nhanh mộtphần quan trọng là do người dân sử dụng những dịch vụ lựa chọn giới tínhkhisinh hiện đại để can thiệp và chẩn đoán.
Yếu tố ảnh hướng thứ hai là do có những vùng mà người dân muốn làm kinh tếthì họ phải sinh con trai, còn với con gái thì không đáp ứng được nhucầu. Vídụ như những vùng nông lâm ngư nghiệp đòi hỏi phải lao động cơ bắpnhiều, nhấtlà những vùng biển. Những cái đó thúc ép người ta phải có con traivà cầnphải có con trai.
Yếu tố thứ ba nữa là do áp lực của giảm sinh cũng rất lớn. Những chuẩnmực xãhội mới như gia đình quy mô nhỏ, việc hạn chế chỉ cho phép sinh hai concũngkhiến nhiều gia đình mong muốn có con trai, bởi vậy họ tìm đến việc lựachọngiới tính thai nhi.
- Về vấn đề lựa chọn giới tính thai nhi khi sinh dựa vào những công nghệhiện đại,liệu chúng ta có quyết liệt xử lý vi phạm?
Ông Dương Quốc Trọng: Tôi cho việc xử lý vi phạm liên quan đếnviệc mất cân bằng giới tính khi sinh làcần thiết và pháp luật của chúng ta đã nghiêm cấm tất cả các hành vi lựachọngiới tính thai nhi.
Điều này đã được thể hiện ở Pháp lệnh dân số năm 2003 của Ủy ban Thườngvụ Quốchội, Nghị định 104/2003/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh Dânsố, Nghịđịnh số 114/2006/NĐ-CP Quy định xử phạt vi phạm hành chính về dân số vàtrẻ em;Chiến lược bình đẳng giới do Chính phủ ban hành.
Chúng ta cần phải tiếp tục thực hiện các quy định này và hiện nay Bộ Ytế cũngđã trình Chính phủ nghị định mới xử lý vi phạm trong lĩnh vực dân số,trong đóđặc biệt nhấn mạnh tới việc xử lý vi phạm về việc xác định các hình thứclựachọn giới tính thai nhi. Theo đó, nếu như cơ sở nào vi phạm sẽ bị xử lýnghiêmtheo pháp luật.
Tất nhiên, chúng tôi cho rằng cái quan trọng hơn cả là phải giáo dục để mỗingười dân không thực hiện hành vi này và mỗi người thầy thuốc, mỗi mộtnhân viêny tế hãy nâng cao đạo đức của họ.
Vấn đề này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn đạo đức nghề nghiệp. Nólàm ảnhhưởng đến cả nòi giống sau này, ảnh hưởng đến cả cơ cấu dân số sau này.Tôi nghĩrằng để đảm bảo cân bằng cho dân số sau này cần phải tiếp tục xử lý cácvi phạm,nhưng quan trọng hơn vẫn là thay đổi được hành vi của người dân.
- Hiện nay có khá nhiều người lý giải họ muốn có con trai để có ngườinối dõi tôngđường và có người để lo lắng cho cuộc sống về già sau này. Quan điểm củaông vềvấn đề này ra sao?
Ông Dương Quốc Trọng: Lòng mong muốn có con trai chủ yếu do tưtưởng Nho giáo cần phải có con trai đểnối dõi tông đường, phụng dưỡng cha mẹ đã ăn sâu vào trong tiềm thức củangườiViệt Nam.
Và thực tế cũng cho thấy, hệ thống an sinh xã hội của nước ta hiện nayđúng làchưa thật sự đảm bảo. Vì vậy, nhiều người cần có một đứa con trai để đảmbảocuộc sống về già sau này.
Bên cạnh việc đối phó với tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh ởViệt Nam,hiện nay chúng ta cũng phải thích ứng với những thay đổi mới về cơ cấudân số.
Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Theo những con số thốngkê, chođến năm 2010 thì tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên đã chiếm tới 9,4% dânsố, tỷ lệngười từ 65 tuổi trở lên đã chiếm tới 6,8% dân số. Với cách tăng giốngnhư củanăm 2010 thì tôi nghĩ rằng năm 2011 này tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên sẽ là10%, tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên là 7,2%.
Theo tiêu chí nào thì Việt Nam cũng bước vào giai đoạn già hóa dân sốsớm hơn sovới dự báo của Tổng cục Thống kê trước đó. Tổng cục Thống kê dự báo vàonăm 2017Việt Nam mới bước vào giai đoạn già hóa dân số, cho nên đây cũng là mộttháchthức rất lớn mà 70% người cao tuổi của chúng ta sống ở nông thôn. Mà hấuhếtnhững người cao tuổi sống ở nông thôn mà họ chưa có lương hưu, mặc dùnhà nướccó rất nhiều chính sách với người cao tuổi.
Nhưng hiện nay chế độ an sinh xã hội cho người cao tuổi của chúng tachưa thậtđảm bảo để người ta yên tâm rằng nếu như họ không có con hoặc họ chỉ cócon gáithôi thì sẽ rất khó khăn. Tôi nghĩ rằng trong thời gian tới, chúng taphải đẩymạnh việc thực hiện chế độ an sinh cũng như bảo hiểm xã hội cho thậttốt.
- Ông có thể nói rõ hơn về việc đẩy mạnh hiện chế độ an sinh để nhữngngười sinhcon gái được yên tâm hơn?
Ông Dương Quốc Trọng: Tôi cho rằng nâng cao vị thế, vai trò củangười phụ nữ là rất quan trọng, trongđó có vấn đề an sinh xã hội. Việc hỗ trợ cho cha mẹ sinh ra những trẻ emgái làcần thiết và cần được đẩy mạnh. Vấn đề này Trung Quốc họ đã làm và hiệnnaychúng ta chưa có chế độ cụ thể.
Chẳng hạn như có người sinh ra hai con gái thì chưa có chế độ hỗ trợ bốmẹ.Chúng ta cần phải tính toán như thế nào đấy để sau này hỗ trợ thêm chotrẻ emgái. Ví dụ như vấn đề học phí, vấn đề ưu tiên tuyển con gái vào cáctrường đạihọc, trường nghề. Có lẽ sau này chúng ta cần thay đổi chính sách cho phùhợp.
- Theo ông, "giải pháp vàng" nào được xác định để làm giảm sự mất cânbằng giớitính khi sinh?
Ông Dương Quốc Trọng: Việc xử lý các vi phạm chúng tôi cho là cầnthiết, nhưng không quan trọng bằngviệc thay đổi kiến thức, thái độ hành vi.
Trong thời gian vừa qua, Việt Nam cũng đã tuyên truyền mạnh vềvấn đềnày. Có thể nói rằng trong nhận thức của đại đa số nhân dân cũng như cáccấplãnh đạo đã biết được tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh ở ViệtNam.
Từ năm 2009, đứng trước tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, bằngtiềnkinh phí của chương trình mục tiêu quốc gia về dân số và kế hoạch hóagia đìnhchúng tôi đã triển khai các đề án thí điểm về can thiệp giảm thiểu mấtcân bằnggiới tính khi sinh ở các tỉnh, thành phố.
Năm 2009 triển khai ở 10 tỉnh, 2010 triển khai ở 18 tỉnh thành phố,2011 triểnkhai ở 43 tỉnh thành phố. Tuy nhiên ngân sách cũng rất hạn hẹp, mỗi tỉnhcó 200triệu đồng. Tôi nghĩ với 200 triệu đồng đó cũng chỉ như "muối bỏ bể",mới dừng ởmức tuyên truyền phổ biến về tình hình, thực trạng mất cân bằng giớitínhkhi sinh.
Nhưng tất cả vấn đề ấy mới chỉ dừng lại ở nhận thức, còn việc thay đổihành vi,tôi cho đó mới là vấn đề cực kỳ quan trọng. Trong thời gian tới chúng taphảituyên truyền mạnh hơn nguy cơ, những hệ lụy cũng như những giải pháp đểxử lýcác trường hợp vi phạm.
- Xin ông cho biết việc tuyên truyền để người dân thay đổi hành vi sẽđược tiếnhành như thế nào?
Ông Dương Quốc Trọng: Việc tuyên truyền để người dân thay đổihành vi khó hơn rất nhiều so với việc họnhận thức được vấn đề này.
Chúng tôi có một hệ thống cộng tác viên, với 168.000 cộng tác viên cơ sởtrên11.000 cán bộ dân số chuyên trách cơ sở sẽ thực hiện việc tuyên truyềnmiệng đểngười dân thay đổi hành vi. Trước đây chỉ làm việc tuyên truyền mỗi cặpvợ chồngđẻ hai con thì giờ tuyên truyền tiếp hai con ấy thì con trai cũng nhưcon gái.
Tôi tin rằng, chỉ khi đó chúng ta mới thực sự thành công, thực sự bềnvững,không còn nhu cầu bắt buộc phải sinh con trai nữa.
- Xin ông cho biết chiến lược để đẩy lùi vấn đề mất cân bằng giớitính thời giantới là gì?
Ông Dương Quốc Trọng: Vừa rồi chúng tôi đã trình chính phủ về dựthảo dân số chiến lược sức khỏe sinhsản có lĩnh vực liên quan đến tỷ số giới tính khi sinh và trên cơ sở dựbáo củacác chuyên gia Quỹ dân số Liên hợp quốc đã đưa ra ba kịch bản khác nhau.Chúngtôi đã hứa với chính phủ rằng chúng tôi sẽ chọn một kịch bản tốt nhất,phương ántích cực nhất để thực hiện.
Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình đã xây dựng một đề án can thiệpgiảm thiểumất cân bằng giới tính khi sinh, tất cả các phương án mạnh nhất mà cóthể thựchiện được. Và đề án của chúng tôi hiện nay mới dừng ở bước dự thảo vàđang xin ýkiến của các bộ, ngành để trình chính phủ thông qua.
Chúng tôi phấn đấu đến khoảng năm 2018, 2020 mất cân bằng giới tính khisinh ởViệt Nam sẽ lên đến mức đỉnh và từ đó sẽ giảm xuống. Hiện nay, tôi nghĩrằng, đểtỷ số giới tính khi sinh quay trở lại ngay thì rất khó khả thi.
Kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới đã chứng minh điều đó. Chẳnghạn như ẤnĐộ, Trung Quốc đã xuất hiện tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinhxuất hiệntrước Việt Nam 20 năm và đến bây giờ các nước đó vẫn đang tiếp tục tăng.
Chúng tôi hy vọng rằng khi chúng tôi áp dụng những biện pháp mạnh sắptới thìtốc độ tăng ko nhanh như trước nữa. Thay vì mỗi năm tăng 1% thì bây giờcố gắnghạn chế mỗi năm tăng khoảng 0,3-0,4%. Từ chỗ khống chế mức độ gia tăngthì chúngta sẽ giảm dần.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng, giải quyết mất cân bằng giới tính khi sinh không phải câu chuyện củariêng ai,và nếu như chỉ đơn độc một ngành nào đó thì thôi khẳng định là chắc chắnkhôngthể làm được. Để hoàn thànhđượcchúng ta phải huy động cả xã hội cùng chung tay góp sức, huy động cả hệthốngchính trị vào cuộc thì chúng ta mới giải quyết được vấn đề đó./.
Xin cảm ơn ông!