Được khởi động từ năm 2010, sau hơn 3 năm xây dựng và lấy ý kiến, "Đề án tổng thể tái cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả và năng lực cạnh tranh giai đoạn 2013-2020" đã chính thức được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cơ quan soạn thảo đề án, tên đầy đủ của đề án đã cho thấy sự đổi mới, với góc tiếp cận mới, theo hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Quan điểm tái cơ cấu được nêu rõ, sẽ nâng cao năng lực và hiệu lực quản trị quốc gia, phát huy vai trò kiến tạo và hỗ trợ phát triển của Nhà nước thông qua các cơ chế, chính sách, đòn bẩy kinh tế, giảm thiểu sử dụng các biện pháp can thiệp hành chính.
Tập trung giải quyết những vấn đề trọng tâm
Chính phủ xác định trong điều hành sẽ kết hợp hài hòa giữa giải quyết các vấn đề quan trọng, cấp bách với các vấn đề cơ bản, dài hạn, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững; ưu tiên mục tiêu trung và dài hạn, chất lượng tăng trưởng.
Lưu ý là, tăng trưởng kinh tế gắn với kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô. Theo đó, mục tiêu tổng thể của đề án là thực hiện tái cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo lộ trình và bước đi phù hợp để đến 2020 cơ bản hình thành mô hình tăng trưởng kinh tế theo chiều sâu, bảo đảm chất lượng tăng trưởng, nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Từ mục tiêu và định hướng chung, đề án đã tập trung giải quyết một số vấn đề trọng tâm như tập trung tái cơ cấu đầu tư công, các tổ chức tín dụng, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước.
Khó khăn lớn nhất trong tái cơ cấu đầu tư công, theo đánh giá của Chính phủ, là sự mất cân đối rất lớn giữa nhu cầu vốn có thể cân đối và nhu cầu đầu tư, nhất là của các địa phương. Nhiều dự án đầu tư, kể cả trong các lĩnh vực ưu tiên đầu tư như kết cấu hạ tầng giao thông, vẫn phải bị cắt giảm, đình hoãn; nhiều tuyến đường dở dang, xuống cấp... vẫn chưa cân đối được vốn để thực hiện do còn có những nhu cầu khác cấp bách hơn, quan trọng hơn.
Chính vì vậy, giải pháp được nhấn mạnh trong thời gian tới là tiếp tục cắt giảm các khoản chi chưa cần thiết, thực hành tiết kiệm chi để dành khoảng 20% tổng chi ngân sách cho đầu tư phát triển; góp phần huy động khoảng 30-35% GDP tổng đầu tư xã hội.
Ở nội dung tái cơ cấu hệ thống tài chính - ngân hàng, trọng tâm là các tổ chức tín dụng, Đề án nêu rõ trong giai đoạn 2013-2015 sẽ tập trung lành mạnh hóa tình trạng tài chính của các tổ chức tín dụng, trước hết tập trung xử lý nợ xấu của cả hệ thống các tổ chức tín dụng và từng tổ chức tín dụng, tập trung phát triển các hoạt động kinh doanh chính, bảo đảm khả năng thanh toán, chi trả và phát triển ổn định, bền vững, tập trung xử lý tình trạng sở hữu chéo và tăng tính minh bạch trong hoạt động của các tổ chức tín dụng.
Tiếp đó là cơ cấu lại căn bản, triệt để và toàn diện hệ thống các tổ chức tín dụng để đến năm 2020 phát triển được hệ thống các tổ chức tín dụng đa năng theo hướng hiện đại, hoạt động an toàn, hiệu quả vững chắc với cấu trúc đa dạng về sử hữu, quy mô và loại hình.
Về tái cơ cấu doanh nghiệp, trọng tâm là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, sẽ thực hiện phân loại, sắp xếp lại các doanh nghiệp nhà nước, tập trung vào các lĩnh vực chính gồm công nghiệp quốc phòng, các ngành, lĩnh vực công nghiệp độc quyền tự nhiên hoặc cung cấp hàng hóa, dịch vụ thiết yếu và một số ngành công nghiệp nền tảng, công nghệ cao có sức lan tỏa lớn; đẩy mạnh cổ phần hóa, đa dạng hóa sở hữu các doanh nghiệp nhà nước mà Nhà nước không cần nắm giữ 100% sở hữu.
Đối với từng tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, sẽ thực hiện cơ cấu lại danh mục đầu tư và ngành nghề kinh doanh, tập trung vào các ngành nghề kinh doanh chính; đẩy nhanh thực hiện theo nguyên tắc thị trường việc thoái vốn nhà nước đã đầu tư vào các ngành không phải kinh doanh chính hoặc không trực tiếp liên quan đến ngành kinh doanh chính và vốn nhà nước ở các công ty cổ phần mà Nhà nước không cần nắm giữ cổ phần chi phối.
Những giải pháp mạnh
Để giải quyết các vấn đề trọng tâm trên, Đề án cũng đưa ra các nhóm giải pháp cụ thể cùng với lộ trình thực hiện cho từng lĩnh vực, bộ, ngành.
Theo đó, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cải thiện và nâng cao năng lực cạnh tranh của môi trường kinh doanh quốc gia; nâng cao chất lượng quy hoạch, gắn chiến lược với quy hoạch, kế hoạch, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước đối với quy hoạch; đổi mới cơ chế, chính sách huy động, phân bổ, sử dụng vốn đầu tư; tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng, trọng tâm là các ngân hàng thương mại;
Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, nâng cao chất lượng doanh nghiệp tư nhân; thực hiện hiệu quả các chương trình đồng bộ hỗ trợ phát triển các cụm sản xuất liên ngành, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu, nâng cao hiệu quả và liên kết giữa các ngành, lĩnh vực, vùng kinh tế;
Phát huy lợi thế từng vùng, chuyển đổi và hình thành cơ cấu vùng kinh tế hợp lý, đa dạng về ngành, nghề, trình độ phát triển; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tạo điều kiện thuận lợi cho tái cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng; phát triển khoa học và công nghệ thúc đẩy tái cơ cấu kinh tế, gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng.
Theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, việc Chính phủ phê duyệt đề án là một bước tiến quan trọng hướng tới thực tiễn.
Theo tiến sỹ Nguyễn Đình Cung, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM), một trong những người chấp bút Đề án, cách tiếp cận của Đề án tái cơ cấu kinh tế là quá trình phân bổ lại các nguồn lực trên phạm vi quốc gia và toàn bộ nền kinh tế để từng bước và liên tục nâng cao hiệu quả chung của nền kinh tế.
Kết quả của tái cơ cấu kinh tế là hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý và năng động hơn, có năng lực cạnh tranh cao hơn và có tiềm năng tăng trưởng lớn hơn. Trong khi đó, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, phó giáo sư-tiến sỹ Trần Đình Thiên cho rằng, Đề án có mục tiêu rộng lớn, bao quát nhiều mặt, hướng tới việc thay đổi toàn bộ mô hình tăng trưởng kinh tế. Đây là một định hướng đúng, thể hiện quyết tâm tạo ra sự thay đổi căn bản và triệt để trong cách thức phát triển kinh tế.
Tuy vậy, quá trình tái cấu trúc nền kinh tế, thực hiện Đề án không đơn giản, sẽ phát sinh không ít phức tạp, đòi hỏi phải xử lý các vấn đề kinh tế, xã hội gắn với cải cách thể chế, tương tác giữa trong và ngoài nước, quan hệ lợi ích và chi phí cũng như trước mắt và lâu dài.
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cơ quan soạn thảo đề án, tên đầy đủ của đề án đã cho thấy sự đổi mới, với góc tiếp cận mới, theo hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Quan điểm tái cơ cấu được nêu rõ, sẽ nâng cao năng lực và hiệu lực quản trị quốc gia, phát huy vai trò kiến tạo và hỗ trợ phát triển của Nhà nước thông qua các cơ chế, chính sách, đòn bẩy kinh tế, giảm thiểu sử dụng các biện pháp can thiệp hành chính.
Tập trung giải quyết những vấn đề trọng tâm
Chính phủ xác định trong điều hành sẽ kết hợp hài hòa giữa giải quyết các vấn đề quan trọng, cấp bách với các vấn đề cơ bản, dài hạn, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững; ưu tiên mục tiêu trung và dài hạn, chất lượng tăng trưởng.
Lưu ý là, tăng trưởng kinh tế gắn với kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô. Theo đó, mục tiêu tổng thể của đề án là thực hiện tái cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo lộ trình và bước đi phù hợp để đến 2020 cơ bản hình thành mô hình tăng trưởng kinh tế theo chiều sâu, bảo đảm chất lượng tăng trưởng, nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Từ mục tiêu và định hướng chung, đề án đã tập trung giải quyết một số vấn đề trọng tâm như tập trung tái cơ cấu đầu tư công, các tổ chức tín dụng, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước.
Khó khăn lớn nhất trong tái cơ cấu đầu tư công, theo đánh giá của Chính phủ, là sự mất cân đối rất lớn giữa nhu cầu vốn có thể cân đối và nhu cầu đầu tư, nhất là của các địa phương. Nhiều dự án đầu tư, kể cả trong các lĩnh vực ưu tiên đầu tư như kết cấu hạ tầng giao thông, vẫn phải bị cắt giảm, đình hoãn; nhiều tuyến đường dở dang, xuống cấp... vẫn chưa cân đối được vốn để thực hiện do còn có những nhu cầu khác cấp bách hơn, quan trọng hơn.
Chính vì vậy, giải pháp được nhấn mạnh trong thời gian tới là tiếp tục cắt giảm các khoản chi chưa cần thiết, thực hành tiết kiệm chi để dành khoảng 20% tổng chi ngân sách cho đầu tư phát triển; góp phần huy động khoảng 30-35% GDP tổng đầu tư xã hội.
Ở nội dung tái cơ cấu hệ thống tài chính - ngân hàng, trọng tâm là các tổ chức tín dụng, Đề án nêu rõ trong giai đoạn 2013-2015 sẽ tập trung lành mạnh hóa tình trạng tài chính của các tổ chức tín dụng, trước hết tập trung xử lý nợ xấu của cả hệ thống các tổ chức tín dụng và từng tổ chức tín dụng, tập trung phát triển các hoạt động kinh doanh chính, bảo đảm khả năng thanh toán, chi trả và phát triển ổn định, bền vững, tập trung xử lý tình trạng sở hữu chéo và tăng tính minh bạch trong hoạt động của các tổ chức tín dụng.
Tiếp đó là cơ cấu lại căn bản, triệt để và toàn diện hệ thống các tổ chức tín dụng để đến năm 2020 phát triển được hệ thống các tổ chức tín dụng đa năng theo hướng hiện đại, hoạt động an toàn, hiệu quả vững chắc với cấu trúc đa dạng về sử hữu, quy mô và loại hình.
Về tái cơ cấu doanh nghiệp, trọng tâm là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, sẽ thực hiện phân loại, sắp xếp lại các doanh nghiệp nhà nước, tập trung vào các lĩnh vực chính gồm công nghiệp quốc phòng, các ngành, lĩnh vực công nghiệp độc quyền tự nhiên hoặc cung cấp hàng hóa, dịch vụ thiết yếu và một số ngành công nghiệp nền tảng, công nghệ cao có sức lan tỏa lớn; đẩy mạnh cổ phần hóa, đa dạng hóa sở hữu các doanh nghiệp nhà nước mà Nhà nước không cần nắm giữ 100% sở hữu.
Đối với từng tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, sẽ thực hiện cơ cấu lại danh mục đầu tư và ngành nghề kinh doanh, tập trung vào các ngành nghề kinh doanh chính; đẩy nhanh thực hiện theo nguyên tắc thị trường việc thoái vốn nhà nước đã đầu tư vào các ngành không phải kinh doanh chính hoặc không trực tiếp liên quan đến ngành kinh doanh chính và vốn nhà nước ở các công ty cổ phần mà Nhà nước không cần nắm giữ cổ phần chi phối.
Những giải pháp mạnh
Để giải quyết các vấn đề trọng tâm trên, Đề án cũng đưa ra các nhóm giải pháp cụ thể cùng với lộ trình thực hiện cho từng lĩnh vực, bộ, ngành.
Theo đó, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cải thiện và nâng cao năng lực cạnh tranh của môi trường kinh doanh quốc gia; nâng cao chất lượng quy hoạch, gắn chiến lược với quy hoạch, kế hoạch, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước đối với quy hoạch; đổi mới cơ chế, chính sách huy động, phân bổ, sử dụng vốn đầu tư; tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng, trọng tâm là các ngân hàng thương mại;
Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, nâng cao chất lượng doanh nghiệp tư nhân; thực hiện hiệu quả các chương trình đồng bộ hỗ trợ phát triển các cụm sản xuất liên ngành, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu, nâng cao hiệu quả và liên kết giữa các ngành, lĩnh vực, vùng kinh tế;
Phát huy lợi thế từng vùng, chuyển đổi và hình thành cơ cấu vùng kinh tế hợp lý, đa dạng về ngành, nghề, trình độ phát triển; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tạo điều kiện thuận lợi cho tái cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng; phát triển khoa học và công nghệ thúc đẩy tái cơ cấu kinh tế, gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng.
Theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, việc Chính phủ phê duyệt đề án là một bước tiến quan trọng hướng tới thực tiễn.
Theo tiến sỹ Nguyễn Đình Cung, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM), một trong những người chấp bút Đề án, cách tiếp cận của Đề án tái cơ cấu kinh tế là quá trình phân bổ lại các nguồn lực trên phạm vi quốc gia và toàn bộ nền kinh tế để từng bước và liên tục nâng cao hiệu quả chung của nền kinh tế.
Kết quả của tái cơ cấu kinh tế là hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý và năng động hơn, có năng lực cạnh tranh cao hơn và có tiềm năng tăng trưởng lớn hơn. Trong khi đó, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, phó giáo sư-tiến sỹ Trần Đình Thiên cho rằng, Đề án có mục tiêu rộng lớn, bao quát nhiều mặt, hướng tới việc thay đổi toàn bộ mô hình tăng trưởng kinh tế. Đây là một định hướng đúng, thể hiện quyết tâm tạo ra sự thay đổi căn bản và triệt để trong cách thức phát triển kinh tế.
Tuy vậy, quá trình tái cấu trúc nền kinh tế, thực hiện Đề án không đơn giản, sẽ phát sinh không ít phức tạp, đòi hỏi phải xử lý các vấn đề kinh tế, xã hội gắn với cải cách thể chế, tương tác giữa trong và ngoài nước, quan hệ lợi ích và chi phí cũng như trước mắt và lâu dài.
| Về tái cơ cấu đầu tư, trọng tâm là đầu tư công, Đề án nêu rõ sẽ huy động hợp lý các nguồn lực cho đầu tư phát triển, bảo đảm tổng đầu tư xã hội khoảng 30-35% GDP, duy trì ở mức hợp lý các cân đối lớn của nền kinh tế như tiết kiệm, đầu tư và tiêu dùng, ngân sách nhà nước, cán cân thương mại, cán cân thanh toán quốc tế, nợ công và nợ nước ngoài quốc gia... Duy trì tỷ trọng đầu tư nhà nước hợp lý, khoảng 35-40% tổng đầu tư xã hội; dành khoảng 20-25% tổng chi ngân sách cho đầu tư phát triển. Đổi mới cơ chế phân bố và quản lý sử dụng vốn, khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, phân tán và lãng phí, nâng cao hiệu quả đầu tư nhà nước. Mở rộng tối đa phạm vi và cơ hội cho đầu tư tư nhân, nhất là tư nhân trong nước. |
Quốc Huy (TTXVN)
