Biểu tượng Huawei tại một cửa hàng ở Bắc Kinh, Trung Quốc. (Nguồn: AFP/TTXVN) Theo trang mạng www.aspistrategist.org.au, sự leo thang kình địch giữa Trung Quốc và Mỹ đang mở ra một thế giới lưỡng cực.
Trong khi vài thập kỷ qua đã được xác định chủ yếu bằng sự hợp tác giữa các cường quốc hàng đầu thế giới, một vài thập kỷ tiếp theo sẽ được đánh dấu bằng sự cạnh tranh người được kẻ mất.
Đã vậy, sự toàn cầu hóa và việc làm sâu sắc thêm mối quan hệ giữa các quốc gia đang nhường chỗ cho thứ được gọi một cách hoa mỹ là "sự chia tách." Các quốc gia và các khu vực đang tự phân loại thành các thực thể kinh tế và địa chính trị nhỏ hơn dưới cái vỏ bọc "giành lại quyền kiểm soát."
Tất cả những xu hướng này được phơi bày trong cuộc chiến chống gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc Huawei, một công ty đa quốc gia mua linh kiện từ Mỹ, châu Âu, Brazil và các nơi khác, bán sản phẩm của họ tại 170 quốc gia và đang dẫn đầu việc mở rộng mạng 5G ở nhiều nơi trên thế giới.
Cho đến gần đây, các doanh nghiệp phương Tây đã chào đón các sản phẩm chất lượng cao, giá rẻ của Huawei; sự hiện diện của nó giữ cho các công ty công nghệ của Mỹ và châu Âu luôn phải nỗ lực.
Việc Chính quyền Tổng thống Trump cấm các công ty Mỹ bán các linh kiện quan trọng cho Huawei đồng thời gây áp lực buộc các đồng minh của Mỹ cũng làm như vậy dường như đã gây ra sự đảo ngược toàn bộ tiến trình toàn cầu hóa. Nếu lệnh cấm này không được hủy bỏ, Huawei và các công ty công nghệ hàng đầu khác của Trung Quốc phải chấm dứt sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng từ Mỹ.
[Thế giới đang tiến tới một trật tự lưỡng cực mới?]
Hơn nữa, những cảnh báo của Chính quyền Trump về hoạt động gián điệp tiềm năng của Trung Quốc đã khiến nhiều trường đại học Mỹ cắt đứt quan hệ với các công ty và tổ chức giáo dục của Trung Quốc.
Các công ty khởi nghiệp của Mỹ đang từ chối, hoặc bị ngăn cản chấp nhận đầu tư của Trung Quốc. Không có gì ngạc nhiên khi Huawei báo cáo rằng doanh số điện thoại thông minh của họ ở nước ngoài đã giảm 40%. Họ dự kiến sẽ mất 30 tỷ USD doanh thu trong hai năm tới.
Đằng sau cuộc xung đột Trung-Mỹ là hai kẻ mạnh đầy tham vọng cạnh tranh để giành vị trí đứng đầu, đó là Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Mỗi người thì theo đuổi một chương trình nghị sự trẻ hóa quốc gia và người kia chủ trương thay đổi về cơ bản vị thế của quốc gia trên thế giới.
Ông Trump cho rằng Mỹ đang chịu sự suy giảm tương đối vì họ hưởng lợi ít hơn so với những quốc gia khác từ trật tự toàn cầu hiện nay. Vì tin rằng khi Trung Quốc phát triển mạnh hơn, Mỹ tất yếu phải trở nên yếu hơn, ông đã phát động chiến dịch "hủy diệt sáng tạo," làm suy yếu dần các tổ chức như Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và NATO, và hủy bỏ các thỏa thuận thương mại như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Ý tưởng là buộc mỗi quốc gia phải đàm phán song phương với Mỹ trong khi Mỹ vẫn có thể đặt ra các quy tắc.
Về phần mình, ông Tập Cận Bình đã triệt để tái sử dụng hệ thống chính trị Trung Quốc và ghi dấu ấn của mình vào chính sách kinh tế và đối ngoại. Thông qua chính sách "Made in China 2025," ông hy vọng sẽ đưa Trung Quốc từ nền kinh tế sản xuất công nghệ thấp lên dẫn đầu toàn cầu về các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI).
Kế hoạch của ông Tập Cận Bình xem ra đòi hỏi phải có được công nghệ và bí quyết của phương Tây, và sau đó đẩy các công ty phương Tây ra khỏi thị trường Trung Quốc.
Tuy nhiên, các chương trình nghị sự địa chiến lược của Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chỉ đơn thuần là thúc đẩy những tiến trình đang diễn ra.
Về mặt kinh tế, cán cân quyền lực toàn cầu từ lâu đã chuyển từ Washington sang Bắc Kinh, khiến cho sự cạnh tranh là không thể tránh khỏi. Điều đã thay đổi là mối quan hệ Mỹ-Trung không còn là một sự dàn xếp phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế phát triển và đang phát triển.
Giờ đây, khi Trung Quốc và Mỹ đang ngày càng ganh đua để đạt cùng một mục đích, một logic cạnh tranh người được kẻ mất theo mô hình lưỡng cực đã không còn nữa.
Sự thay đổi này đã xảy ra như một cú sốc đối người châu Âu, những người giờ đây phải lo ngại về việc trở thành "ruồi muỗi" khi trâu bò húc nhau trong một trò chơi tay đôi nguy hiểm nhưng không ai muốn lùi bước giữa Trung Quốc và Mỹ.
Kết quả thăm dò ý kiến gần đây của Hội đồng Quan hệ đối ngoại châu Âu cho thấy hầu hết người châu Âu, trong đó có 74% người Đức, 70% người Thụy Điển và 64% người Pháp - thích giữ vị thế trung lập hơn.
Những phát hiện này chắc chắn sẽ phù hợp với người Trung Quốc. Trở lại năm 2003, khi Mỹ xâm lược Iraq, Trung Quốc bắt đầu tìm cách xâm nhập châu Âu qua con đường ngoại giao. Lý do, như học giả có ảnh hưởng của Trung Quốc Yan Xuetong nói, là "khi chúng tôi gây chiến với Mỹ, chúng tôi hy vọng châu Âu ít nhất sẽ giữ thái độ trung lập."
Vì vậy, không mấy ai thắc mắc việc ông Tập Cận Bình và Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã và đang nỗ lực kêu gọi thúc đẩy chủ nghĩa đa phương tại các diễn đàn Davos và Hội nghị An ninh Munich. Rõ ràng, hy vọng của họ là dàn xếp một vùng đệm giữa châu Âu và một nước Mỹ được lãnh đạo bởi chính quyền "Nước Mỹ trước tiên" của ông Donald Trump.
Tuy nhiên, trung lập không thực sự là một lựa chọn với người châu Âu. Khi Mỹ và Trung Quốc chia tách, cả hai sẽ yêu cầu châu Âu phải chọn một bên. Hơn nữa, châu Âu đã bắt đầu chú ý đến mối đe dọa đối với các công ty của họ xuất phát từ mô hình kinh tế tư bản nhà nước và thị trường khép kín của Trung Quốc. Một báo cáo gần đây của Ủy ban châu Âu đề cập Trung Quốc như một "đối thủ có hệ thống," và đề xuất một cơ chế mới để sàng lọc đầu tư của Trung Quốc.
Vấn đề là trong khi các mối quan hệ của châu Âu với Trung Quốc đang nguội lạnh, mối quan hệ của họ với Mỹ cũng vậy. Người châu Âu muốn sống trong một thế giới đa phương, nơi các quyết định được chỉ đạo bởi các quy tắc và các liên minh truyền thống được tôn trọng. Ông Trump và ông Tập Cận Bình muốn thứ gì đó hoàn toàn khác.
May mắn thay, mặc dù các cử tri châu Âu vẫn thụ động, EU và các chính phủ chủ chốt ở châu Âu đã suy nghĩ nhiều hơn về chủ quyền của châu Âu. Có một nhận thức ngày càng tăng rằng nếu châu Âu không có năng lực riêng về AI và các công nghệ khác, giá trị của châu Âu chắc chắn sẽ là con số không.
Câu hỏi là làm thế nào để bảo vệ chủ quyền của châu Âu trước các lệnh trừng phạt gián tiếp của Mỹ, đầu tư của Trung Quốc và các nguồn cưỡng chế bên ngoài khác. Câu trả lời không rõ ràng. Nhưng nếu châu Âu thành công, họ có thể trở thành một thế lực ngang hàng trong một thế giới tam cực, thay vì chỉ đơn thuần là một con tốt trong một trò chơi do ông Trump và ông Tập điều khiển./.
