Biểu tượng của Tập đoàn mạng Google tại trụ sở ở thung lũng Silicon, phía nam San Francisco. (Nguồn: AFP/TTXVN) Với tuyên bố trong tháng Bảy rằng Liên minh châu Âu (EU) đang điều tra công ty thương mại điện tử Amazon về hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực kinh doanh sách điện tử (e-book), cơn sốt chống độc quyền ở châu Âu dường như đang lên cao độ.
Apple, Google và Facebook đều là mục tiêu của cuộc điều tra, và Amazon hiện là “tiêu điểm” của ít nhất ba cuộc điều tra độc lập.
Nhà chống độc quyền hàng đầu của châu Âu Margrethe Vestager muốn mọi người tin rằng đây chỉ là sự trùng khớp ngẫu nhiên, khi có rất nhiều đối tượng điều tra là các công ty công nghệ Mỹ: “Điều này đơn thuần phản ánh rằng có nhiều công ty mạnh ở Mỹ đang ảnh hưởng thị trường kỹ thuật số ở mọi nơi chốn.”
Nếu như vậy thì tại sao châu Âu lại không tăng cường cải cách và thúc đẩy sáng tạo để tạo ra các công ty công nghệ thành công? Nói cách khác, đã khi nào các nhà quản lý Mỹ tiến hành điều tra và gửi đơn kiện một công ty công nghệ châu Âu vì sự thống lĩnh thị trường?
Câu trả lời là "Chưa bao giờ."
Giáo sư Scott Hemphill về sở hữu trí tuệ và chống độc quyền tại Trường Luật thuộc Đại học New York nhận xét: “Không có nhiều công ty công nghệ châu Âu có sức mạnh đáng nói đối với Mỹ. Vì vậy, không có gì là bất ngờ khi họ không được các nhà chức trách chống độc quyền Mỹ chú ý.”
Cụ thể tại Mỹ, 3 trong số 10 công ty hàng đầu về giá trị vốn hóa thị trường là các công ty công nghệ được thành lập trong nửa thế kỷ qua gồm Apple, Microsoft và Google. Trong khi đó, không có công ty nào ở châu Âu nằm trong Tốp 10.
Tuy nhiên, so với tất cả các khu vực khác trên thế giới, châu Âu dường như là nơi có khả năng cạnh tranh thành công với Mỹ trong lĩnh vực công nghệ.
EU có các trường đại học danh giá, lực lượng lao động được đào tạo tốt, có tay nghề kỹ thuật cao, lực lượng người tiêu dùng dồi dào và có nguồn lực lớn về vốn đầu tư.
Trong lịch sử, châu Âu có các phát minh làm thay đổi thế giới như báo in, kính quang học được sử dụng trong kính hiển vi và kính thiên văn, và động cơ hơi nước.
Nhưng thời gian gần đây thì sao?
Số lượng các phát minh là không nhiều, King Digital Entertainment, nhà sáng lập ra trò chơi Candy Crush và hiện có trụ sở tại London (Anh), được thành lập cách đây một thập kỷ ở Thụy Điển, từng nổi lên như một "vườn ươm" về trò chơi video.
Karlheinz Brandenburg, một người Đức, đã phát minh ra định dạng MP3 để nghe nhạc kỹ thuật số, và ứng dụng viễn thông Skype đã được sáng lập bởi một nhóm gồm hai người Bắc Âu và ba người Estonia. Nhưng Apple đã tạo ra máy nghe nhạc iPod MP3 và hiện Microsoft đang sở hữu Skype.
Tháng trước, EU đã công bố chiến lược “thị trường kỹ thuật số chung” nhằm tạo động lực cho các doanh nghiệp châu Âu và xóa bỏ những rào cản gây trở ngại cho sức sáng tạo và quá trình kết nối trực tuyến như vấn đề bản quyền và thương hiệu, chi phí giao hàng thông qua mua sắm trực tuyến xuyên biên giới và tăng cường công tác bảo mật giữ liệu cá nhân.
Các nước châu Âu đã nỗ lực tạo ra một "thung lũng Silicon" khổng lồ với các trung tâm công nghệ như Công viên Khoa học Oxford ở nước Anh, “Silicon Allee” ở Berlin và Isar Valley ở Munich (Đức), và “Docks Silicon” ở Dublin (Ireland).
“Tất cả họ đều muốn có một thung lũng Silicon. Nhưng không ai trong số họ có thể bắt kịp về quy mô và có sự tập trung vào các công nghệ mới mang tính sáng tạo đột phá thực sự như ở Mỹ. Châu Âu và phần còn lại của thế giới đang chơi trò đuổi bắt với Mỹ,” Jacob Kirkegaard, nhà kinh tế người Đan Mạch và là chuyên gia cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, nói.
Petra Moser, Phó Giáo sư kinh tế tại Đại học Standford (Mỹ), người được sinh ra ở Đức, thì cho rằng châu Âu đang lo lắng về vấn đề này. “Chúng tôi đang cố gắng tái tạo ra Thung lũng Silicon ở những nơi như Munich, nhưng cho đến nay có rất ít thành công. Sự khác biệt về thể chế và văn hóa vẫn còn quá lớn,” bà Moser chia sẻ.
Có những rào cản về thể chế và cấu trúc đối với sự đổi mới công nghệ ở châu Âu, như vốn đầu tư kinh doanh không lớn và luật lao động cứng nhắc đã hạn chế sự phát triển. Nhưng cả ông Kirkegaar và bà Moser đều cho rằng rào cản chính là vấn đề văn hóa. “Thất bại nhanh, thất bại nhiều” là câu nói cửa miệng về một Thung lũng Silicon.
Tại châu Âu, thất bại mang ý nghĩ như một vết hằn lớn hơn rất nhiều so với ở Mỹ. Việc phá sản sẽ bị phạt nặng ở châu Âu, nhưng ở Mỹ, đây chỉ đơn giản là một bước đường để nhiều doanh nghiệp đi đến thành công.
Giáo sư Moser kể lại, một doanh nhân tuyên bố phá sản ở Đức, đã tự tử. “Tại châu Âu, thất bại được coi là thảm kịch cá nhân. Đó gần như là danh dự. Một môi trường như thế không khuyến khích kinh doanh và chấp nhận nhiều rủi ro.”
Ngoài ra, theo ông Kirkegaard, người châu Âu cũng rất ít tiếp thu các sản phẩm mang tính đột phá thực sự như Google hay Facebook. Ông trích dẫn ví dụ về Uber, loại hình dịch vụ taxi khởi đầu tại Mỹ.
Uber đã được châu Âu đón nhận như sự xuất hiện của một loại virus. Mỹ có xu hướng hành động một cách hợp lý hơn và ít cảm tính hơn về các loại hàng hóa và dịch vụ mà họ tiêu dùng, bởi vì nó không gắn liền với bản sắc dân tộc và khu vực của họ.
Một trong những cải tiến lớn nhất của châu Âu là đi trước trong lập trường đại học hiện đại với Viện đại học Bologna (Italy), được thành lập năm 1088. Tuy nhiên, về các trung tâm nghiên cứu và sáng tạo, các trường đại học của châu Âu từ lâu đã nhượng lại vị thế hàng đầu cho Mỹ.
Bên cạnh đó, hệ thống giáo dục ở châu Âu có xu hướng rất cứng nhắc với sự nhấn mạnh vào công tác kiểm tra và tuyển chọn ban đầu.
Giáo sư Moser cho biết: “Nếu bạn không làm tốt ở độ tuổi 18, bạn sẽ bị loại. Điều đó khiến rất nhiều người mà sau này có thể làm tốt hơn nhưng không bao giờ có cơ hội. Những người thể hiện tốt tại một cuộc điều tra học thuộc lòng như vẹt ở tuổi 17 có thể không sáng tạo khi họ 23 tuổi.”
Những điều trên sẽ không dễ dàng thay đổi, cho dù người châu Âu muốn thay đổi. “Tại châu Âu, sự ổn định được đánh giá cao. Bất bình đẳng rất ít được dung nạp. Có một thứ văn hóa chung về sẻ chia. Mọi người không quá cạnh tranh gay gắt với nhau. Tiền không phải là vấn đề duy nhất. Đây có thể là những điều tốt,” giáo sư Moser nói và kết luận các nhà cải cách thành công sớm nhận ra rằng thật khó phá vỡ để vượt qua những chuẩn mực văn hóa./.
